Ke Kumu Hawaii, Volume II, Number 14, 6 July 1836 — NO KA AHAOLELO A NA KUMU. [ARTICLE]

NO KA AHAOLELO A NA KUMU.

I ka la muu o lune, «a ukoukoa «u i:iir ioiian i«a 11onol 11111 imm. O na . mea a ?>:« i i <\\k\ !!,;u na aiir -27.* «a walu'ie tn k ii>). Uookaiii kaor a n»e ka '\vn'<\:n.v. •i hh' na !;e]!vi rlun t aole i h.iki' 1 rj;; 1 lua 1 iUi! 1 makon a pnii na inaho.i a nie-na r < 1 i% <• H»kalii hain-n a ine ka iwakalua knn;an;aI a nuihuna inai ke AKna la in.ikou a pau i ka makalnlu i liula aku nei, a lo niake Kokuhi niakna, a«>Uī make kekahi. keiki; na " :; u «•» nae kekahi poe. I ko makoa n<>ho nnaaei, ekolu k«'iki i hanau i«ai, a ln>oHaln koiki i iawe koke ia'ku. O «a «)ea a l»au i koe inai ke huiia l laa kekahi inau inea a makon i knkaknka ai. NO KA IloorAl' ANA i K\ «VM\. I a wae aku makou i kekahi poe o inakon, <1 na lakon i kakau, a i hoike mai i na mea f ~ pili ana i keia hewa i ka makahīki i hala ; iku nei ma keia j>ae aina II ike inai la i ka nui o ka rama i hoonkaia' uiai, a r >tc na hale kuai ramn, a mo na kapnalū raJWci, a me na mea i inake i ka rama. I, a 'ioike mai hoi lakou i ka hana aua a «a'iii a me na kanaka a me*na haolo liaai» le i ania % i ko lakou hooikaika e kinai. I'a kauinaha j oa ko makou naau i keia liewa nui; «o ka 'nea, ua maopopo loa ia makon, oia kekahi ? nea e make ai «a kino a me na uhane o na kanaka ma Ilawaii «ei. I a imi ikaika makou me «a'lii i ka mea e pa'le aku ai i keia euemi nui. Eia kekahi mea a makou i inanao like ai, e palapala aku i Amerika, e noi ikaikaaku i ka poe moku a i«e ka poe kuai nialaila, «īai hoonka hou niai i i:a rama, mai ae aku i ka halihali hou mai i ka rarna ma na aina o keia moana. Pomaikai kakou, *e ae mai lakou. Kiakekahi mea a makou i i«anao like ai,

e noi pu aku makou i ke alii e haalele i kai iiiu lama, a e hoopau i ka rama ma keiapae! aiua. A paa ka makou palapala a me ko iuaWou inoa a pau na kane a me na wahine, un hoe una aku makou i kekahi ia Mi. Wini i Wailuku e halihali i ka palapala i ke Alii, me ka pule aku i ke Akua i kokua rnai i koiu h.nia a makou. Mu ko Kinau hi >.u r holo ai. Aole ae maopopo mai ke All l ika makou palapala. Ina tae mai me ī i 11 iau, alaiia paa koke paha keia mea e h*.'iK na ai, a e inake ai na kanaka ma Hav. aini i. E pule nui kakoa i ke Akua e h'Kiiiuli mai i ke Alii, i pakelo oia i keia upeua a ka dial»olo, a e liana mai oia i na mea e poiu ai kona aupuni, i pomaikai pu kakou. .NO KE Kl'l.ANl'l A M£ NA KULA £ AE MA KLIA PAE AINA. O ko Kulanni kekahi mea a makou i manao nui ai (Ja inii nui makou ina mea e pono ai ia kula. L a nui na kumu malaila, ame na da!a i lilo ai ma ia kula. Ina make heua ka hana an;i nialaila, ua poho loa ko makoii mauao. No ka mea, ua mau loa ka naanpo ana u)a kt ia aina ke hiki ole ia makou ke ao aku, a naauao kekahi poe malaila. I a maaaka nlakou ke ao aku i ka poe eleniakuh\ nu ko lak >u pipili a me ka none; n ilaUa ko makou molowa. Ua manao makou ,\e !io loli ao i kela leula e komo na kanialii wale no ma ia hope aku. i\a niakou e inalania ia lakou i ka ai a me ke kapa a me n.i »nra a pau, a e kiai niau ia lakou i pono k«» n »h<> ana. Na lakou eaoi ka pa--1 inaia a me ka hanu a me keia mea keia mea » | <• ai ka imho ana, a me na mea hoi e l'uii'i ai ka uhane. ]' ; a krka«ii; ua manao makou, ina e ao aku inakou i iia kamalii kane wale no, aole li >i i ii.i kainalii w ahiiue, aole' e pono. E maro paha na haumana o ke Kulanui i na waaine naaupo, a hihia, aole pono ka noho ana. Noho hou lakou inamuli o ka poe naaupo. Nolaila, ua manao makou e hookuinu ike Kulanui na na kamalii wahine. A ua ae like inakou e hoomaka i keia kula ma Wailuku. O JVIi (ierina laua me kana wahine na kumu o keia kula waiiine. E lilo loa laua i keia haha. Eiakekahij ua manao makou e hookumu i ke knla keiki maka Punahou i Oahu; aka, aole kuniu i keia manawa. E kukulu paha makou i ka hale i keia a loaa mai ke kunni, alaila e hoomaka ike kula. Ma iiilo e hookumu makou i kekahi kula keiki, ina J\lolokai paha kekahi ina e liiki i ke kumu malaila. A ua hoonoho makou ia J\[i Kemika ma llonolulu nei i lilo loa oia i ke ao aku i na kula ma keia kulanakauhale nui. Ke hooikaika nei makou a pau, e hoala i na kula kamalii. Oka naauao ona kamalii, oia paha ka mea e pono ai keia aupuni. Ina e hiki pono keia hana a makou, alaila lana ko makou manao. Nolaila, ua manao like makou e hookaawale i ku, Moneele akolu i kela malama i keia malama e pule nui i ke Akua i aloha mai ia i na hau,mana kamalii* i kokua mai mamuli o na kumu a me na haumana i naauao na kamalii, i ola hoi lakou ia lesu.

