Ka Lanakila, Volume I, Number 14, 14 October 1909 — Ka Huakai Kaahele I KA Papaku o ka Hohonu KONA MAU HIOHIONA A ME KO LAILA MAU KINI LEHULEHU KA MEA HUNA O NA MEA HUNA [ARTICLE]

Ka Huakai Kaahele I KA Papaku o ka Hohonu

KONA MAU HIOHIONA A ME KO LAILA MAU KINI LEHULEHU

KA MEA HUNA O NA MEA HUNA

[Kakauia e ka Anela o Mekiko] MOKUNA X Ka Hiapaiole o ka Hohonu Ka mea i hookuinu ia ai o na mokupuni a ma loko mai hoi o lakou i puka mai ai na aina puni ole i kekahi la e hiki mai ana. He Ekonodereme kekahi ka mea nona na kokala ooi 7 na Ateri ka poe i kapaia c na haku oke kai,' ke Opeapea, ke Comatule 7 Aaeopono, Ekiniholoturi ame na mea e ae he nui ma ko lakou papa hookahi. "Nolaila, i ka'u hoomaopopo ana ina he mea kilo pupu kai, ke ike i keia mau nani i unu ia mai a akoakoa i ke alo, e maule koke auanei oia ke ike i kekahi mau ano e ae, a pehea la oia ke lele aku kona mau kii onohi maluna o keia mau mea a pau loa i hoiliili ia e ka lima mikiala hana oi ke kanaka loe p ; "Ua hiki *oa no ia'u ke olelo ae, o ke kiekie keia o pa x!nea i hoiliili ia, aka, no ka loihi o na la i naue ae ua ane biki ole ia'u ke hoike ae i na ano pupu, a ia'u 1 huli ae ai a nana aku ma kek&hi wahi okoa aku o ua rumi la, aia hou no he mau mea okoa aku, a he mau ono okoa loa nohoi ia. "Mawaena oia mau mea aia no he mau mea e hiki ole ai no ia'u ke hoopoina, e laa ka i'a hamare kaulana o ka moana Iniana, ka* mea nona na kiko keokeo moe papa e pua wini ae ana iloko o ke kahua ula lilelile ame ka makue, a no keia mau mea aole e hiki ia'u ke koho pono i ko lakou mau kumukuai. "He Viponodaile nui kekahi, he hinuhinu a panio kpna mau waihooluu me na kokala kuku ooi, a iio lakou nei au e puana ae nei, he kakaikahi loa ko lakou ike ia ma na mueiuma (wahi hoikeike) o Europa, a no ia nei kekahi kumukuai pii loa ma ka'u koho, aole e emi iho malalo o ka $5000. 0 kekahi he i'a hamare o na kai o Nu Holani, lie mea p'aakiki loa ka hiki ana ke olelo ae e loaa

ana kela &na ka Ikau tti*iruvuiiin& ke<* kahi o Senego]a, ha mau ano pupu keokeo kekahi, a i ko lakou wa e hafiu ai e puapuai ae ana he mau olopu keokeo elike me ka hu'a poepoe o ke kopa ke holoiia. "Lehulehu na ano pupu Asipigiluna o lowa, ahe mau ano pupu loloa aheahe kekahi me na pani wa-hi lahilahi, he mea e hoopaapaa nui ai o ka poe ao hou no ka ouli ona mea ku. Na ano a pau loa o ke Toloki, o kekahi o lakou he lena omaomao i loaa kai o Amerika, a u kekahi wahi e loaa ai ma ke kaikuono o Mekiko na mea kaulana e olelo mau ia ai ?i he mau iwi pupu kaola. u He Setari kekahi, aole e loaa keia ma na wahi eaeoke ao nei ma ka welau hema wale no. A o ka mea hou loa o na mea a pau loa o keia keena a ka nani i haiamu ai, he Kuia nani luaole a'u i ike ai mai na kai mai o Nu Zilani ame na ano pupu e ae a pau i kupono na ka poe akamai e kapa i ko lakou mau inoa. "Ma kahi okoa aku ua hookaawale ia kekahi mau wahi no na momi oi loa o ka nani, a e alohi ae ana lakou no ka pa ana iho o ka malamalama o ka uwila ? a e pua ae ana ko ]akou olino me he mau huna ahi la i pa iho i ka hamale a ka mea ku'i hao ku'i aiana a'ia'i e okooko ae ana. u He mau momi poni ulaula kekahi no loko mai 0 na papaua pipi (elike me ko Ewa ae nei) uamanao no ka mea unuhi no laila, paa nae i- ka mea haku aole no laila, no ke Kai Ula,a malaila au i ike aku ai 1 na ano momi like ole o na wai hooluu, e laa ka omaomao,'lenalena, uliuli ame ka eleele. 0 lakou na mea anoe a'u i ike ai i loaa no loko mai no o na kino papaua, a mailoko mai hoi o na moana like ole o ke ao nei. u O kekahi ke nana aku oe he aliali elike me ke aniani aiai, a oia ano momi ua maka ia ine na hua palapala e kuhikuhi ana-mai ka welau akau mai ia puulu i laweia mai ai. cc lke aku la au he nui a lehulehu ona momi nunui a pii o ke kumukuai, a o kekahi o lakou ,ua oi aku ka ilunui mamua oka hua oka manu Nunu. A no lakou ke kumukuai pii loa i pakela loa <aku mamua o ka ke kanaka kaahele honua ma ka inoa o Taverenia i kuai aku ai i ke Shar o Perusia no ke kumukuai he ekolu miliona dala. Aua oi aku nohoi ka nui mamua o ka momi a ka Moi o Masekata, i ko ; u manaoio aole ona lua ma ke ao holookoa nei a puni. "I ka'u koho ana i ke kumukuai o keia mau mea waiwai nui i hoiliili ia ai, ho ane hiki maopopo ole ia'u ke hoike aku maanei, aka nae, ma ka nana maoli aku me he la aia ma kahi o na miliona dala lehulehu kai hooliloia no ka hooiliili ana mai ia maumea.

