Ke Kumu Hawaii, Volume I, Number 20, 30 September 1835 — Page 155

Page PDF (870.45 KB)

1835.) KUMU HAWAII. 155

 

                Ua ae mai na kanaka, "Ae; he kupapau no."
                "Ehia ona malama maanei!
                "Nui loa. He mea kahiho loa."
                Ninau aku la laua, "No ke aha la i kanu ole ia keia kupapau? He mea pono ole ke waiho maluna nei."
                I mai la lakou, "No ke aloha."
                He aloha naaupo ka!
                A haalele laua ia wahi a hiki mai i kekahi kauhale malaila mai a komo iloko o kekahi mau kupapau kahiko elua iloko o ia hale, a ua hoihoiia iloko o ka lepo.
                He mea mau keia hana naaupo ma na kuaaina nei. I ka wa i noho au ma Haiku, elima kupapau, maloo i loaa malaila, e kau ana iluna, iloko o kekahi mau hale. Aloha ino i ka poe naaupo! Ua akaka lea, aole pau ka pouli ma Hawaii nei; mea nui i koe. Ua like loa keia mea a'u e hoakaka aku nei ia oe, me ka na kanaka Nuuhiwa hana ana. Ua maa ia lakou e waiho ke kupapau iloko o ka hale a pala loa ka io, a hemo ka iwi, alaila e kau iluna na iwi iloko o kekahi hale paha, ma kahi kapu paha, a kiola aku i ka io.
                O ka naaupo, oia ke kumu o keia mea a'u e hai aku ia oe. Manao na kanaka naaupo, o ke kino oia ka mea nui o ke kanaka. Nolaila manao nui lakou ma ke kino. Okoa ka manao o ke Akua a me kanaka naauao. I ko lakou manao, o ka uhane oia ka mea nui loa. O ke kino, oia ka hale, a o ka uhane, oia ke alii iloko o ka hale. Owai ka mea nui? ka hale paha? ke alii iloko paha? E wawahiia auanei keia hale nawaliwali, aka, o ka mea maloko aole ia e make. Nolaila a haalele ke alii i kona hale, he mea ole ka hale. He mea pelapela, he mea lepo maoli e like me ka Himene,
                                "He lepo maoli wale no
                                Na kanaka o keia ao."
                A haaleleia ke kino e ka uhane, e kanuia no ia iloko o ka lepo e pono ai. I mai o Solomona, "Alaila ka lepo e hoi hou ai i ka lepo me ia mamua, a ka uhane e hoi i ka mea nana ia i haawi mai."
                Wailuku, Aug. 20, 1835. L.

MA PAKETE, Sepatemaba 16, 1835.
                E ko'u hoahanau, o Tinika e. Eia makou, ke hoi koke mai nei i ko kakou aina, i Hawaii nei. Ua holo aku makou ma Tahiti, a ua ike hou makou ia Hawaii, i keia la. I ka umikumamaha o ka la o Iulai, makou haalele ana ia Oahu. Pohu makou, ma ke komohana o Hawaii, i kekahi la. A hala mai ka welau hema o Hawaii, loaa ikaika mai la ka moae, a holo kiki no ka moku, i ka hebedoma hookahi. Mahope mai he lohi iki ka holo ana, He 31 na la o ko makou holo ana, a ku ka moku, ma Papeefe, ke kaikuono ia ma ka aoao akau o Tahiti; 16 na la a hiki makou i ka poaiwaena; a 15 mailaila aku a Tahiti.
                Nui ka lokomaikai o ke Akua ia makou, i keia holo ana'ku, a me keia hoi ana mai nei. He nui na la malie. Kakaikahi ka la ua. O ka makani maikai ka mea nui. Kakaikahi ka makani ino i loaa mai ia makou.
                A kokoke aku makou i Tahiti, puhi ino ia ka moku, i ka la hookahi, io, a io. Aole pono ka holo ana. A kakahiaka ae nana aku la makou i ka aina; he loihi no nae, a he ino ka makani; he makani mamua mai. Hooikaika nui ka poe holoholomoku i hiki aku makou ia la. Aole nae i hiki. Holo aku makou a kokoke i Moorea, kahi moku okoa ia, a po hoi hou mai, ma ka aoao akau o Tahiti. Kalewa ae la ka moku malaila ia po.

NO NA MAUNA A ME NA MEA ULU.

