Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 6, 15 August 1838 — Page 21
KE KUMU HAWAII.
HE PEPA HOIKEIKE I NA MEA E PONO AI KO HAWAII NEI.
"O ka pono ka mea e pomaikai ai ka lahuikanaka; aka, o ka hewa ka mea e hoinoia'i na aina."
Buke 4. HONOLULU, OAHU, AUGATE 15, 1838. Pepa 6.
HELU 1.
Lahainaluna, Maui, Aug. 13, 1838.
Ka hoomana ana a na kanaka a pau loa ma ka honua nei. He nui loa ke ano o ka hoomana ana a na kanaka a pau. Ua puni loa na aina a pau i ka hoomana kii, aole aina i nele i ka hoomana kii ole: mai ka hikina a ke komohana, mai kela aoao o ka honua a hiki i keia aoao o ka honua. Ma na Ainapuniole o ka honua nei, ua nui loa na mea a lakou i hoomana'i, a pela no ma na Mokupuni o ka moana. Aole loa e pau na mea hoomana i ka hai aku, no ka nui loa; aka e hoakaka iki au i kekahi mau mea i maopopo ia'u.
Ma ka ainapuniole komohana, ma Asia a ma Aferika, ua nui loa ka poe hoomana kii, a ua kapaia lakou, ko Satana mau kahuna pule. Ua hoomana kekahi poe i na laau, i na pohaku, i ka la a me na hoku a me na manu o ka lewa, a me na ia o ke kai a me na holoholona nui o ke kula a me na muliwai, a me na iwi kanaka, a me na mea liilii e ae no hoi he nui wale ka i hooliloia i mau akua.
Ma Asia, ua hoomana kekahi poe i na kanaka maoli. O kekahi kanaka maoli, hoolilo lakou ia ia i akua, na na kahu no e malama ia ia. I kona wa i lilo ai i akua, ua hoonohoia oia ma kahi maikai loa i hoonauiia i ke gula a me ke dala a me na pohaku maikai. Pela o Kahunanui, ua hooliloia oia i akua. He kanaka maoli no ia i kohoia e na kahu akua. Ua manaoia, o Kalamanui, oia ka inoa o ke kanaka mua i hooliloia i akua, a nona mai na inoa i pili i na Kalamanui mahope mai ona.
Penei ka lakou hana ana. I ka wa i hoolilo ai lakou i ua kanaka maoli la i akua, hana lakou i kekahi mau mea e ae e pili ana i ka hoopunipuni. A lilo ke kanaka i akua, a noho oia ma kahi i hoomakaukauia nona, alaila hoomana lakou ia ia; hele aku no lakou a kukuli hoomaikai aku imua o ua akua kanaka la, me ka haawi aku na ua akua la i na mea e oluolu mai ai oia. Manao lakou ua pau ko lakou hewa i ke kalaia mai e ua kanaka 'kua la, a ua oluolu mai ia lakou.
A o kekahi poe, moe lakou malalo o na wawae o ke kaa i ka manawa i kauoia mai ai ua kanaka la. Kulou hoomana'ku lakou mamua o ua akua nei, a hiki i ko lakou wa i pepe ai i ke kaa. Ua pepe loa ke poo o ke kanaka a me ke kino a pau; manao lakou, ua komo mai kekahi mana o ke kanaka akua iloko o ua mea la i make, a ua ola'ku kona uhane, ma ka lani paha, mahea la?
Ua nui wale na kanaka i hana pela ma Asia, ua nui loa na kanaka i make no keia hana ana, a ua nui no hoi na mea e ae a lakou i haawi aku ai na ua 'kua nei, i mea e oluolu mai ai oia. Ke dala a me ke goula a me na mea maikai e ae e pili ana i ko lakou mau kino, oia ka lakou i haawi aku ai i makana na ua akua nei. A pela no o Igenaute, kekahi akua ma ua aina la no.