<01*1 au o nune awa uoko iho o f u »o Wa wau mea a me ke ano o ka ana iak o ua mau mea la 4 mea e hoolawa piha'ia ai o kona iini, oia wahi pahaohao aku nohoi ia. Ua alai kpke ia mai la an e kona puana koke ana mai i kekahi mau hopuna olelo. Ke makaikai nei ka oe e ke kumu i kuu mau pupu? a No lakou au e olelo aku nei ia oe, ma o lakou e hiaai kekahi kumu kilo ouli kino, aka, no'u nei nae la, he mau halia iini makee aiia ko'u, no iakou au e puana a- ai 5 ua oi loa aku ko'u makahehi maoli no lakou, a no ia mea la e ke kumu, ua huli nui au a ua noii me ke akahele i ko lakou wahi e loaa ai, a iko u ike ana iko ]akou mau wahi e loaa ai 5 ua ohi aua hoiliili mai la au ia lakou a pau loa. He hiki loa ia'u ke hai aku ia oe, aole loa he kai iloko o na palena o ka poepoe honua i hooneleia e a'u i ka huli ana no lakou. K ke kumu, ke hai aku nei au ia oe, ke hookamaaina pono iho oe i ke ano o keia noho ana e ike no auanei oe he mea e ka hauoli o kou manao e auwana i o a ianei iwaena konu o keia mau m£a nani. ,, "Ka'u e ike nei o oe hookahi ka mea nana i huli ponoi i ko lakou mau wahi e loaa ai, a me ko lakou mau waiwai nui palena ole. Ake hooia pu aku nei nohoi au ia oe ? aole loa he wahi hoikeike maloko o na palena o na aupuni o Europa ame Amerika, a me he la o ke ao holookoa nei no i loaa ai na mea a pau o- ka moana elike me keia. u Pono ole nae hoi ia'u ke kuupau loa i ka'u mau mahalo ana no keia mau mea, o loaa ole auanei hoi he manawa e ike aku ai i ke koena o ka moku nei ka mea- nana e law6 nei ia lakou. <c Me kuu ake t>le 'e noii aku i kau mau mea huna a pau he mea pono ia'u ke hai aku ia oe i ka oiaio. 0 keia moku me kona ikaika oni a pau i hoopaaia iloko ona, ame kumu kupono i hiki ai hana ame ka agena ikaika nana e hoonee nei iaia, oia ke kilohana hookahi o ka'u mau mea a pau loa 1 kahaha ai. <£ Oiai ke ik§ nei au ma na paia o keia keeua he mau mea paahana wale no, a o kekahi o lakou maopopo ia'u, a o kekahi aole i maopopo ia'u ka lakou hana. u Ae, pela no," wahi ake Kapena, Hemea oiaio no kau i pane mai nei, a nona wale iho no au i haanui loa ai a'u nohoi e olelo ae ai me ka maopopo loa, ua hookumu iho au i honua hou. He mea pono maoli io no ko kaua hele ana ma o a maanei, i hoomaikeike aku ai au ia oe i na mea a pau o luna nei o keia moku, a'u hoi i kahea iho ai i kona inoa o ka „Nene Ahiu" a i lawe hapa ia mai ai hoi a hoopuka mau ia e a'u ame ko'u poe.

