Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 15, 20 December 1837 — NA NA KAMALII. NO NA HOLOHOLONA. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

NA NA KAMALII.

NO NA HOLOHOLONA.

llelu 1.

Kuniu. E na kamalii, c nana ma lv«ia kii; hpaha malaila? Kamalii. l;Ie kumu paha, ame kana mau haumana. Ku. I'i aha ana kc kumu? Kain.l. E ao ana i na kainalii, i ke ano o na holoholona. Ku. Nawai i hana na holoholona? Kani. Na ke Akua no. Ku. l'a potto. A pehea ko oukou manao? ua like anei na holoholona a pau? Kam. Aole paha, he nui no na ano. Okoa no ko kekahi, a okoa no ko kekahi. Ku. Oia. Ua maheleia na holoholona i na papa eono. Ua ike anei oukou i ke ano o ka papa? Kam. Ae, o na kamalii o ke kula, ua hoonoho papaia lakou. Ku. Ae, ua hoonohoia lakou ma kekahi mau papa> e like me ko lakou ike ana. O ka poe ike nui, ua kapaia lakou ka papa mua; a o ka poe ike uuku iho, o lakou' ka papa alua. A he papa helu paha kekahi, a he papa olelo honua paha kekahi.

lioolohe mai oukou, ae hoike aku au i ke ano o kela papa hotoholoiia, o keia papa holoholona. A e hoomanao oukou i na mea a'u 6 hoikp aku nei. Ehia papa hololiolona? Kam. Eono. Ku. Ua pono. Ona holoholona a pau i hanai i ka lakou mau- keiki me ka waiu, no ka papa mua lakou, a ua kapaia lakou na holoholona hanai waiu. E hoike mai ia'u i kekahi holoholona no keia papa. i i

Kam. Ka pipi waiu. Eia no ia ame ka wahine e uwi ana i ka waiu. Ku. Heahakekahi holoholona e ac no ka papa mua. Kam. Ka hipa, ke kao, ka lio, ka popoki, ka ilio, ka puaa. Ku. Oia no. A nui wale na mea i koe. E hoomanao oukou, o na holoholona ai waiu a pau loa, no ka papa mua wale no lakou.

E nana i ka manu ma keia kii. O na manu a pau loa, no ka papa holoholonā alua lakou. He mau eheu ko na manu e lele aku ai, a he mau wawae elua no hoi

e hele ai. No ka papa ehia lakou? Kaoi. No ka jpapa alua. Ku. Ua pono. E hai mai ika inoa o kekaiii mau holoholona no keia papa. Kam. Ka aeto, ka io, ka pueo, ka 00, ka mamo, ka ii, ka moa, ka palahu, ke koloa, a nui loa aku. Ku. Oia iho la no. Ao na holoholona a pau e hiki ke ola ma ka aina, ama ke kai no hoi, aia i ko lakou makemake, no ka papa ekolu lakou, a ua kapaia, na holoi holona olalua. i •

Eia ma keia kii ka ea. E hiki no i ka ea a me kekahi holoholona e ae ke ola ma ke kai i kekahi manawa, a mauka i ;k«kahi manawa; no ka papa ehia lakou? Kam. No ka papa holoholona ekolu. Ku. Na hoioholona o keia papa, ua kapaia heaha? Kam. Na holoholona olalua. Ku. No ke aha^ Kam. No ka mea, hiki ia lakou ke ola ma ka aina, a hiki no hoi ke ola ma ke kai. Ku. E hoike niai i kekahi mau holoholona no keia papa. Kam. Ka ea, ka nonu, kekahi koloa, a me kekahi manu e ae.

