Kuokoa Home Rula, Volume IX, Number 40, 6 October 1911 — KA MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua [ARTICLE]

KA MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii

Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua

Nona ka Nani, Pali ke Kua Mahin\ ke ato —Imi ] Kana IPO MA NA ALE K.UALOLOA 0 KA MOANA—Lo 0 LUU. KIA KA OHIA NOHO I KA MALU 0 KA Pb'A HAULANA I KA WAI 0 WAILUA —KA HI'APAIOLE O KA IKAIKA—LUKUIA NA KUPUA 0 HAWAII NEI—HUEU NA MEA POHI—HIHi O KONA-HaNAUNA

E waiho ae kakou na alii | jopio e laweu ala e na hoewaa j no ke alahele no ka moana e hi-| j ki aku ai 1 ka Htki-ku ameka Hiki-moe, ae nana ae kakou no Kawaihuokauwila. j Ia ka wa a Kaumalumalu ma e holo ae la ma ko laua alaholo moana a mekela mea a maluna o ke kia 0 na waa kaulua, a nona hoi ka mulamalama e lele ana maoa maanei 0 ke aia holo moana o na alii 0 pio. No kela mea a e nee ae Ia i ka moana, ua ike aku la o Kawaihuokawila 1 keia mea malamalama kupaianaha, a»na keia mea 1 |copo mai iaia e.hele e heala i ka hiamoe p fcopa kupunawahine la Punaluu, a ku iho yia pia ka aoao 0 kona kujtu a kiihea iho la mp Jca leo nui: }fuku pt g calgiu e rooe npi p|! 0 Sf?a a-ioe no kau, ?ohe o|i noonpo ap py/au p kau ke>a jrt?ip hopuna olelo hope p |ta ko p ka moopuna i hoala aku taip. a pyi= wa ae la ko Fun»lup hiawoe; a iaia 1 owaka ae ai kom mau maka a nana ae la iluna; īke ae la oia 1 na helehelena o kana flipppuna, oiai kana moopuna e paia a#£ ; k? ihoiho kukui, a pnn# Ujai īa ke \cqpu^wahme U Q oe ma? la Hpa^a ka manao o ke aumoe p fea j?iki ana mai la?" "I hlki mai la au imua ou, Aia he mea a ke nee ae !a i ka mai ka lae ae o Kaena ka o»H ap." Ua pane wai e Pwpalpp; u AoIe kela he ma|aißaiatflg okoa, aka, he makaihuwaa kela mea a 1 kauia maluna o ke kia & iw waa kaulua o Kaumalumahji ipa I&8 Mane a oukou ke hoi |Ia ipaw~a}?o J.p? p }ca mogna, p fc.o? ka ama ne», o 3paksu iho o Jio,lualoa »a oe. O i? I» e k«u puna i lohe oe," I ka lohe ana o Kawaihuokau.wila i keia mau a'kona kupunawahine, ua nui kona uwe a no ka mea, ua 'loha e wale no keia wahine no Holualoa. Ua lilo ko lanei uwe kuwo ana me kona nuku i kona kupunawahine t mea e hoala aku ai i ka hiamoe o na kanaka. 0 pa kauhale e noho kokoke Biai an», ug naholo mai la lakou no kahi o ka lfto nuj*u e loheia aku nei, a nmau mai la la pu»ajjlu» pia: "Heaha keia, ptl)kia nui o kp aumoe a ko hapui) e £aa ttei kumakena?" Pane aku la o Punajuu. "ge kaa kumakena paha keiaoianei, aia kela mea a la ke nee ae la i ka moana," Na keia mau olelo a Punaluu i hoohuh ae ī ka poe ninau o ke aumoe e nana aku no ka moana, a ua īke io aku la lakou ī ua mea a la, aole io no o ka malamalama a koe aku ke hele 'la a kauluwela ī ka lani,' Hooho ae la na kanaka, ka' lehulehu i akoakoa pu mai malaila me ka leo nuj} "Auwe io' e ka malamalama kppapahaf Kupa»afagi o »a kupanaha ; hg

