Ka Lanakila, Volume I, Number 1, 1 July 1909 — KE AHIKANANA VERO ONEGA Ke Kaeaea o ka Hema A O KE Pookela o na Makaikiu [ARTICLE]

KE AHIKANANA VERO ONEGA Ke Kaeaea o ka Hema A O KE Pookela o na Makaikiu

MOKUNA ī Ka Holowaa o ke Kanaka Ola "Ho, ho, Denede! Ho! Heaha keia, e kuu Denede? Ho, ho, ho!" 0 keia igia huaolelo i hoopukaia e na lehelehe o kekahi mea hoohololio iaia e holo ana ma kekahi ala kuahiwi, a ma kekahi apana aina mehameha a neoneo hoi ma ka Mokuaina o Gcorgia, oiai ka malu meha lai pu a papuhea o ke konouli o ka po e halipaa ana. He po pouli maoli keia a laipu hoi, aka, aole i loihi loa aku ka manawa o ka hekau ana< o keia mau haawina, ua leha ae la na maka ooi a hia-a o ka mea hololio ma na paia lani ka home hoi o na hoku, a ia wa, ua loaa mai la iaia na hoomaopopo ana eia aku he ino nui a halawai pu mai me ia, a no ka mea, ua huna aku na ao hakumakuma eleele panopano i ka nani o na hoku ia manawa. Aole no i liuliu iho mahope o keia manawa a ka mea hooholoiio i loaa ai iaia na hoomaopopo ana he ino e hiki mai ana, ua halawai mai la me ia he olapa uwila i ukali puia hoi e ka leo halulu hekili. "līe ino, a e au a e wiki kaua," wahi a ka mea hoohololio i hawanawana iho ai ma na papalina o kona lio punahole me ka pa'ipa'i pu ana ma kona a-i, me ka hao aria ae o ka mea hoohololio i na paa-kepa ma na aoao o ua lio la, a me he pua pana la i oili aku mai ka waha aku o ko kakaka a ka mra pnna pna, pela no ua Dem>de la i hooko aku ai i ka makomake 0 kona haku. Ke hookikina nei ka mea hoohololio i kona lio no mua, a ke holo nei hoi ka lio me ka puahi nui, a me he Makani Kona la e haehae ana i ka laulaau* pela ka puahiohio o keia holo ana. He aneane e piha ka hapaīua hora me keia ano o ka holo ana aka mea hooholo r o me kona lio punahele, ua ku ano e iho Ia ka lio, e koo ana i kona mau wawae 1 ka honua, amio ae la kona mau pepei* o imua, e hoike ana, hoi i ke ano li-o a maka'u. He hiapaiole, a he aiwaiwa ka mea hoohololio ma keia hana o ke kaulio ana, a ua lawa kona kino mo na aahuki e moe kakauha ana kekahi maluna o kekahi me he mau kaula huki ukana, la; a ma Jseia wa o ke ku

ana o kona lio, able ia i lilo i mea naoa e olepe ae iaia mai kona noho ae, aka, ua hooi loaia aku kona onipaa ana-me-he la, ua kakia kuikoluia e ke akamai, ame, ka leo olu nanahe, ua pane iho la oia i kona lio no ka nee hou ana aku imua. Mahope iho o ko ka mea hoohololio ike maopopo ana aole e hele ana kona lio no mua, ia wa ua pahu ae la oia i kona mau paake-pa ma kā aoao o kona lio, a puana pu ae la: Hele imua, e maka'u wale. Imua, imua e Denede ! ,J Ma keia wa ua emi mai la ka lio me ka huli hope ana, a e lele ana hoi i o a ia nei, me ke kani kapalulu pu ana hoi o kona mau pukaihu. "Heaha la hoi keia kumu o kou maka'u ana?" wahi a ka hoohololio i namunamu iho ai me ka hc>oikaika pu ana i kona lio e hele no mua, me ka hou pu ana no hoi kekahi i na ke-pa. No keia hookikina o ka mea hoohololio i kona lio no ka hele ana aku imua, ua lilo ae la ia mau hana. i mea hoano e loa mai i ka lio. "Heaha la hoi keia kumu o kou hele ole n'o mua? Malia paha eia kekahi mea mamua o ko kaua alahele nana i alalai mai i kou hele ana." E ka makamaka heluhelu