M Aka, e;b«li rous nu hōl kwa e n&na Ike ke*na i hookaawalē ia nou ponoi, a pefo iho la oe e -hookamaaina loa iho ai i ke ano o kā'launa ana> 1 Ka moku nei, aole auanei e nele kou haawi ana i na mahalo ana no ke ano o kana Kookipa ana ia oe ma ke ano o oe kekahi *o kana mau malihini hanohano e lawe nei a hiipoi ma kekahi o kona mau keena. ,? <<S No keia mau olelo aiia, ua ukali aku la au mahopeorm. A raa kekahi puka uwai o kahi hooikeike e hele aku ai iwaena o : ka i&oku, malaila akai alakai aku ai oia ia'u a hiki imua Joa o ka ihu, malaila oia i hoike mai' ai ia'u nrō ka olelo ana mai eia kou rumi. O keia keena he ololi no i like me ko na moku maoli, aka nae, i kā?u iluna ana ua. nnikupono maoli no ia no'u. He moe ame ke pakaukau nui e ku ana, ame na mea hoonani e ae nohoi o ke keena. "Ua oluolu maikai maol'i no i fcuu nana ana, a i ka pau ana o ka'u kilohi ana, oiai no kela ku ana me a'u, ua noonpp iho la au aole a'u hana kupono e hana aku ai ia manawa, o ka haawi wale aku no iaia i na hoomaikai palena ole no ia mau maikai ana i hana mai ai no'u, "Pane mai la kela ia 7 u, ua pili loa no kou keena me ko'u, a wehe pu aku la oia i ka puka, a mai ko'u keena aku e komo aku ai a~k6 keena.hookipa'ā kaua i noho mai nei. Komo aku la maua iloko o kona keena, ma kana kono mai ike iho la ai* he keena ku ika maoli no kona. Aole he mau mea hookinohinohi o loko, o ka'u hoomaopopo aku ua like loa me ke keena moe o na makua moneka. £ '0 na mea o loko qua keena la, he wahi moe hao uuku e ku ana no/ame kahi pakaukau, a o koha mauk;apa moe ame kekahi māu lole komo e kau ana no ma ka paia, aole he mau mea e ae, a oki loa aku hoi na lako hoonani. "Kuhikuhi ia'u i kekahi noho me ka olelo pu ana. "E hoolaulea i'a oe e nono iho." Noho iho la au iluna o ua noho la, a hoomakamai la nohoi kela e kamailo mai penei:

MOKUNA XI. Hueaia na Mea Huna o ka Neneahiu—lkea na Mea Nani o ua Noio Aumoana Ala~Ahuwale na Liilii a ke Akamai "0 keia mau mea a pau loa au e ike ae la e kau mai nei ma ka paia elike me na mea paahana au i ike ipai nei ma ke keena kookipa, he ma|t mea pili wale no ia i ka hookele ana i ka moku nei. "He mea pono ia'u ke nana mau aku ia lakou, i mea e akaka ai ia'u ke kulana o ka moku i kela ame keia manawa, a 1 akaka pu ai hoiJa ? u ka'u mea e hana aku ai i kulike ai me ka'u i ma-kemake ai