make wa!e ae no koe Akahi no a ikeia ken niea a i k \ maana. Hooho ae Ia kekahi poe, he akua lapu paha, a uanui ka pioo ona kanaka 1 ala mai mai ko lakou hiamoe mai,a no*ka nui o na leo uwa j kono aKu i na kanaka o na poe kauhale e kokoke m&i ana ma o a maanei o moku o Kau, a o Kawelohea ke kahi i puoho pu ae; a nana aku la a ike 10 aku la 1 keia mea a a ke kupanaha nui wale e nee ae ana. Eia no a Kawaihuokauwila ke ho!o-ke nei uika a i kai me ka manao e au 1 kat a make oia ma ia naauwauwa ana ona laia p hoaa nei me ka naauwauwa ua kpmjō )fro jke aHia la Punaluu kona ua ae la ou īa Honupookeo,keo.

Hflqupootv6olfeo e! Kuu Jl?upna|<an.e ndho mo —anaii p}U p?i oe pia ka,e o ka Loko r wsf o 3Puna|uii nei, i aku iīioppupa ū]li p aJuaju 3|?u o KauffiaUinulu ma shdl ikp f a koke eliia e pjli \ hoe.kju iko moopuna ma na mo

amoa o na waa i hookahi kapuai 1 kahi moamoa a hoOkahi kapuai gia kah' m»amoa 3 a na ka po -aii-sta<M-p ic a ac k e—e—hw Ra-i-ko mp»pyna af?a a na hookelewaa.. j skp na olelu a Lm» an& o Honupoi. luna o ka īliwai o Pumihui, a heea ae la kor*a poo m i keokeo, a o ka o ke poo o ka Hctui <i rfig tjjau njaka, ua hke ia me ka ,o j<a mihina Ua kena ae 1a o Pnnaluu i ka moopuna ''Eia ke alanui, kau )j«0, a e paa a paa o haule oe a poinp re ),wa£t.3 moana, hiki tii'u fce i}ce aku īa oe, no Ua ! P koy p h4* nei, i?e ala i! piha ipe m po)no. i I |awj no ap&u keia mau"p)£j« a Punaluu, Q ka leke} ak« la no h o Kawsiljuoksuw>la, a ana iluna o ke kua q keokeo, ī loa ao a kuene pono o Kawaihuokauokauwila īluna o o ke oki aku la no ia o Honipookeokep ja 013 iluna o ka ilikai kahi i p •hee at! a 1 pakika ai, aia ko laua aia-j hele ke alualu ala 1 ua mea a | 'la e nee ae la i ka moana. p) paiiio kakou īaia nerke! alualu 'la maiiope p J£aumalu- \ malu ma, a e huh ag feajspu 5.' pana no Kaumalumalu ma ame' fta hookejewaa j la laua 1 kau ai ilijnaq ija wgg a komo iloko 0 na nuu i booinakau}tauia maluna o ka pola o na wan, ua haule aku la iaua hooluolu, no ka mea, no~ . lunolu io laua w&ht e moe ai | me na Polohmalo, na ka(ina kapa pa-upa-u a uhi īho la na ahuula, aohe hana a Kauhi.koa, ua kau ke poo 1 ( 0 Welehu ka malama. ''Puhala { ka ihu nana 1 ke kaao," |Hihnai Puna, haalele la Kau, a lilo aku la. 1 ka aina uhane o Niolo-