O ka ekaleBia kekahi mea i manao nui ai makou i keiaahaolelo. Ua kaumaha makou i ka hewa o kekahi poe ekaleeio, a i ka palaka o kekahi, a i ka noho wale o kekahu Ua imi makou i na mea e pono ai kaekalesia 0 Hawaii nei o pio ke kukui maloko, a lilo ka poe ekalesia i mau alakai hewa, a hihia loa makou. Kukakuka makou, aole loaaka mea e pono ai. Oka puie nui ike Akua a me ka iiooikaika hou ma ka hana a ke Akua 1 liaawi mai ai, malaila i lana iki ai ko makou manao. Nolaila paipai aku makou i kekahi i kekahi, i mihi makou me ka hoohaahaa, a me ka hapai hou i ka ke Akua hana. £ia kekahi mea a makou e kuka ai, o ka mea e ponoai ko lesu aupurif'ma na aina a pau. Ua manao makou, aole hanai pono ko lesu poe ika ke Akua hana. Ua haawi lakou i ka waiwai, aka ua minamina lakou i ko lakou kino iho, aole haawi ia lakou iho i keia hana a hele aku i ka aina naaupo a hoolaha aku ike ola. Nolaila, ua manao like makou e palapala aku i ko Icsu poe ma Amenkae hooeueu aku, a hoala aku ia lakou e hapai hou i ka ke Akua hana, a e hele aku lakou mao, a mao, e hoola i ka poe e hauli anailoko oka luaahi. E pule kakou ike Akua e haawi mai ia lakou i ka naau hoolohe i keia palapala a makou, i hiki wawe ke aupuni o ke 1 Akua ma na aina a pau. Eia kekahi ; ua hai nui aku makou i ka olelo a ke Akua maka hale pule i kela la i keia la. Nui na hua a makou i kanu iho ai ma Honolulu nei; aia noi ke Akua ka hooulu mai. Ina i haalele k° Honoiulu nei ika olelo, aia nialuna oko iakou poo iho ko lakou koko. Ua hana makou i keia mau mea me ka olioli ame ke aloha o kekahi i kekahi. A pau ka ahaoielo ana, hoi aku makou i ko makou inau kihapai me ka manao e hooikaika hou n»a ka hana a ke Akua i haavi mai ai ia makou, a make ke kino. E. W. C.

lulai 14. Pae mai la Mr. Samuela Pareka, he misionari no ka poe Inikini ma Amerikii. £-hoi aku ana oia ma Amerika Iluipuia. lulai 15. P.ie mai la o Mi. Beaver a me kana wahine mai Laelana mai. He kahunapule oia; a i kona mahao, ua pono ia ia ke noho ina ka muliwai o Koluinehia, ae hai aku i ka ke Akua olelo i na haole maiaila. Ina e ae mai ka Haku, e holo aku Mi. Beava ame Mi. Li i keia hebedoma, lulai 21.