                Olioli ko makou naau, i ka nana aku ia Tahiti, no ka oleloia mai, "Ua o aku kona maikai i ko na moku a pau o keia moana.'' He nui kona mau kuahiwi, a he ano e kekahi. Ua like iki kekahi mau kuahiwi me ko Maui Komohana, a he kiekie ae kekahi. Ua manaoia, he 10,000 kapuai ke kiekie o Orofena, ma Tahiti; a nui na kuahiwi, me ka welau oi loa maluna; aohe mea like, ma ka pae aina o Hawaii. Aole hiki i ke kanaka ke pii iluna, i ke kiekie a me ka nihinihi. O na manu ele wale no ke pii malaila. He mau mea ulu no nae, a hala loa iluna. He olohelohe no kekahi mau puu malaila iho; - he lepo ulaula, a kakaikahi na mea ulu malaila. He ulu nui no nae ma kekahi mau puu; aole malalo wale no e like me ko Hawaii nei. A malalo loa, ala no ka lepo maikai, kokoke i kahakai; a ua paapu hoi i ka ulu laau. ha nui loa ka niu, ka alani, ka ulu, ka laime, ka vi, ke kuawa, a me kekahi mau laau e ae.

NO KA PAE ANA IUKA.

                A kakahiaka, i ka la 14 o Augate, holo mai la ka pailota io makou la, nana e alakai ka moku maloko o ke awa. Ninau aku makou ia ia, i ka noho ana o lakou iuka. I mai keia, He pono iki i kela manawa. Ua kapu loa ka rama. Ninau aku au ia ia, "Ua kapu ia wai?" I mai la ia, "Kapu i ke alii nui o ka aina. Aohe kanaka, aole haole kuai rama malaila; aohe mea inu hoike. Ina inu kekahi, e uku i ke kanawai." Ninau aku au ia ia, "Pehea na misionari o keia mau aina? Ke ola la anei?" Ae mai kela, "Ke ola la lakou a pau." Aka, ua make o Auna, ke kumu maoli i noho ma Lahaina, mamua; a ua make o Kapena Bakele (Capt. Buckle) ke kahu moku o Daniela; he moku o kohola ku ma Lahaina, i kekahi manawa mamua.
                Hiki wawe makou maloko o ke awa. A kokoke iuka, hea mai la kanaka, "No wai te pahi? (Oia he moku.) Pane aku ka pailota, "No Hawaii mai no." Kokoke ee mai la ke alii, ke kane a Pomare III. a me kekahi mau kapena o na moku o kohola e ku ana malaila. Ninau mai lakou ia'u i ka noho ana o kanaka a me na'lii ma Hawaii.
                A holo maua, me ko makou kahumoku iuka, olelo nui mai la kanaka, "I ola ana;" ko lakou aloha ia. Aloha maoli mai no hoi kekahi poe wahine. No Hawaii mai lakou, a noho ilaila.

NO KA HALAWAI PU ANA.

                Hele koke maua i ka hale o ko laila misionari - o Perikadi kona inoa. Ua holo aku ia i ka pae aina o Makuisa. Ike maua i kana wahine a me kahi mau kumu e. Oluolu maua i ka halawai pu me ko laila poe kumu, a me ke kamailio pu me lakou, ma na mea o ke aupuni o ke Akua.

NO KA POE E HOLO ANA I NUZELANI.

                Loaa ia'u, ia la, ma kahi o Perikadi, kekahi alii kiaaina, no Beritania mai. E holo ana ia, me kana wahine, a me na keiki, ma Nuzelani, e noho loa malaila. Nui na kanaka e holo pu ana, e noho malaila. E lilo ana lakou i poe mahi ai, a i poe kuai no hoi. He moku nui ko lakou e holo ai ilaila. Olelo mai ke alii kiaaina ia'u, Aole lakou e hana rama ma Nuzelani; aole loa e kuai la mea ino. He mea hoowahawaha, i kona manao. A haawi aku au ia ia i kekahi mau palapala hoakaka i ka ino o ka rama.

NO KEKAHI KANAKA NO BERITANIA.

                Halawai pu hoi au malaila me kekahi kanaka manana, a naauao hoi, no Beritania. Mai Rusia kona holo ana mai malaila. He kanaka waiwai loa la; he haipule no hoi, i ko makou nana na ana ia ia. Nona iho no ka moku i holo ai laua me kana keiki. Ha mau mea laua i hoowahawaha loa i ka rama a me na mea ano ino a pau.
                Holo mai la laua ilaila, e ike i ka poe misionari, a me ka lakou hana ana. E holo ana no ma na moku e o keia moana, e ike i na misionari a pau. Mamuli paha e holo mai laua, ma Hawaii nei, e ike ia kakou.

NO KA LAUNA PU ANA.

                He umi na la o ko makou ku ana ma Tahiti. Hooikaika nui au, ia mau la, e hele ma na wahi a pau o na misionari