Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 50, 12 December 1912 — HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-Ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA

Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-Ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae

MOKUNA in.

IhNowa r llooulumnhiehie oi nn Hawmī

No Pahuh-a-Palihalulu-a-Pa-Ji-Moo-amoelepo," wahiaKaua kahialu "I mo maoli no kau olelo," wahi a Laiekawai, 0 lawe paha ī kuu olelo i na ohana luahine moo o keia aina akua nui wale, o īa ka mea e piha nei keia aina i na puu lepo lehulehu a me na loko e noho ai keia poe huelo loloa." Nana oe īaMoomanea, he moo ,īa he kino lau-e Ia kaua eka maiho nei; ke lohe ala o Kahaulaleo, o la ka mea e olelo ī na wa apau īa'u e hoi mai at mai ka heenalu mai o Keaau a me ua wahi. no apau "Ua lohe muanapoe o uka nei, aia kona wahi ī kela pal l aua lohe aku la keia poe 1 ka o'elo iuoia o ke alii lua hine, a īna kaua e hoi ana, a e lohe no oe ī na oleloia mai oe i ko olelo īno īka aina nui wale moo." "Ae, pela no ka'u īke, o neia aina he nui lauiia ole ka moo o na ano hke ole apau, o ia hoi o Pahuh-o-Paliholo-o-Pa'ihanee o Paliuli, o Palipaa-p-o-Paliahi-o-Mahinakehau-o-wai Kanaloa a o Waiakaamoo "

"E ke alu no hoi, opiopio ui Joe a'u e haule ai malalo o kou ;mau kapuai, ke hoike mai nei oe ina mpa huna o keia aina a ( ke hu'e mai nei oe, īna mea i oleloia mai īa'u, o ka lohe ko'u aole'nae au e olelo o make au īa lakou " Nau no nei e kuu mai a kau ika lewa He maka'u au e noho ala no na mea a kaua ī olelo īho la, a hoi aku au, e noi ia mai ana ka'u ipu olelo lahilahi, a'u e manao nei e make ana au." "Ua pane aku la o Kauakahialu īa Laiekawai me ka olelo aku: "Aole oe e make " "E ke alu no hoi a ka olelo aui wale oe, ina pela e hoi oe o make maj auanei wahi a ki Palau. He oiaio keia mau olelo a'u e olelo aku nei īa oe; a i kou wa e hoi aku 31 i na <*hua lepo hale 0 oukou, a olelo aku oe, i aloha mai nei no ka mmoi o na poo 0 oukou," wahi a ua alu

opio nei. Iwauahoimai Ia 0 Laiekawai imua 0 na alu 0 lakou a a olelo aku la. "Ua hala aku Ia ke alii opio." "Kupanaha no ka hoi koke 0 ua minoi ala a. kakou, a heaha kana mau kamaiho," wahi a na alu. "Ao]e ana mau olelo, he mahalo waie no 1 ka nani 0 Paliuli neiwahi a Laiekawai ) pane aku ai. A ma īa wahi 1 ku ae ai Halehalekalam olelo mai la; "Ua hoi' aku nei ka nunoi 0 na poo 0 kakou, a maha ua hoi aku la ua alii ala no ke ao kalelewa." Ia wa a Halehalekalani e kamailio nei, eia no o Laiekawai .ke hoolono nei me ka manao e Ipuka mai ana na olelo oolea iuma o kona a)o, a he maopopo 1 wale no na mea apati ia Laieikawai o ka puka mai 0 kekahi mau olelo a ua alii nei, aole nae he mau olelo 1 hoopukaia.

Ia wa i hele mai ai o Li īekawai a noi aku Ja ike kahu me ka olelo ana aku "E Pokipoki e, ua niakemake au ia oe e pu mai īluna ne«." Pokipoki i lohe mai ai / keia leo kahea, o ko Pokipoki olomio mai la no ia a ku «.na i ke alo o Halehalekeakalani a kani aku la kahi waha olelo a Pokipoki" I kela wa a ua Poklpoki nei i olomio mai ai īmua o Halehale kalani, ua naue ae la ka honua me he olai ala a olna hoi ka aaku olelo a ka leVfa i ke ao puaa. Pane aku !a o Halehalekalani ia Pokipoki me ka olelo ana aku- "Ua makemake auehi ( puni mai Kala Pn a hiki 1 lala Komo" « Ma ia wahi i 'olelo aku ai o Laiekawa: 1 "Mafemae maoli no kena mau mea au e olelo mai la."

"Ae he makemake ?u e kaapuni mai na wahi apau o Hawan, a e pono au e hele makai kai ī ike aku hoi ia Pihanakalani" Ua olelo mai la o Pokipoki"Ea, ua noi aku oe ī ke aln ia Mookuakahi a īlalehalekalani " Ua pane mai Ia ke alir "Ae ua olelo aku au laia i ko'u manao, a. ua olelo mai ua aln nei aia no nana e ku mai " "A ma oe e makemake e kipa ma kona wahi, e lele pololei no oe a hiki i UJoma, a aia ilaīla o Punohuula ī ka lewa i hoo kipa mai ia oe " "Ae aku oe e komo ī kona hale laui, a na ka ipo o Hwuka lani e lawe aku Jia oe ī īke mai 0 Olehaikalam, o ke kupunawa-j hine īa o na Moaulanuiakea-o-i Manukahilewa o Kapunohu 1 "Aole oe ame kou mau hoa [hele e komo-e ī Pihanakalani o make oukou īa Pueonuihoanoaao ame Pukoula i ke ala ua koko, ao nt kiai e hiki ole ai j ea mallhmi, aia no a kii muaia o Punohuula' 'alaila Oukou komo |a noho īlaila.*''