o ka hololio o keia po a ka ino e pahola nei, aole ia he mea 6ko&, aka, o ke ahikanana no ia ka mea hoi nona keia moolelo Ka Makaikiu Vero Onegā ke Kaeaea o ka Hema. Ua ike a kamaaina loa ka makaikiu i ke ano o kona lio ma »a mea apau i hoomaopopoia eia ma na wa i hala i komo puia e laua iloko o na poino he nui: a akahi wale no manawa, a o ka makamua'loa hoi keia 0 ka hoike ana mai o kona lio i ke kulana maka 'u wale. Ua hiki ole i ka makaikiu ke hookikina hou aku i kona lio no ka nee hou ana aku imua, a nolaila, ua moe aku 3a oia imua ma ka aoao akau o ka a-i o kona lio, a ha-lo aku la oiai ka pouli o ka po e h&liipaa ana ; no ka noii pono ana hoi heaha la ka mea nana i honkau rnai i ka weli i kona lio. Ua nana hoomau aku ka makaikiu mc kona nian maka hia-a no mua a iaia no e hoomau ana i ka hakilo ua holo koke.a,eJa na alelo manamana o ka uwila no ka hoomaamaama ana i kahi ana o ku ana, a halawai mai la me kona ike kekahi mea.; he inea hoi nana 1 hoolilo koke i ka pumehana o ke koko e holo ana. iloko ona, a puannanu iho la me he pauku hau la no ka hooilo e paialewaia ana e na ale o ka Moana Akau, "līe kino make," wahi a ka makaikiu i puana ae ai, iaia, i ike pono aku ai i ka waiho mai o kekahi pahukupapau mamua pono o laua mawaena hoi o ke alahele a laua e hele aku nei. E ka makamaka heluhelu, o keia ae la ke kumu nui o ko ka lio hele ole ana imua. Me ke kali hou ole iho, ua lele iho la ka kakou hiwahiwa mai luna iho o ke kua o kona lio punahele, a- ke nana aku i ua kaeaea 'la o ka hema, aole no ia

he kanaka o ke kulana puipui a ka lawakua, a&a, na ho~lawa ia mai nae kona oiwi kino me na haawina apau o ka ikaika. He oiwi kino maioheohe maikai, a ke kiekie kupono - hoi; he mau maka uliuli maikai o kulana kaikamahine ka i omauia aku malalo ae a kana lae, he mau nanaina hoohie kona ke ike aku; a o kona lauoho he nliuli Mpolipo £> ka elele lde Arahia 0 kela ame keia e halawai aku ana me makaikiu Yero Onega e manao ana no lakou ua kupom loa kona mau helehelena no ka hanau wahine ia m&i oiai nae, o na poe hana karaima o ka Hema ua ra lakou ke ku a paio aku imua o kekahi bea keokeo o ka Akau, mamua o ke ku ana aku e paio pu fejgia kanaka opio. Ma keia wa o ka lele ana iho o ka makaikiu mailuna iho o kona lio ? ua hamohamo iho la oia ma kona ai; e hoomalielie ana hoi i na manao uluku o kana Denede punahele. 1 ka maopopo ana iaia ua oluolu mai ka piena ana o kona lio, ua wehe ae la oia i kana ipukui hele po a paa ae la ma kekahi lima, ame kekahi lima ua paa ae la oia i ke kaulawaha o kona lio, a nee aku la no mua kahi hoi a ka pahu kupapau e waiho &na; a halawai koke mai la me kona ike ana kekahi mea ano e, oia hoi, he apana pepa, i hoopaaia maluna iho o ka pahu, a i kakau ia hoi me ke koko me keia mau huaolelo: HE HOOMANAO no VERO ONEGA Hulili ae !a na maj(a noii o ka makaikiu, a pii pu ae la hoi ka ula ma kona mau papalina, iaia e nana pono ana i keia mau huaolelo ku i ka hooweliweli ke ike iho ina o kima malaila. "Aha! M iaia i namunamu iho ai; <4 ua manao no lakou e hiki mai ana au! He kiu ka lakou eia ma ko'u alahele! Ua loaa pono ka'u papahana ia lakon!" Ma keia wa ua hoopouliia kana ipukukui, a nlakai ae la oia