Ilonolulu, lulai 6, 1836; E na hoahanau—Ke hai aku nei maua ia oukou i keknhi mea a ko kakou Haku i hana, i mea e eha ai ko inaua naau. Ua kii mai kela i kekahi keiki hipa ana i haawi lilo ole mai ia maua, a ua lawe aku oia ia ia i kona poli. £ hoomaikaiia kona inoa, no ka mea, oia ke kahu hipa maikai o ko kakou poe uhane. O ka maua keiki pokii, o Emeli Wite, ua make ia i keia la. Aole ona mai maoli. O ka wa a maua i manao ole ai, ua hiki mai ka Haku e lawe aku i ka maua kaikainahine. Peneia koaa make ana: Ua lalau kona lima, inehinei, i ke kiaha waiu

w ela, a huini iho la ia mea iloko » konm Nui kona eha, a i ka hola 4, o koia ahiahi, make iho la. Hookahi mokaiiiki « me na malama elima kona ola aia. £ka mea i alohaia e, aole oe i lilo. Ua hele e no oe mamua. E na hoahanau, c pule oukou i ka Haku no maua, a me ka maua mau keiki i koe y i lilo keia mea e eha ai i mea e pono io ai ko makou mau uhane, a i mea no hoi e ola'i kakakou poe keiki a pau loa, a me na karaalii a pau o keia pae aina, Na maua 6suiva.

Waialua, lulai 13, 1836. 0 ka make u>eliwtli o kekahi ioahiHe. Ua make ma Makaua i Koolau kekahi wahine i ka la 30 o Mei, o Kaneiakama kona inoa. £ia ke kumu o kona make. Noho iho la ua wahine la me kana kane i Waialua, ma ke kula o Emekona kana kane. He wahine opukeiki kela a ua kokoke mai kona manawa. Nolaila mahope mai o ka pule loa koi aku la oia i kana kane, U E hoi kaua i Koolau. I aku la ke kane, U E noho kaua he, pono ole ke hoi." lkaika loa ka manao o ka wahine e hoi aku. I aku la ke kane eia kahi pono e mai ai: a maanei no au i ke kula. I aku la ka wahine e noho oe, a e hoi au me kuu kaikunane. Ae aku la ke kane, hoi aku la ka wahine me ka nawaliwali no a hiki i Waialee, a moe malaila, a i ka po mai loa ia; kii mal la kekahi kanaka i kana kane. Aka ua e oia i ke keiki. Aole liuliu kona kali ana, ola ia, a hele aku i ka wanaao a hiki i Kahuku, a hoomaha malaila. Ua loaa ia i kana kane malila; ue aku kanakano īa ia; a nana aku i ke keiki; a ua make loa ia. Ua ikaika ia i ka manawa i hanau ai, aka i keia manawa ua make, i ka hele naaupo ma ke ala nui. Ue iho la na makua ia ia. Aoie nae i manao ka wahine e nohp. Ikaika kona manao e hoi aku i Koolau loa. e ike aku i kona mau makua. I-awe aku no ka makuakane i ke kupapau o ke keiki, a hele lioomanawanui ka makuwahine me ka nawaliwali a me ka eha a po ka la; aole nae i hiki aku i Makaun; ma ke aumoe ua hiki no. Moe laua malaila ia po; ao ae la, a ua kanuia ke keiki a laua; Mai loa ka wahine, he kulu kekahi mai ona; a ua paa ka mimi; a ua nui hoi ke kaumaha kikala, a malalo hoi. Ua oluolu iki oia i kekahi la, a ua mai hou; aole pau ka eha; a hala na malama elua, make ilio )a ia. I kona manawa e mai ai ua manao oia aole pono kona hele ana i kona manawa e nawaliwali ai, aka ua hala ka manawa, aole e ola hou oia. E na makuw.ahine, e hoomanao oukou i ka make naaupo ana o ua wahine la, a me kana keiki no ka hele nui ana i kamanawa e hanau mai ai i ke keikL Aole pono ka oukou hana liou ana e like me keia wahine, o ka noho malie ole i ka manawa e nawaliwali ai i ke keiki oia kekahi mea e make ai na wahine he nui loa ma Hawaii nei. " J. S. E. Eia ko'u manao, Aole loa e pono ka wahine hapai keiki ke hele ma kahi loihi mahope mai o ka iwa o kona mau mahina. A

< hanauia m«i la ke keiki, aule e pono ka makuahine kc ku ae iluna a hala na la eono, aole hoi e hele ma kahi loilii a hala ka malama kookahi, o loohia ia i ka nwi • make. Na D«uta; G. P. Judd.