Ke Kilohana o ka Malamalama, Volume II, Number 42, 23 October 1908 — WAIHO LOA I KE KOHO ANA IA W. KALAIWAA NA KUMU HE UPA MAKANI WALE IHO NO AOHE HE PUNIU O KE POO [ARTICLE]

WAIHO LOA I KE KOHO ANA IA W. KALAIWAA

NA KUMU HE UPA MAKANI WALE IHO NO AOHE HE PUNIU O KE POO

Ma na kolamu o Hoku o Hawaii i uwo ae ai ka L,utiakiai hapauea o oa Koua, W. Kalaiwaa, i ke kupoao ole o Kipimaoa e koho

hou ia.mai i Luuakiai a pela hoi me S. K. Keakt, a e owili pu ana me ka Lunahooponopono o ke Kilohana me ke kapa ana mai i ka hupo a kokua hewa i keia mau keoniniaua no laua ua inoa ia maluua ae. j -He mea miaamina na keia waha | olelō ka lele kamoko aua mai o ua | Luoakiai ala o na Kona e paio mej keia a no ka mea, o ka j haua ike a Kalaiwaa o ka wahawai: imūa o na mana koho balota o na ' Kooa a pelahoi mena huahelu | aua e hoike nei ma na kolamu o ; ka nupepa Hoku e pili ana ia Kipi- i mana me ka ike ole iho no nae o i ua Kalaiwaa nei i ka mea a koua lima i hana ai a okoa uae ka mea a j ka waha e ha'u nei i »na poe ia j lakou ta mana koho lialota aole e koho hou mai ia Kipimana ame Keaki. Ma ka maikai o na alanui apuni ke Kalaua o 'ke alauui kekahi o; Kau, ua Kona, na Kohala ame koj ««- o keia o kej alanui o Hamakua ke alanui iuo! hookahi ma kahi o ke poho hoo- j piha hou iho no ua poho, a ma kahi o ka puu pohaku hoopiha hou iho no ua puu pohaku, a oiai oo nae ua ike no o Kalaiwaa i ka oiaio o keia mea huna " iho la i na

kee o ua poe pauaka nei a ia Kipimaua lakou nei e uoke oei i ka hoiooiuo, o Kipimaua ka po ame ke ao. E uoke wale no oe.e Kalaiwaa a ekolu poohina ana a hoopaa ia aku oe e na Kona ma Sana Helena, a no Kipimana ame Keaki aole loa keia mau keonimana i e nalohia mai ka maka aku o ka| lehulehu, a no ka mea ua hanohano ka lehulehu koho balota ia: laua nei aoje o napoe hupo a hc»-; maopopo ole i ka lakou iaea e j hana ai, a ina.paha elua makahiki | aku i koe a Kalāiwaa ma e nbho | hou ai manao keia wahaolelo e hpokokoke koke mai ana kel aupuni komisina mahope o ko kakou knn. Nolaila eia mai na; kumu kupono e koho ole mai ai ko Kona ia Kalaiwaa, a ke uwalo nei | keia wahaolelo e hoonoho aku ia Kalaiwaa wahawai a imi epa i kauhale i keia kau a e hoouua mai ī i na poe oiauao kuulike a hoopono a mai hoouu» hou raai iaia nei, malalo o keia mau kumu: ; Na Kalaiwaa ka Olelo Hooholo, o na bona a e uku nei ke Kalana i kekahi huina dala mahuahua iloko o ka pakeke o na hui ku hona a hiki i keia la nona ka huina i aneane aku i ka ekolu kaukani dala o na mafahiki elua. Kakauinoa it keia olelo hoohulo e Kalaiwaa. Na KaUiw.ia ka hoike Komite Waiwai e hoemi ana i ka ukuhana o ua keiki hana alanui mai ke dala hapalua a ke dala hs<paha iloko o ka mahiua o Okakohi, 1907, K.a* kaultioa ia o k <lai\va.i. Na Kalniwaa ka hv)ike Komite Waiwai oiui na palapala h\H)pii a Sam k. Kaaialii, 1,. loua ame Dauiel Han.imaikai, e hoopii aua i

ka ukuhaua mai ke dala hapaha a ke dala kanaono keneta o ka la o na limahana alanui. a na ua īEaiaiwaa ponoi nfi no i pepehi ua hoike la a hōi hou i' ke dala hapaha o ka la. Kakauinoa ia t Kalatwaa ( Novemaba 7, 1908, Na Kakiwaa na 'bpa alualu i uku ia ai ka aie o'na &ona (register warrants);nona ka huiua $6979.39 'ma 5 pakeneta nknpanee a ke| Kalana e uku uei i ka Banako o Htto nei i kekahi huina dah» ukupanee mahnahua, a ua Napollona u.ēi e ku kaliki Ufei ike-kaao ka aie o aa Jtooa. k E ike mai" e ka iehulehu i keia kalojieo xalaiwaa. Na Kalaiwaa no a imua do 0 kona puka ihu ponoi i apono ia ai kekahi mau bila makai i uku papalua ia a oiai uei ke Komile Waiwai o "Pau ka Ike," a imua* iho la uo ia o ua Napoliona nei a. uku papalua ia kekahi bila o # ua mea hana alauui o Hamakua nona kekdhi huina mahuahua.