i kona lio a kaa aku la mamua o ua pahnkupapau la a ia wa ua kau ae la oia maluna ona, a hoomau aku la i ka holo ana imua a iloko nb hoi o ka pouli, me ka hoomanao hou ole ae no keia mea ana i ike ai; a me he la i ka hoomaopopo aku tia kaalo ae oia malalo o kekahi pi'o i hooluhiehuia na pna, a i kahakahaia hoi me na huaolelo ohaoha a,ftookipa. Oiai ka kakou hiwahiwa me kona lio punahele e holo hoomau nei no imua, ua konoia mai kona lunaikehala e makaala loa mamuli o keia matt me-a- ana i ike ai. TJa loaa pu a,ku no hoi ia Vero Onega hoomaopopo ana mamuli o kona ike ana i keia pahukupapau ua ikeia kona alanui hele, a aole hoi oia wale no aka, ua ike a hoomaopopo puia no hoi ka hora o kona hiki aku.

E ka makamaka hehihelu o ke ano o kela pahu kupapau me na huaolelo i kahakahaia iho maluna penei no ia: "Ma kekahi aoao he ola; nee aku imua, make. Emi hope he ola! Nee imua he make!'' Aole i loihi loa aku ke kowa mai kahi mai o ka pahu hookalakupua ana i haalele aku ai mahope, ua kaohi mai la oia i ka hoio o kona lio a ku iho la; a lele iho ua kaeaea la i lalo, a wehe mai la mailoko mai o kona paiki hololio lie eha mau paa kamaa raba; ame keia mau mea ua hookomo aku la oia ma na wawae apau 0 kana Denede, a kau hou ae la, me ka hoomau hoi i ka holo ana no mua. Ua maa loa o Denede i keia ano hana a kona haku, a ua maopopo hoi iaia ua makemake nui loaia oia 1 na manawa apau elike me keia e holo akahele loa, a e nihi hoi ka helena i ka uku iuiu waonahele o Georgia. Aole i liuliu aku ka kakou hiwahiwa o ka holo ana aku imua, ua hiki aku la laua ma kekahi wahi uakee 0 ke alanui, a ia wa i ike aku ai ka makaikiu i ka uiuiki mai o ka a ana o kekahi kukui mamua o ko laua alahele, a no ia mea, ua kaohi mai la oia i kona lio ke ku ana, a kalele iho la ma ka omuku o kona noho no ka hoomaopopo ana i ke ano o ke kukui ana e ike nei. MOKUNA 11. Loaa ka No'a Huna. Mamuli o ka uhipaapuia e ka pouli konoele o ua po 'la, a mamuli no hoi kekahi o ka mamao loa o kahi a keia kukui e a ana a ka kakou hiwahiwa hoi e ike nei, ua hiki ole iaia ke hoomaopopo koke ia wa i ke ano maoli o ua kukui la. He mau minute i hala o keia noii pono ana a ka makaikiu i ke ano o ua kukui 'la, ua loaa iho la iaia ka hoomaopopo ana, ua oili mai ka malamalama o ke kukui ana e ike nei mai kekahi o na puka aniani o ke kahi hale; ano ia mea, ua hoohele hou aku oia no mua hc mau i a hon akn, a ia wa, ua pu-ki mai Ja ois 1 na kaulakaohi o kana- Denode punahele no ke ku ana, a lele iho la oia ilalo. f 'Aohc ui hele walo oka po ino, M wahi aua kaeaea la i puana malie ae ai; laia e hoopaa ana i kona lio ma kekahi aoao o ke alaloa. Ma keia wa no ua wehe ae la oia i kana mau ilio hulu (pupanapana) mai ko laua wahi mai i hoopaaia ai a nana pono iho la, me ka hele ana aku no anua kahi hoi a ka hale e ku mai ana. laia e helo nei no mua, ua hoomaopopo iho la oia i ke ano o ke alanui ana e hele nei ua uhipaapuia me ka nahelehele ma kela ame keia aoao, a no ia mea ua paa ae la oia he hookahi pu ma. kela ame keia lima ona, me k< kiai makaala ana hoi, malia aia ka make ke hoohalna nei iaia mahope aku o kela ame keia opu nahelehele. Ma keia hele ana a ka makaikiu, aole he mau ku-ia.