''Owai ka mea nana e lawe 1 i'au ame ko'u mau hoa, a eia o Mailehaiwale, o Mailepakaha, o Kahalamapuana, ala lakou īhea na ua alit ala īa o makou e ku i mau hoa, a e paa aku oe i keia pa-u kalukalu 1 īke mai ua haku ala o makou o Pueo, a i ka Ia apopo_oukou e hele aku ai." Ika po ana oia la aīke ao ana ae o kekahi' la mahe, ua ma kaukau nui ae la ua poe ala ekolu no ka lele an'a no Uluoma. Ia lakou e nape malie ala ka houpo lioko o aniaai ku o Haulanuiakea. Ke lavyeia ala e Haulanuiakea ao Uluoma, i kela po ua halawai aku la o Nunuikalam o ia ka mea ī hui me Kaounohu ī Uluoma la-Nunuikalani ma j hilo aku ai ī ka halau laf o Kapunohu, ua hui aku la ia me na kupuna a olelo aku la* "E, anoai oe e na aln o Pajiuli, ae, owal ka ( mea i,hoouaa ia m&i nei a ma.hope mai na opio ahi o LaieIkawai."

"Nu.ai! mai la na ia Ha!eh-lekCrtki'av: [ 'L> iu k* manao oka o k' bikj ana mai U?" , "He huakai kaapuni ika aina ;nei." Ahc pololei no kc ala o |ka hele ana o na alii opio/ ua , kau ua inaīio pono, a e hiki mai ana lakou i keu po. E hele oe no Uluom» a noho oe īlaiia a hiki aku makou." "Ae, uapeno," wahi a K.apunohu." I ke ao »na ae, ua ike aku la o Kapunohu i ka pii ana ae o ka punohu ula mai'ke kai ae a kahea mai la, *E, auhea olua?" "Ae, eia wahi a ka elele ame Olehaikalani, e puka ma} eia ke ahi e kau nei, ka unu-lau, ka opua hao wale o Heia-i-kalani mamua, aeiaaku lakou 1 ka weo punohuula " "A owai aku kela ao poo keokeo e kohli mai la mahope o ke aiu lihi hau a Lihnoe ma," wahi * Kapunohu.

"Ae, o īa mai nei no kekahi 1 hele pu mai," wahi a naelele Ia lakou no e puulu nei, hoea ana ua punohuula nei me ka lau ona leu o Uluoma a pih x ka pohaku ? puka mai ai, a hele e kanaenae īa Ahuenanuika'aniPueueu lihi-maka-kulani, A ia hahau ana no o Lmekawai o ka nee mai la no )a o ka ua noe ula a kau ī ka heiau a olap* ka uwila, kui ka hekih a naueue na lae kahakai, a ke ike ala ua aln opio nei o ukall Pihanakalaai, "E, he mahhiai Qdfroma.." "Ae ; wahi a te~al!T opio, e Pueonuihoano -e lele mai oe no lalo nei "E hele hoi ha kaua no Pohhale ī keia wa, ua ae aku Ia ua aln opio nei, a īa wa i leau ae ai oia maluna o Pueonuihoanoano, he olapa ana oke ahi uwila ī Uluoma, ahe poha ana i ka lewa, īa aui ana ae o ua poe aia ua īke aku Ia lakou īa Kauakahialn e kau ana iluna lilo loa, a īa nalo ana aku ua hoea aku fa no Pohhale, a i ka hoi ana mai ,me na lei ua kiloi īho la ī na lei pahapaha, hah loa aku la- no [Kalaiohauola, a i ke|komo ana o | Pueonuihoanoano a me Kauaka hiahi īloko oka lanai, anwe ae la na wahine i ka maka o Pueonuiiioanoano me kā. olelo ana mai

"E Kaililauokekoa e, e make ana makou ī keia akua nui maka lena akua huluhulu o ka naI hele a ke m»e nei na haia wai hine a me na kahu o Kaihlauokekoa, a no ka nui kahea o na kahu ame na haia wahine i ke alo o ua kaikamahme alu nei, īa wa 1 olelo tnri ai o Kaihlauokekoa "E hoihoi aku oe ī kau mea nui maka ( u" Ia wa 1 puka mai ai ua aln nei no ka hoi ana, a olelo mai la o Kaihlauokehoa: "'E, o kaua pu ke hele a nollo aku au l kahi o Kalanialiiloa ma." "Ua hiki, a e kau mai oe,' wahi a Kauakahialu "Ea, maka'u maoh au," wah a Kaililauokekoa Ika ldlfie ana o Pueokuiho anoano no ka makemake o u nei e kau maluna, ua emi īho la o Pueonuihoanoano a pili 1 ka lepo, īa ku ana no p ua Pueonui hoanoano * lilo ana no luna loa i ka lewa, a ia hoalu ana a ku l ka puka o ka Halau o Kalanialnloa a lele o Kaililauo - kekoa, oka p]i ae la no m o ua Pueonuihoanoono no Pihana kalani, a e noho ana no o Kapu nohuula a hiki ana no ka moopuna "E īkn mai la au ia oe, e h-!e pu me lakou i ka makaikai a pum o Hawau nei, o ia ko lakou manao, a e hele oe e mahele i na me-i ala a pum na wahi apau, a pu iluna o k» pah ī ah wa'e no aa lau nahelehe'e apau ī piha i ke ala, ī ala ka i'a ame na lau nahelehele, apau |ia e piha o loko ona i hale ke . ala ī hele ke ala a kai.