Ka Lanakila, Volume I, Number 14, 14 October 1909 — KE AHIKANANA VERO ONEGA Ke Kaeaea o ka Hema A O KE Pookela o na Makaikiu [ARTICLE]

KE AHIKANANA VERO ONEGA

Ke Kaeaea o ka Hema A O KE Pookela o na Makaikiu

(Hoomauia)

MOKUNA XXI. Hamo Punaia na Powa —Hei i ka Upena Kuu a KA LAWAKUA. He hanen ka nui o na helu i kaheaia, a o ka helu iwakaluakumamalua ka hope loa o ke kahea ia ana, a oia ka ke koa kaulana o ka hema i pane aku ai me ka leo kuoo. u Selefa Tareka, eia maanei!" He makemake au e kamailio pu me ka helu iwakaluakumamalua no kekahi hana, ke pau ae na hana o keia halawai," wahi a Konela lani, iaia i lohe mai ai i ka hoopukaia ana o ua helu )a. "Ua pono!" wahi a ke kaeaea, No keia kauoha a Konela lani he makemake kona e halawai pu me ka helu iwakaluakumamalua ua ulu ae la iloko o ko ka makaikiu noonoo na hoo maopopo ana, aia he hana i haawiia aku ia Selefa Tareka ke kumu o kona noh'o ana mahope, a o ua hana la, he hana ia i maopopo ole loa iaia. Ua hoakaka mai o Konela lani i ke ano o ka hana e pili ana i ke puhi waiona anie ka nui o na kanaka i hoohanaia no la hana. Ua hoike pu mai nohoi oia i ka nui 0 na luna aupuni i kapaeia, a wahi ana, eia ka maluaka 0 ka amana ke kau nei maluna o kela ame keia kanaka o ka puali. Ua hoopau oia i kana mau hoakaka ana ma o ke kau leo ana mai i kela arpe keia no na pomaikai e loaa ana ke make o Vero One^a. O ka nui o na mea i kamailioia, ua -pili no ia no ka makaikiu. MOKUNA XXII. Ke Ahikanana ma ke Awawa Malu o ka Make. Iloko 0 kela ame keia manawa e hoopukaia ae ai o ka inoa o ka hiwahiwa a na kini heluhelu, e halawai mau aku ana ia me na hoino he lehu-

lehu mai keia puululimakoko aku. O ka kakou mau mea hapa no ka waiona," wahi a laui, eia ia ke ku wale nei me ka hoohana oleia no elua anei hebedoma, no ke aha mai keia ? Nokamea, ouakanakala, eia no oia ke holo lanakila nei maluna o keia honua a iwaena o kakou. Ena keiki e ala, no ka kilakila oka oukou mau hoohiki i hookiki ai, a no ka pono o ka kakou hana ame ka poe pu i komo mai me kakou ma keia hana waiwai nui." īloko o keia wa e uluahewa nei na manao iloko o lani ame ka puulu powa, ua pau na mea huna i ka huai puka nui ia e lakou, a oia ka ka eueu o na kula panoa .o Geog-ia e moni nei me ka iini nui e hiki koke mai ka manawa ana e kau aku ai i na kua-pipi a ke kanawai maluria o lakou apau. Ua noho hamau iho la ua anaina la no kekahi mau minute mamuli o ka noonooia ana o kekahi kumuhana no ka laweia anu mai, o ua hana la, oia no noonoo ana ika hana e hana aku ai maluna 0 kekahi mau luna aupuni i nalowale, a i manaoia h°i ua make, oiai nae eia no ke ola mai nei, a ua hoopaaia hoi ma kekahi wahi huna. O ka mea i manaoia e hanaia aku maluna o keia luna aupuni i hoopaa maluia, oia no ka lawe ana i ko lakou mau ola pakahi, a i kulike ai me ka olelo kaulana, "hamau e ka mea make." "E na lani, nani kou halihali ana mai i ko'u mau kapuai a kukulu iho ia laua iwaena o keia puulu iliohae, ,, wahi ake kaeaea i hamumu malie ae ai, iaia i lohe aktf ai i na mea a pau e pili ana i ka hana no ka make o keia poe luna aupuni e manaoia nei e lawe ae me ke puanuanu ina ola makamae iloko o lakou. c< Aole ma ka moolelo o keia ola ana a'uiheluhelu ai i like aku kll makolukolu o ka ino, elike me keia moolelo a'u e ike aku nei me kuu maka, aka, aoleloa e loihi aku na la, a oiai eia lakou ke nee mai nei, e ike no auanei oukou e keia puulu powa ika hopena oka oukou e manao nei,' 7 wahi a ua kaeaea la i puana ae ai, oiai kona puuwai e kapalili ana no ka inaina. Oiai keia mau manao e oni ana, a e hoonaluea pu ana hoi i ka noonoo o ka kakou hiwahiwa, ua hoakaka mai la o Konela lani no ke ano okahana ana i makemake ai e hanaia aku maluna o keia poe luna aupuni, a i ka pau ana o kana mau hoakaka ana, ua ku mai ke kakauolelo o ua halawai la a hooko mai la ma o ka waiho ana i na helu a pau iloko o kekahi papale, no ka huki ana i na helu he umi i manaoia na ua poe la e hooko aku 1 ka misiona o ka make maluna o na luna aupuni i paa malalo o ko lakou malu.