i halawai mai me ia a hiki i kona hiki ana ma kahi o ua hale nei e ku ana, a ma kekahi o na pukaaniani e hamama ana, ua kiei aku la oia iloko o ka rumi me ka alaalawa ana o kona mau maka ma o a maanei. He ipukukui ke a ana, a nona hoi ka malamalama ana i ike mua aenei; a maluna hoi o ka papahele, e waiho oni ole ana kekahi mea kino. He mau hiohiona hooweliweli maoli keia a na inaka hia-a o ka kakou hiwahiwa e ike nei. "Aia he make ua halihaliia mai iloko o keia rumi ma keia pc M wahi a ka kakou hiwahiwa i puana malie ae ai, iāia * )i e nana pono ana maluna o ke kino o ka mēa make a,a e ike nei ia wa maluna o ka papahele. O ka mea nona ke kino make a ka makaikiu e ike nei, no kekahi kaikamahine ui opio no ia; a nona hoi na helehelena nohenohea i kalai a pena maiauia e ka lima o kc. Mea Mana a Ikaika. Na keia kino e waiho nei maluna o ka papahele i hoopiha mai i na noonoo kahaha iioko o ka kakou hiwahiwa, a o keia no hoi ka mua loa o ka halawai ana o na maka o ka makaikiu Vero Onega me ka helehelena o kekahi mea kino i haiamuia me ka ui, a i papahiia lioi na papalina e ka waihooluu haulaula o ka rose mohala kakahiaka. Aohe" he mea kino i maalo ae ma ua wahi la ma keia wa a ka makaikiu e ku nei malaila, a no ia kumu ua ulu mai la iloko ona na noonoo ana, eia oia malalo o kekahi umalu e pili ana i kekahi hana nui a pohihihi. Ma keia wa a ka kakou hiwahiwa e nana hoomau nei maluna o ka mea kino ana e ike nei, ua halawai mai la me ia ka ike ana i kekahi pupanapana e waiho kokoke ana ma ka aoao o ke kaikamahine, a mawaho ae olaila, ua loaa pu iaia ka ike ana i kekahi mau kulukoko e kau ana ma ka paia o ua rumi la, a hoomaopopo iho la oia ua pepehi maoliia ua kaikamahine la, i\ i ole ia, ua lawe maoli ae no paha oia i kona ola. Ma keia wa, ua haalele iho la oia i ka pukaaniani, a hele ae la ma kekahi aoao o ka hale, a koino mai la hoi .iloko o ka rumi kahi a ka mea kino e waiho ana; a iaia i ku iho ai ma ka aoao o ke kino e waiho aria> ua kulou ilio la oia no ka naua ana i na helehelena o ka mea malee ana e ike nei. "lle malihiiii loa kou mau helehelena ia'u, a aole hoi au i ike mua ia oe," walii a ka kakou hiwahiwa i hawanawana iho ai,- oiai kona puuwai e hana nowelo ana ia loko, a o kona mau maka hoi e makaukau ana e hoohanini iho i na kuluwai kekahi mahope o kekahi. Me keia mau noonoo ana e hoopoluluhi nei maluna o ka kakou hiwahiwa, ua kau iho la oia i kekahi l ; ma ona ma kahi o ka puuwai o ka mea kino make e waiho lahalaha ae ana; ame kona kahaha nui ua hoopuiwa loaia mai oia a puana ae la: "E kuu Akua! "Ke ola nei 110! Ke pana nei no kona puuwai!" wahi a ka makaikiu me ke ohohia hauoli. <( Ua hoopunipuniia mai au e ko'u mau noonoo koho inua." Ma keia wa a ka kakou hiwahiwa e nana hoomau nei maluna o ka helehelēna o ke kaikamahine e waiho