Ku. E nana ii keia ia. Ona ia a pau, no ka papa holoholona eha lakou. He mau halo ko na ia e kope ai

ma kt wai, e like me na «heu • lele ai )m roanu roa ka lewal No ka papa ehia iia ia? Kam. No ka papa eha. Ku. E liai mai i ka inoa o kekahi mau holoholona o keia papa. Kam. He aku,he malolo, he uia, he mano, he kohola, he naia, a he nui wale na mea no keia papa. ! Ku. Ua pono ia. A heaha na holoholona no ka papa elima? Kam. Heaha hoi? aole makou ike, Nau e hoike mai. Ku. O ka pinao, ka pulelehua, ka lepelepeohina, ka nalo maoli, ka nalo meli, ka nalohueloawa, a me na mea liilii a pau e lele ana e like me ka uku, a me ka makika, no ka papa alima no lakou. Pela no hoi kekahi mau mea kolo, o na nananana, na peapeamakawalu, na naonao, a me na nonanona. No ka papa alima ia maa mea a pau. He mau eheu ko kekahi e lele ai, e like me ka nalo. A ua nele kekahi i ka eheu ole. A o ua poe eheu ole la, holo no kekahi, e like me ka nananana, a lele wale kekahi. e like me ka ukui lele, a kolo malie wale no kek.ahi, e like me ka naonao. No ka papa ehia lakou nei a pau? Kam. No ka papa elima. Ku. No ka papa ehia ka okai a me ka elelu? Kam. No ka papa alima no. Ku. Ilookahi wale no papa i koe, o ka papa eono. E iioonoo oukou, a e hai; mai i na holoholona 110 ia pa;>a. Kam l a noonoo inakou, a eia ka niea i loaa mai: kuhi iiewa paha, aole paha. o ka enuhe inaoii, ka enuhekakalawi'la, ke poko, ke amo, ka ilo, a nie ka naio. Ku La I*»aa ka!. (> ua mau moa nei a ine nn inea like, no ka papa eliia lakou/ Kain. No ka papa eono. Kii. Ilealia ka inea e koio ai ia inau inoa? Kam. līe uauae ko kokahi aole okana mai. A o kekahi, aoie wawae, aole lialo. aoie eheu, akolo no nae. Ku. L'apau na [iapa hoioholona.

E bo» ookou e na kKiip)" tne lm nooroo, a me ka hoomknao i na mea aoukou i lohe iho nei, a i ke* kalii manawa aku, e hele hou mai a e kamailio hou kakou no na iioloholopa. L. L» Waimea, Novemaba 6, 1837. Aloha oe e Tineka. He wah> manao hoakiaka ko'u no ke Kumu Hawai). Eia ka nnia. Kupanaha ka keAkua hana ana ma Wnimea nei i kein manawa e noho nei. Ua wehe oia i ka puka 0 ka lani, a ua ninini mai nei i kona Uhame mana ina keia wahi. Ua hoike mai oia i na kanaka i ko lakou hewa he nui wale, a ua pilia lakou i ka makau a me ka weliweli. Nana lakou i ko lakou an<>, aole pono iki, ua hewa loa; a e poho okoa ana ko lakou poe nhane ilalo i ka po. Nolaila puiwa lakou me kai manene. Lohe lqkou o le- i su wole no ka mea e pakele ai i ka make, a manao lakou e holo io na la; a ua holo io no paha kekahi poe a ua komo iloko o ka halehalawai. Eia ka lua. Ike au, eia maanei ka Uhane Hemolele, e hoohuli mai ann i na kanaka i ka mihi a me ka nuinaoio ia leeu, nolaila, manao makou me na hoahanau, i halawai hoomau maanui 1 lohe pinepine na kanaka» ka ke AkW olelo, a huii inai i ola lakou. : A ma ka la 30 o Okatoba,,ua hoomakain. ua halawai hoomau nei. A ma» ka Ja Sabatr ai ka la Sabati, he uiaii la halawai wale no. Peneia na halawai. Ma ka wehe ana o ka wanaao, he halawai hoahnnau, he halawai pule no ia. A pau ia, he halawai kainakamailio. A uva ka hora 9 he halawai no na ka'inaiii. A pau ir, he halawai nui no na kanaka a pau. A pau ka aina awakea, halnwai na hoaiianau, o kekahi papa ma kekahi hale, a o kekahi papa mn kekalii h:tle e A pau ia halawai, ma kn lua o ka hora, he halawai nui. A <»ki ae la. he halawai ninaii akn i ka l»oe noonooo a inakemake e ike maopo!>o i na iiioa v ola'i. A ia manawa no, liele r,a li(»ahauau ma kahi e, e pule no u i poe nei. A ma ka poeleele ma ke kukui, he halawai niii. Pela na halawai i kela la i keia la. 0 kekahi la, he la hookeai. JtTui no na kanaka hele mai, na k?tie, na wahine, na kanialii a kokoke p f ilui loa k» hale pule. Elua kakahiaka, aole piha, no ka nien, he mau l;i( koele no ia, Hele mai nae na wahine, a me keiki. He mau la malie wale no. A inanao au, o ka Uha* ne Hemolele pu. kekahi uie mukou.