pua, Aia hoi na manu ke uhi iho ia 1 ko iakou mau eheu maluna pono.a me na aoao o na'ln opio 1 ole pa'lii e pulu ī ka ehuka l o na ale o ka moana, oiai na waa' e pahee ana i "Kaliae," ata no ka punohu u-a koko ke haln iho la a.me na anuenue, mahma o pono iho o na manu, a aia no hoi ka pohaku makaihuwaa ke hoolele 'la 1 kona malamalama ma o a maanei o ke ata holo o na'hi e hok> nei. O na kupuna manu o K.iuma o īa o Aki-Kaehiale ma aia laua nMluna iho o na wahi oioi-o-na laau mamua o na waa kahi i kapaia "o na manu," a o laua na kiai e nana ana ī na ku pua hoopoino ma ke alahele holo moana o tn waa o ke alii, a : poe lukau palia ka ka haole ole--10 ī keia \va, a i ole he piilaki. 0 na moa kakala e 'eau ana ma hope o na wuhi oioi laa o hope j0 ka wa", a mal ula ko lauawahi i kau ai, ma ke ano, kiai no ke kupua alualu mahope o na waa e hoopoino ai, a o ta iho la na kiai ī hoonoho la malaila no ke ala ho|o moana ona'hi 1 Ina waa e holo n@l e like me ika mea t hoakaka ia ma na [helu ī hala, me ka hookokoke |ana aku i Muliwainuikeoo. | Ua ike tho la o Honupookeokeo i kona pihkia, ma o kona komo ana aku 1 na kai anu o Muli wamuikeoo, a ua ea ae la [kona poo īluna, otai no kana (fe paa r}pt po ma ka ka uppho mahope iho o kor>a 4-1 a me kona poo, a 1 ka ea ponq a£ o kona poo a pono 1 k a puhi la ota x 1 kekahi piakani j akp ona ? a na īa makam īkaikai 1 hoala akp 1 pa ale nunui o ka n.oana a |.ai pifii 0 a jo, a pq. aV LI t W'i wai O Kui }<> log. pi», OI»ii e pahee ana ilu 0 ka Uikai, 43. lgw& ia ae la n& wa» ona alu opio } 0 a a r.e- ( a aneane e polno ma 011 lakou i keia makani ika'ka a

-me-na-a!e_e.-alp.pp-_npi 1 n ? waa. tga tj a maanei, a ua hele na hoo (telewafi a feua p|'feg a magU e piu ko lana w'a? hl īke hsok§lg waa, a pang aku la kekahi 1 kekahi; "Aohe a'u pono 1 koe, kei* na olelo a OlapakauwiLi Pehea la ka pono, no ka mea, 0 ka 1 10 mai aiunei keia a koe aku, ke pja lei iau ks\ hQ? a ke haalulu nei koJu maull.na," Ua pane mai ia 0 KuikahekiliE uli oe a na'u e hoopoloiei ae 1 ka ihu o na waa 1 ole e kai-1 ele 1 ka holo mosna a o-ia oleu ; kakou I laya r } q apau kna ana Hookahi n>ipuna! hoe 0 ka wag a hookatji no hoj ijtaloko ? 3ke oki aku ia no ia o na waa na a }ke hoi ng rnoa ! lseia mo 0 ka moaftd, ua ao ia a hjeju iho la ko laua mau kapuai wawao iluna o ka ihkai, a na ia ikaika o ko laua kope ana 0 ko Laua nunan)3i)a i}ni]a o }ja ili kai, a upoipoi pu ae la 1 ko la ua mau eheu, a na ia makani o ko laua mau eheu ame na kopena ana a na manamana wawae i hoihoi hou aku ia makani ;a me na ale a pu-o ae la īluna o ,ka )Jika) ? a kape la na aleo ka ( moana." | Na ta hoi hni ana 0 ka mant a me ka ikaika 0 na ale o ka i moana 1 ioa aku ta KawaifauokawiJa, a ke po'i iv ala e na al*, a ke pa npi ka makam n?e ke anuanu, aohe wahi pna p pakele ati ka 1110, a olelo j ifao la oia laia īho no> piake ana ho{ au i keia moana, ao)e ka h'oi au e īke hou gna i o'u ku puna a me o'u mau makaa mna. Heaha no Ia ka'u pka naauwauwa ana mai nei mapiuii 0 ke aloha 1 nei me ka ike iho no na hai ja k»pej alpha le aku no laia. He make onh ha keia o'u, a olelo wale ae la no la me ka plelo kaukau. 1