Ua nui wale ka poe hoomana ia ia e like me Kalamanui; a ua like no hoi kekahi ano o ka hoomana ana ma ia akua me ka Kalamanui. Ua nui wale ka poe i make ma ka hoomana ana ia ia; na kane na wahine a me na kamalii, ua pau lakou malalo iho o ka make mau loa, ua loaa ia lakou ka make eha nui a ka Haku i hoakaka mai ai.
Pela o Mahometa. Ua nui na kanaka i hoomana ia ia ma Asia ma kekahi mau kulanakauhale ona, o Meka a me Medina. He kanaka maoli no ia, he kaula, he kanaka naauao no hoi. Oia ka i olelo hoopunipuni, na ke Akua oia o ka Iseraela i hoouna mai, mai ka lani mai. Olelo oia, ua kamailio pu oia me Iesu ma ka lani, a ua iho mai oia mai ka lani mai maluna o kekahi lio keokeo nui. He nui wale na mea hoopunipuni ana i olelo wahahee ai, a ua puni no hoi kekahi poe kanaka i ua olelo wahahee la, a ua lilo lakou i mau haumana nana. Ua papa mai no nae o Mahometa i kekahi mau hewa, a ua ae mai no i kekahi.
Ua papa mai ola i ka ona rama, aole pono i na haumana ana ke inu i ka rama; aka ua ae mai no nae i ka pepehi kanaka, a me kekahi mau hewa e ae. Ina hoomana ole kekahi kanaka ia ia, a pule ole mamuli ona, o kona make koke no ia.
O ko lakou kulanakauhale, ua kapu loa i na kanaka e ke hele malaila. Ina hele walewale kekahi kanaka maloko o ia wahi, a ikeia e na haumana a Mahometa, kipaku lakou ia ia mawaho, a i ole in, pepehi no ia ia a make.
Kii wale aku no lakou i na kanaka e e lilo mai mamuli o ko lakou manao, me ka hoomakaukau aku ia lakou, ma na mea e weliweli ai lakou, a e hiki ai ia lakou ke hahai mamuli o ka lakou aoao.
A pela no ma na aina a pau loa ma ka honua nei. Ma na Mokupuni o ka moana, ua hoomana kekahi poe o lakou i na ia a me na manu o ka lewa a me na mea kolo a pau maloko o ka honua. Ma na Ainapuniole, ua kiola kekahi poe makua i ka lakou mau keiki maloko o ka muliwai. Pela ma Hinedu, ua kiola lakou i ka lakou mau keiki maloko o ka muliwai o Ganegi. Manao lakou, ua ola ka uhane o ua keiki la i make maloko o ka muliwai. A o kekahi poe, ua hele lakou ma na kapa o ua muliwai la e auau ai, manao lakou, ua pau ko lakou hewa i ka holoiia e ka wai o ka muliwai o Ganegi. A o kekahi poe, ua kiola lakou i ka lakou mau keiki maloko o ka muliwai no ka luhi, a me ka manaka i ka malama i na keiki; nolaila mai kekahi kiola ana, a no ke aloha ole kekahi i ka lakou mau keiki.
O ka hua keia o ka naaupo.
Ma na aina ma ka aoao hema o Asia, ua nui loa ka poe hoomana malaila, he poe Pegana a he poe pule mamuli o Mahometa kekahi, ua nui wale na kanaka i hahai mamuli oia aoao.
O ka poe a pau i pule a i hoomana'ku mahope o na mea liilii o ka honua nei, a me na mea o luna, ua kapaia lakou, he Pegana. Pela no, ua nui wale ka poe hoomana mamuli o keia aoao. Oia ka nui o na kanaka a pau ma ka honua nei, mai kela aoao, a keia aoao, mai ka hikina a ke komohana. He Pegana wale no ka nui o na kanaka a pau ma Hawaii nei.
O kela poe ma ka aoao hema o Asia, penei ke kau wahi o ka lakou mau mea i hoomana'ku ai. Hele aku no lakou ma na ululaau nui, e imi ai i na holoholona a me na iwi a me na laau maikai, a loaa, alaila hana lakou ia mea i mea hoomana na lakou.