U A ma keia mau mea paahana i hoomau mal ai oia i ke kamailio ana, aole loa he kuhihewa e hoea mai ana. Oiai au iloko oka lipolipo ona wai a i ole ilalo paha i ka papaku o ka, hohonu, aole no ia he mea e alakai lalaii ia ai o kou kulana, ina paha e lana malie ana oe iloko oia mau kulana a i ole e holo ana paha, e hai moakaka mai ana no keia mau mea paahana me ka lalau a kuhihewa ole/' £ Ninau aku la au, na ka mea hea e hai pololei nnai ia oe i kou ala e hele ai?" Kuhikuhi mai l'a kela ia'u me kona lima i kekahi mea e kau ana. Ua ike anei oe i kela mea e kau mai la elike me ke Tamometa ka mea hoike ea ame ka Barometa, ka mea nana e hoike mai i ke kaumaha o ke ea ame ka loli ana o ka makani? "He Hegerometa keia ka mea nana e kuhi kuhi mai i ka maloo o ke ea o luna, a i olelo ia e ka poe. holo moku, ke aniani o ka ino, a i hoohuihui ia maloko, ka hoike nana e hooia mai ina aku ka ino a hiki mai. "Eia ke panana ka nana e kuhikuhi i ka ihu e holo ai, a o ke Seketana keia ka mea_ nana e hoike mai ika latitu ma ke kiekie oka la. Oka uwati manawa kela, ka mea nana e hoike mai i ka lonilu. Keīa na aniani pka po ame ke ao ka mea a'u e nana mau ai i ka huina aouli i ka wa a ka moku e pii ae ai i ka ili o ke kai. "A o lakou nei iho la na mea paahana mau o ka moku no ka holomoana ana, a ua ike au i ka ikaika ame ka mana maoli o ko lakou harxa ana, a o keia la, no ka hooholo ia i ka moku nei elike me kaū holo i makemake ai. 4 lke aku la au oka papa hora ua hoopili pu ia aku me ke kui keleawe, a e kau pu ana me ka Manometa, a mamuli o ko'u ike ana pela, ua ninau aku la au iaia: "Pehea la he Manometa io no anei kela? ?? "Ae," wahi a ke Kapena. hoi ke kumu i hana ia ai pela?" "I hana ia hoi kela kui keleawe elike me kau e ike la, i hiki ai ke hai maopopo mai i ka hohonu o ka wai ia wa hookahi." u Aole e hiki iki ia'u ke hoomaopopo i ka hana a kela mau mea e kau mai la." <4 Ke hai aku nei au ia oe, aia he agena mana, hoolohe, eleu a hikiwawe, ka mea a'u i akena ai me ka haaheo nui, a oia wale iho no ka mea nana e hoohana nei ina mea a pau, a e haahele hoi, a oia iho la no ke alii nui maluna o kuu moku. Ma ona la i hana ia ai na mea apau, a nana nohoi i hoomalamalama, hoopumehana, a oia nohoi ka uhane o na mikini hoohana a pau loa, a o ua agena la he uwila no ia."

"Ē ke kapeaa» o ka'u e Ike nd he uj aku lu eleu o kau mau mea hoohana mamua o ko ka uwila mana hoonee, a pela au i manao ai aia he mea e ae aana e hoonee nei i na mea hoohana aole he uwila. Oiai ke ike nei au i nei wa akahi no a akakuu mai ka anai poahi ana a na meaapau, oiai nae mamua ino nei ike aku nei au e anai hala ole ana lakou." <4 He uwila keia wahi ana." <J la wa hoololi ae la oia ike ano o kanā kamailio ana a ninau ia'u: ike anei oe i na mea i hoohuiia ai o ke kai?" Aole." "E hoakaka aku au ia oe. Aia iloko o ke tausani geremana, hookahi hapa iwakaluakumamaha o ka auneki i ke gerema, he kanaiwa kumaono ame ka hapalua hapa haneri he wai, elua a me elua hapakolu hapa haneri he liu o ka paakai, o na hapa haneri elima hapaono i koe o ka hapa haneri. (i Ua mahelehele liilii ia iloko o ke au liu o ka Magenesio ame ka Patasiuma iloko o ka Boromido o ka Magenesio, oia hoi ka paakai o ka Magenesio, ke au ame ka paakai oka puna. A e nana mai oe o ka liu paakai ka hapanui, a no ko'u ike a hoomaopopo ana i keia mau mea, pela iho ]a au i hookaawale ai i keia liu Sodaiuma o ka wai kai, a mailoko mai o laila i loaa ai ka'u mau mea i hana ai i ka'u uwila, ke ike mai la anei oe i ke kupanaha e ke kumu? <f Noloko wale mai no o ka moana i aie ai au i ka'u mau mea hana a pau, nolaila, na ka uwila i haawi mai ka wela, ka malamalama, ka motio ana, a ma ka olelo maopopo ana ae-nona mai ke ola o ka moku holookoa. 4< Aka, aole nae no laila mai ke ea a'u e hanu nei, mai kekahi mau mea okoa mai no ia. Hiki no ia'u ke hana iea no'u iho i na au i makemake pela, aka, he mea makehewa wale oc ia, oiai, he hiki no ia'u ke pii iluna o ka ilikai i na manawa a pau loa a'u i makemake ai, a hoopiha mai i kuu moku nei me na ea hou ke makemake au pela. M lna aole e loaa ia 7 u ke ea me ka uwila, alalaila, hoohana ak*i au i na pauma i hoomakauka*; ia no ia hana ma na keena apau e lawa ai ke ea elike me ka loihi a'u i makemake ai e noho iloko o ka wai. "E hai aku no au ia oe, na ka uwila ka malamalama pio ole a hiki ole hoi i ka La ke hoolako mai i elike me kāu e ike nei i keia manawa. (A hui hou aku me Ka Lanakila.)