noo ka naau, uwe ka nuika. Nui ka poe maa«o ( iia Mi mai. Ok# Akua ka i ike t ka oiaio o ko lakou huli ana, a nie ka ole. I ko'u manao ana, ua ihm ka poe oiaio. Eia ke kolu. Inehmei, he la Snbati ia. heahaaina a ka Haku ma Waimea nei. He la kiipaiiaha, aole ona luii ma keia wahi. Eia ka inea e maopopo ai ke kupanaha. He iuii ka poe hou i hookoinoia uia keia ahaaiua, he6l lakou. Nlina aku la hoi, he poe kamalii kekahi, ehiku ia poe, hepoe kanaka ui kekahi, a he poe poohina kekahi, a o ia poe hope, ua inakapo kekahi, elua no iaua. Ano e ua ahaaina nei, nia keia wahi. Ua bapetizo pu ia na keiki me na kanaka poohiiia, a ua hoonoho pu ia lajk«>u ma ka papa aheaina hookahi, ua ai pu i ka berena a iia inu pu i ka waina i inea e hoomanao ai i ko , lesu make ana uo lakou. | Nana aku la wau—uwe iho la, aole | hiki ke huna i ko'u waimaka. Mahalo |aku la kuu naau i ke Akua mana no keia hana kupauaha ana i hana iho nei ; mawaena o keia poe kanaka. | A e hoonani pu kakou, e a'u poe hoalawehana, i ka Uliane Heaiolele no kona iho ana niai maanei me kona innna i kamahao p alakai i na kanaka i ke ola ma o le»*u la. | A e pule mau kakou, i man kona mana maanei, i pau na kanaka i ka huli mai. E pule no hioi a e haua ikaika :me ka manaoio i ke Akua a uie kana olelo i noho nui inai ka Uhane nia na wahi a pau o keia pae aina, i pau na i kanaka i ke ola. Na'u iuv I>ai.\na.

v\o ka liaairi ana i kaHwahi no ke dial<,/o, a me ka haaUU ana ia ia, a malama i ka ; Ilaku. j Eia ko'u manno hoakaka aku ia on- , k.on a ]niu o nn linuiuuiii'i. Q kakou hci [ a pau ka poo i kiuin» i |<o kula nui nei ;ca; e noonoo pnkiihi knkou |H*nci:i: Ac, j owau no ka'mea eimake hewa ai ke n<v I nna a na kmiiii, i|?i hcv.*n }oa in'u; ua haawi aku au i knuwahi no ke diabol<»; a ua kipaku aku nu i kn l'hane o ka Haku. A ua nknkn |>nka!ii keia ia knkou a pau: (<) ka haawi aku i kauwahi no ke dinl)o!o, a uie ke kipaku i ka Uhane ) Lia ka pono; e haalele i ka haawi i knuwnlii 110 i>ntauo, a nie ka hookuke i ka Uakii. E uiihi ano; aole e hoolauna hou aku ia Satan&; e nianaoio nie lea hana pono aku. E pule mau me"Tva hoon:t|ni: i like kakou me na kanaka iloko o Kri?to; ua haalele Inkou i ka hewa. Ina iloko o Kristo kahi kanaka, he mea hou oia. 0 ke