nei imua oiia, ; ua ike pu iho la no hoi oia aole he palapu i kauia maluna o ua kaikamahine la, a ike iho no hoi oia, he lehulehu wale o na mea e waiho ana iloko 0 ua rumi la i paumaeleia me ke koko. Me ke kali hou ole aku he manawa, ua lawelawe koke iho la oia no ka hiki e hoi hou mai ka ikaika ame ke ola iloko o ka mea kino e waiho nei imua ona, a he mau minute helu wale no mahope iho, aia hoi; hoopaia mai la kona puuwai e kekahi o na manamanalima o ka hauoli, iaia i ike iho ai i ka onioni ana ae o ua kaikamahine 'la, a oili du mai la hoi he mau huaolelo mai kona waha mai, he mau huaolelo hoi i lohe pono oleia aku e ka kakou hiwahiwa; a ma ia wa hookahi no hoi ua kakaa ae la kona mau maka, na maka hoi o ke kuhukuku i popoheia e ka uliuli poni o kona maū kuemaka, a maloko aku hoi o kona mau lihilihi, e waiho mai ana kona mau onohi keokeo bolu; a o keia na mea i hookahaha loa mai i na noonoo ana a ka kakou hiwahiwa. Ma keia wa, ua hapai ae 'la ua kaeaea la o ka hema 1 kana malihini mai ka papa hele ae, a hoonoho aku la iaia maluna o kekahi ko-ki maloko o ua rumi la. (< Kuu papa aloha!" wahi a ua kaikamahine 'la i namunamu ae ai. ''Heaha keia pilikia?" wahi a ke kaeaea o ka hema, iaia i ninau aku ai i ke kaikamahine me ka* leo olu waimeli. <k Kuu papa, kuu papa hoi e!" "E hai mai ia'u heaha keia pilikia a'u e ike nei?" wahi a ka kakou koa. 4< Ua lawe aku lakou i kuu papa aloha no ka pepehi ana iaia," wahi a ua kaikamahine ? la. "Owai keia poe nana i lawe aku i kou makuakane?" -"Owai oe?" wahi a ua kaikamahine 'la, oiai ka ikaika ke hoi hou mai la' iloko ona. f ' He hoaloha au.'' "Owai kou inoa?" <f lna au e hai aku ana i ko'u inoa ia oe aole anei oe e hai aku ana i keia ma ka pepeiao o kekahi mea okoa aku?" "Aole." "0 Voro Onega ko'u inoa.'' "O ka mea nana i lawe ke ola makamae o kuu makuakane," wahi a ua kaikamahine 'la, me ua maka ioena oiai oia e nana pono ana i ka makaikiu. "Owau anei ka mea nana i o-u ae i k-e ola makamae mai kou makuakane ae?" "Aoh\ aole; e kala mai ia'u," wahi a ua kaikamahine 'la. "E ka waliine opio, ke noi nei au e wehe mai oe i keia mea huna imua o'u, i hiki ai ia'u ke ike i kona mau aoao apau." "Ua hookauia aku na hoahewa ana maluna o kuu makuakane, no kona hai ana i kekahi mau mea huna ia oe." "Owai ka inoa o kou makuakane?" *' O Leona Keleinana.' 9 [A halawai hou me KA LANAKILA]