Oiai m kakauolelo 1& & huki pakahi ana \ helu mailoko ae o ka papale, aia puiloko oia manawa ka hiwahiwa o ka hema e namunamu liilii ana, a me he la, he mau huapule kana e lu ana iloko oia manawa no ka iini nui ana e loaa kona helu, a e komo pu hoi oia iloko o ka puulu e hoounaia aku ana no ka huakai lawe ola. Ua aku ua kakauolelo la i kana helu ana a hiki i ka piha ana o na tikiki he umi, a o keia poe no lakou keia mau helu he umi, o lakou ka poe nnna e hooko aku ka hana elike me ke kauoha oia po, a o ka hana hoi a ka makaikiu i minamina loa ai no ke komo ole ana o kona helu ma ua huakai la. "Ke makemake nei au i kanaha kanaka—-i hoohiki mai lakou aole e ai-aole hoi e moe a haule i ka honua ka Makaikiu Vero wahi a Konela lani. E ka makamaka heluhelu, ano, o keia ka makamua loa, a o ka manawa kupono loa hoi a ka mea kakau e hoakaka aku ai i ke ano maoli o na lala o keia puulu o na limakoko, au e ike mau nei ma ke ano ka puali o na powa puhi waiona. O na hila a pau o leeia hui, he poe wale no lakou a pau no loko o kekahi hui malu, a i hoopaa hoi ia lakou iho no ke kokua aku a kokua mai, a malalo hoi o kekahi mau alakai no ke ku-e mau ana "aku i na luna aupuni e kn-e mai ana i kalakou oihana irni waiwai—ka oihana puhi waiona ku-e kanawai. Ma keia wa a Konela lani i hoike mai ai i kona makemake no kanaha kanaka elike me kana i kuahaua ae nei, ua ike aku ka kakou hiwahiwa i ka makemake ole o kela ame keia o ua puulu la e lawe ae ika hana elike me ke kauoha a lani, a no ia kumu, ua ike mai la o Ateaga i keia ano o ko lakou mau hoa, nolaila, ua ku ae la oia iluna a pane mai la: "Ke haawi nei au i iwakalua tausani elala makana i ka mea e hopupio ana a lawe paha i ke ola o Vero Onega." O ka hopena no ia mau olelo, aia he kanaha o ua puulu la ua hoohiki nui iho la no ka hooko ana aKu i keia hana hou. Oiai o keia ae la ka hana hope loa o ua po la, nolaila, ua ake nui loa ka hiwahiwa a kaua e ka makamaka heluhelu, e ike a e maopopo iaia ke ano o na poe he umi na lakou e hooko aku ana ka hana no ka lawe ana i ke ola o kela poe luna aupuni i hoopaapioia, ko lakou mau inoa ame ka manawa o ua poe la e hooko aku ai i ua hana la. Mamua ae o ka hiki ana mai i ka manawa no kaiookuu ana o ua halawai la, ua hui ae la ua poelaheumi no ke knkakuka ana mawaena o