kanaka iloko o ka Haku, e manao nui ana lakou ia ia. O ke ano hou anao nn kanaka, he mea nui ia ia kakou a pnu. O ke ano hou ana o na kanaka, aole ia he inea liilii, he inea nui ia: ua noho inei la ka Uhane o ke Akua me Inkou; a hanau inai la na hua a ka Uliane. O ke alolia, a me ka olioli, o he kuikahi a me ka lokomaikai, a me ka mnikai a me ka manaoio. Oia ka pule ia lesu, ke akahai a me ka hoomanawauui a hiki i ka hopena: o lakou no na kamaaina o ke aupuni o ke Akua: aole he poe hooluhi lakou: e noho ana lakou malalo o ko lakou Haku. O na kanaka i hookoinoia iloko o ia aupuni, na like ko lakou noho ana. 0 na kanaka i komo i ua aupuni la, he nui ko lakou makeinake e komo i ka inoa o ko lakou Haku: e hoonani man ana lakou i ka Haku a liiki a kau, a kau loa aku i ka puaneane. .W ka,-haaui ana i fta vica a pau i ka Haku. Nona ka uhane, a me ka hanu, a me ke a, a ine ka noonoo, a ine ke kino, a me na maka, a me na wawAe, a me na linia, a me ka makeiiiake, a me ka olioli, a me na mea 110 a pau he nui wale. Keia mau inea a pau e hookauwa na ka Haku. E iini ia ia me he kala la, a e hni hoi me he waiwai huna la. O konamalii, a me ke aloha, e kakau i ka papa o ka naau, e minamiua i na uhane he nui loa, a kau aku ke aloha a hana. I mai la Solomona, u () ka mea hoohuli i na uhane, oia ke akamai." Eia ka hana a ka naau e nanea ai, a e lauiia ai hiii. O ka malaina i kana inau kauoha a pau, o ka nolio mo ka wa pilikia, a me ka pilikia ole: o ka holo manao io na la me k'a maha--10, o Im hoopiimahana ia ia ine ka oli--011, o ka inoe iimia ona ine ka inakeinake: e liko iki me ka hanaaka poe haninana oiaio. O ka hookiunu ana o ka poe pono, ia e luli ae; o ka poe pono, aia ma ka hoopono lakou. O ka mea luln i ka pono, lie uku oi;vto kona. e like me ka pili ana o ka pono i ke ola 0 ka mea liana mnikai, e loaa ia ia ka lokoinaik.-ii iio ka llaku niai. Aka,o*vau no ka hiMiiia, a no ka hiuiua ka olelo aole ikailea, he nawaliwali maloko o keia puupnu lepo, a me ka lehu. n« j;ira hani o ka homia nei, a me ko ka lani. Eia na kani ma ka honua nei i ir»akcmake nui ia e ko ke ao nei. Hookani kekahi i ka pahu, a hookani kekahi i ke kuolo, n hookani kekahi i ka puniu, hookani kekahi i ka puuliuli, hookani kekahii ka pua, hookani kekahii ka

'aau, Ihookani kekahi i ka lima, a hookan» hoi kekahi i ka waha. O keia uiau kani ea, he kumu no na lealea a pau; he mau manamana no na hewa he nui loa; ua pipili mui na mea i makemake ia. Eia nā inoa o kekahi mau mea i īnakemake ia. oka waiwai, oke kane a me ka wahine, o ka aina, a me ka punahele i naalii. Eia ko'u noonoo ana iho no na mea kani; i na e liaaleie ko ke ao nei i keia (pau kani, a hoololi ia ma na ka< ni i hoike pono ia mai i neia manawa, e hana aku malaila. Eia na inoa, he pu a me ka pele, e hele i ke kula a me ka pule, a me ke oli aku o ka leo me ka hoonani aku i ka Haku; oiakahookani a oliolj ia lehova e ko ka honua a pau; ina keja mau kani wale no e hookani ai, ma na mea i kauohaia mai e ke Akua; no ka mea, ke hookani mai la no ka poe ponoi ma ka lani. Na Kaiaikawaiia.