{ O ka ninau nui, hiki anei ia i Kalaiwaa ke pane i kei»? O ka I mea oiaio ua nanea w&le o Kalaiwaa ima ke ]gialebelehe me ka manao i oiitvka wea e puui mai ai na kanaka o Koua, aohe nae he naoa i ka mea 1 a kaliina i hana ai.

Na Kalaiwaa ma ka Olelo Hooholo hapukii i keia mahina i k# waihona o ke Kalana a hoonele ia 0 Kohala ame Kau i kahi huna kenikeni ole. He maikai iho la paha fceia la ia Kalaiwaa ma, aia uo a na Kiphnana ua hewa lo», oiai no nae, ma ka pakeneta e loaa ana l?e a huah£lia Kpna? Mai poiua e Kau ia £alaiwaa ame na Kohala. A e Kona e! nana ia mai na hana aloha oie a Kalaiwaa. Ke nioau nei ke Kilohana ia oe e Kalaiwaa, aia ihea kela $30,000 ma ka waihona o ke Kalana au hoi 1 kalahea ai apuni keia Kalana, ke haohao nei na poe hookaa auhau 1 kahi i mimino ai keia eke? Ua

hiki anei ia oe ke pane mai i keia? Ina aole, e waiho loa ia Knlaiwaa iloko o ke ie opala a mai koho hon mai e na Kona iaia nei. j Ina e huli ia ka moolelo o na hana a ka Papa Lunakiai hou mai ka hoomaka ana a hiki i keia la, aole loa e loaa maloko o laila he Olelo Hooholo ka Kalaiwaa no ke $1.50 o ka la hana 6 na keiki hana alanui, aole, aole loa, aka na Keaki ka Olelo Hooholo a o ua Kalaiwaa nei no ka mea kue mau e hoami i ka uku haua i ke dala hapaha, a wahi aua, e poina ole ai i keia wahaolelo: "Ua_ae no na kanaka o ua Kona e haua me ka uaua ole i i ka uku." Pehea keia e na Kona, pololei anei? Mai ka hookumu ia ana o ; ka Papa Lunakiai a hiki i keia la o j Kipimana ka mea kakoo mau i £e daU hapalua, a ihea o Kalaiwaa g uwe haalo'ulo'u nei i na Kona aole e koho ia Ewaliko, ka opio hao ; kila nana e kuekaa nei na hana a ua Papa Oehaa uei a ahuwale na : iwi o Hua i ka la? Ke olelo nei o Kalaiwaa ke hoomakaukau nei o Kwalikq i ka auiana l» katv»ka 4 uona e like me Hamana. ke oielo nei keia waha olelo ke hoomakf ukau iiei o Kalaiwaa ame kona pohai i ka amana īi e hiki aku ai lakou apau imua o ke kture kiekie no na mea pili i ka waihoua o ka lehulehu, he hewa ka noho malie lapa ae keia i ka lapa manu ole, a laa ko ku pono i ka pahuna ihe a ke kilomana. Sua kela' Pololei! l') na Home Rula oiaio, kc hooikaika uei 0 Kalaiwaa i ka moho

Kakaaoielo a na~Repuba'l|ka a o ke Kakaaolelo a ka aoao H >me Rola kei kolai ino loa nei o Kal; iwaa. He kupanaha keia mau hail'a aia nei olaii he SK>ho Hooae Rul , oia, eia OM eia oki nei mahope o la RepuhaUka. oke ano mau iho a no ia o kēiaano poe he kohu e uhee ka holo imua holo i hop<s' nolaila, nana pooo ia mai e na a mai haawi ka balota nona. ]Heaba U ko Ewaliko kupono ole? ©lelo aenei keia wahaolelo ma na ano apau ua hiki loa i ka LUnahooponopono o keia waha olelo ke j na hana apau O kela keeifa « kakauolelo, mai ka unuhi, mahele olelo, a na haua o loko oke keena, aol» e hiki i ua Napoliooa nei ke pane mai, a no 1 ka mea e like me ka hiki ole iaia ] kei hoomaopopo i na koi i ke i Kalana a uku papalua ia pela no I ka hiki ole ikonawahi naauāo ke i na hana o ka Papa Luhakiai, a ua ikemaka ke Kilohana ia mea, a nolaila e- uwalo aku nei i ka lehulehu mai koho hou mai i na poe pukahee 0 keia aOb, ua lawa, ua aikena ia lakou, i hookomo m«i i poe hou.