lak©u ihe, a oiai# ua leaa h i ke kaeaea © ka hema na noonoo ana no ka lakou hana, nolaila, ua hookokoke mai la oia ma kahi o ua poe la, a pela i loaa ai iaia ka ike maopopo ana e hookoia ana no ua hana la ma ia po no. Ma keia wa i hookuuia ai ka halawai me ke kahea inoa hou ana. Ua pane aku o Helu Iwakaluakumamalua i kona inoa, a hele aku la me kekahi poe iho no kahi o kona lio, me ke kali hou ole iho be wa nona e hele aku ai e hui me Konela lani elike me kana kauoha. Aka, no lani, i ka wa i ike mai ai i ko helu iwakaluakumamalua hele loa ana aku no kahi o kona lio, ua kahea mai la oia iaia. He manawa pilikia maoli keia. O kona loaa pono mai ame ka make, aia ia mau mea ke nohoalii la ma kona mau helehelena. Aka, no ke kahea a Konela lani, ua hooko mai la oia. <f Apopo e hiki hookahi ae oe ma ko'u hale." (< Hora ehia?" 4< Hora ewalu o ke ahiahi." "Pau?" 4< Pau. ,? Me keia mau olelo hope, ua hoomaikai aku la ua kaeaea la ia lani, a haalele aku la iaia no kahi o kona lio, a i keia wa eia oia iwaena o ke aluka o na powa me ka lanakila, aka, me ka noonoo lipolipo nae iloko ona no ka huakai a na umi o na powa no ia po, Oiai keia wa ana e holo nei me kekahi puulu o ua poe la 3 ua lehulehu na olelo i loheia e kona mau pepeiao, aka nae, o ua mau olelo la a pau he mau olelo wale no i lilo he mau mea waiwai ole i ka kakou hiwahiwa. Ua aneane e hapalua o ka hora o keia holo ana a ko lakou mau lio, ua lohe aku la oia i ka olelo ana ae o kekahi o na kanaka he umi: "Aole au e hele ana no ka hana o keia po," No keia mau olelo ana e lohe nei, ua maopopo aku la iaia ka mea nana ia mau olelo, a oia ka ua kaeaea la o na kula o Geogia i hoopili aku ai i kona lio ma ka aoao o ka lio o uā kanaka la, a me ke kali hou ole iho, ua u-pa ae la oia i kona mau paa ke-pa akau ma ka opi o ka lio o kona hoa, a iloko o ka imo ana a na lihilihi, aia ua lio la e ahai ana i kona kahu me ka puahi nui, oiai hoi ke ahikanana e hahai ana mahope o ua hololio la iloko o ka pouli aaki o ka po. MOKUNA XXIII. llauhiiwl Hou Nei Hepa a kk Alii—Ke Ala Kuaiiiwi —Ka Ilina o na Pio. 4< Kamehai wale hoi na hana a ko'u lio i keia po," wahi a ka powa lio puiwa i ka makaikiu ma

ka wa a ua kanaka la i kaohi mai ai i ka holonui ana o kona lio, oiai ko laua mamao ia manawa he aneane e hapalua mile mamua o ka puulu powa o lakou. Mamuli o na kamakamailio ana mawaena o laua, ua loaa iho la ka.ike maopopo ana i ka makaikiu nona mea e pili ana i keia kanaka, he kanaka hoi i hanauia mai me na aa-koko nawaliwali a homimi o ka ulu ana. He kanaka opio wale no oia, a he loio hoi ma ka oihana, a o kona hoahui ma ia oihana, oia ka paalalo a o ke kskaolelo hoi o na oieloa'o ma ke kanawai ona hui puhi rama lehulehu. He kanaka aoo keia, a ua makemake ole hoi e komo pu me keia puulu ma ka lawelawe hana maoli ana, a pela i hoounaia ai keia kanaka opio ma ua hana la i ke Awawa Malu o ka Make ma keia po. O Ranadela Bade ka inoa o ua kanaka opio la, a he Kelemania na kulukoko e holo ana iloko ona. "Makemake loa au i na owau ma kou wahi," wahi a Onega. "Ma ko'u wahi?" "Makemake loa au i na owau kekahi o na poe he umi i 16aa mai nei ka mana no ka lawe ana i ke ola o kela poe luna aupuni! ,5 ,c Pehea la kahi kanaka elike me oe i makemake wale ae ai no i keia hana?" ' 4 He hana nui ka'u i makemake loa ai e hana aku, a ua manao au i ko'u laki ina owau kekahi ma ia hana!" "Makemake maoli au ina o oe io ma ko'u wahi!" "Pela ko'u makemake nuiī" Kupanaha, wahi a Bade, ''ina e hiki ana i kekahi ke hookohu aku i pani nona me ke kue oleia o na rula?" "Hiki no Jce jianaia e kaua me ka rula ole " "Ma ke ano hea? 75 Ma o ko kaua hoololi helu ana no keia po wale no." u He makemake maoli anei kou e hele aku no ka hana ma ko'u wahi i keia po?" <f Oia ko'u makemake." u Aole e nele ana ka loaa mai o ka'ua, a kaula'iia ae keia no'a au e manao nei no ko kaua hana aku!" "Aole mea e loaa ai, a aia wale no a he kumakaia nou ia oe iho." "Ina pela ua pono, alaila, o kahelu ehia kou?" <4 0 ka Helu Iwakaluakumamalua. ?> 46 A o ka Helu Eiwa nohoi ko'u!" "He pouli keia manawa, a he like nohoi na oiwi kir>o o kaua, ua maalahi loa ko kaua hoololi

aahu ana, a pela nohoi me ko kaua mau lio, aole he mea hiki ke mai he hoololi kekahi i hanaia,'.' wahi a Vero Oneg-a. Pehea e hiki ai ia kaua ke hooponopono hou i pau ai keia kuapo ana a kaua?" E halawai kaua ma kekahi wahi au e hai mai ai mamuao ka malamalama loa ana, a ma ia manawa nohoi kaua e hoopau ai i keia hana." Hiki anei ia'u k« hilinai aku i kau?" Aia iluna ko u hoike, a ma ka manawa i aeia e kaua, e ike no oe ia'u malaila." ' Ina e loaa ana no'a a kaua, pehea, e hiki ana no anei ia oe ke hoopakele ae ia'u?" "Ina aia ka make-ke hookauholaiho lamaluna ou ia manawa, malaila no au no ka hoopakele ana ia oe." "Maikai, ano e hana mai oe i kau, a pela n© hoi au," wahi a Ranadela JBade, me kona noonoo ole ae o keia nana ana e hana nei, he halihali ana mai no ia i ka poino malana ona. Emoole, aia ua mau kanaka la malalo o na kulana like ole, oiai ko laua mau aahu ame ko laua mau lio e hoike mai ana i ko laua like ole o na minute mamua iho. "E hoomanao!" wahi a: ke kaeaea, "ina oe e ku-eia mai ana, alaila, mai hoohewahewa oe i kou hai aku i ka Helu Iwakaluakumamalua." 4i E hoomnnao ana au ia helu!" 4< E pau na ninau ame na ku-eia ma ka wa e pumehana ai na kulukehau i na olelo mua loa o kra hiki'na La, nolaila, aole he hopohopo ana, ooe o Selefa Tareka helu iwakaluakumamalua o keia po, a i ke kakahiaka hui hou kaua." gt Ua pono," a wehe aku la na kapuai oka lio helu iwakaluakumamalua Ano Hou, a o ke kaeaea hoi, k§ ahikan?na, ka hookalakupua nana i hoopauaka iho ]a i ke kanaka opio, eia no oia ke ku malie nei maluna o kona lio no ke kali ana o ka hiki aku o ka puulu o na powa 1 haaleleia aku ai mahope. E aneane aku ana e umi minute o kona kali ana malaila, ua hiki aku la kona mau hoa eiwa o ka huakai laweola o ua po ]a> a oia ka kekahi o ua poe la i pane aku ai i ka makaikiu. "Wela ka hoi na kapuai o kou 3io i keia po e Bade." "Ae," wahi a ka pane. Ma keia wahi ua hoohuli aku la ua puulu holo lio la i ko lakou alahele ma kekahi alaloa e ana no ke kuahiwi, a e hoohala ana hoi i ko lakou manawa ma ke kamailio ana ma na mea wale no e pili ana i ka makaikiu Vero Onega, ke ahikanana o ka hema, (A liui hou aku me Ka Lanakila,)