Ka Lama Hawaii, Volume I, Number 21, 27 September 1834 — Page 2

LAMA HAWAII.

pono ai kona poe hoahanau, a me kanaka e. Heaha ka waiwai loaa mai ia ia? Eia ka waiwai i loaa mai ia ia. Elima hahau ana e ka poe Iudaio i na kaula he kanakolu kumamaiwa. Ekolu hahau ana i na laau. Akahi hailuku ana i na pohaku. Oia. Ke makau nei anei oukou o oi auanei ko oukou hanainoia mai i ko Iesu a me ko Paulo? Aole pio ko Paulo aloha i kanaka i ka lakou hana ino mai ia ia. Eia kana olelo. 2 Kor. 12:15. "A ua oluolu au ke lilo aku a e hoolilo ia hoi no ko oukou uhane, ina paha me ka mahuahua o ko'u aloha aku ia oukou, pela ka emi ana o ko'u aloha ia mai."
            Pela oukou. Mai manao nui oukou i ka hanaino ia mai. Hookahi mea wale no e pono oukou ke manao nui ai i ka mea e ola'i keia pae aina. Heaha ia mea? O ka lilo ana o na 'lii a me kanaka a pau loa o Hawaii nei, i poe noonoo, i poe ike, i poe haumana no Iesu. E manao nui i keia, a pau na manao e ae i ke ale ia, e like me ka hunawai hookahi i ale ia i ka moana nui. Maluna o ka lele o Hawaii nei, e mohai oukou ia oukou iho, i ko oukou kino, a me ka naau, a me ka uhane a pau loa. E like me ka poe Helene, ekolu haneri wale no, i ko lakou ku e ana i ka poe Peresi he nui loa, pela oukou. I ko’u manao, eia no oukou ma kahi Teremopele o Hawaii nei. E manao paa oukou, aole e haalele i keia wahi, a lanakila oukou, a ola keia aina, aole ia, e pau oukou i ka make. Pehea ka oukou?
 

HE MOOOLELO NO KA EKALESIA

            §          2 No ka luku ana o Ierusalema.
            I ka makahiki o ka Haku 70, ua pau ae la o Ierusalema, kela kulanakauhale nani i ka luku ia e Tito, e ka luna koa o ka poe Roma. Mamua, kipi iho la ka poe Iudaio i ke Alii nui o ka poe Roma, a na ke Alii i kauoha ia Tito e hele i ko lakou aina, me kona poe koa, a e luku loa i ko lakou kulanakauhale nui.
            Ia wa, ua ikaika loa o Ierusalema. Na ka poe Iudaio i kukulu i na pa ekolu a puni ko lakou kulanakauhale, a no ka ikaika, ua manaoia, aole loa e pau lakou i ka hiolo, a maluna iho o ua mau pa la, aia no na halepukaua he nui loa.
            A hiki mai o Tito, hoouna aku ia i kekahi mau elele i ka poe Iudaio, maloko o ua kulanakauhale la, i ka i ana uku: "E na kanaka, e oki oukou i ko oukou kipi ana. Mai ku e mai ia'u. E wehe koke mai oukou i na ipuka o ko oukou kulanakauhale, a na'u no e haawi aku ia oukou i ko oukou ola." Aka, aole lakou lohe iki i kana olelo. Ua hoowahawaha aku lakou ia ia, ua ku e, ua kaua aku; a nolaila, nui ka poe Roma i make ia lakou.
            A ike o Tito i keia mea, ua paa kona manao e luku loa ia Ierusalema, a me na kanaka a pau loa maloko. Ua poai oia me kona poe koa a pau; a kiai mai ia i ke ao, a me ka po, o puka mai paha kekahi mawaho, a pakele ae la; a i ka puka ana o kekahi, ua make no ia.
            A lilo koke ua kulanakaule la i ka haunaele. Ua ku o ka poe Iudaio kekahi i kekahi. I ke ao, hele lakou iwaho, kaua ikaika i ka poe Roma; a i ka po, hoi mai lakou a kaua lakou kekahi i kekahi; nolaila, ua kahe mai ke koko maoli ma ko lakou alanui me he muliwai la. A mahope iho, ua pau ka lakou ai, alaila, lilo ai lakou i poe mai, a nui ka poe i make i kela la i keia la. No ka nui o ka poe i make, aole hiki i ka poe ola, ke kanu aku, no ka mea, hoopiha lakou i kekahi mau hale i na kupapau, a hana paa lakou i na puka.
            Nani ka popilikia o kanaka a pau ma Ierusalema ia wa. Ua noho malaila kekahi wahine waiwai, o Miriama kona inoa: hele pinepine ka poe pololi i kona hale e lalau aku i kana ai. Pela lakou i hana a pau wawe kana ai i ka lalauia. Mahope, nui ka pololi o ua wahine la, a nui ke kaumaha o kona naau. Noi pinepine oia i ka poe koa e pepehi mai ia ia a make, aole lakou i pepehi. A i kekahi la lalau aku la ua wahine la i kana keiki ponoi, a oki ia i kona ai i ke pahi maoli, baila ia ke kino o kana keiki i ka wai, a ai ai i kekahi o kona kino, a huna iho la ia i ka mea i koe. A ike ae la kona poe hoalauna, i ka honi ana i ke ala, aia no ka ai maloko o kona hale, hele wawe mai lakou malaila, i ka i ana mai, "E haawi mai oe i ai na makou o hooluhi aku makou ia oe.'' Ae mai o Miriama i ko lakou makemake. Haawi aku la ia lakou i ke kino bailaia o kana keiki. Kahaha ka naau o ka poe hoalauna, haalele wawe lakou i kona hale, me ka makau.
            A maopopo maloko o ke kulanakauhale ka mea a kela wahine i hana'i, ua pilihua ka naau o na kanaka a pau. Eia ka lakou olelo: "ua pau kakou i ka haaleleia e ke Akua." A lohe ae la o Tito, nui kona huhu. I iho la ia, "E pau koke ka hoomalamalama ana o ka la maoli maluna iho o kela kulanakauhale, no ka nui o ka lakou hana hewa ana malaila, i ka ai ana a ka makuwahine i kana keiki ponoi." No keia mea, hooikaika hou o Tito i kona kaua ana i ka poe Iudaio. Nui kona makemake i ka luakini o Iehova, a ua papa mai la oia i ka poe koa ona. "Mai puhi oukou i kela hale i ke ahi," Aka, aole lakou i lohe, aole lakou i malama. No ka huhu, a no ka inaina nui i ka poe Iudaio no ka liuliu o ko lakou ku e ana i ka poe Roma, hoolei aku la kekahi o ka poe koa i ka momoku ahi iloko o ka luakini, a pau koke ia i ka wela ana. Pela ko lakou mau hale e noho ai. Nui ka poe make i ke ahi, a nui loa ka poe make i ka pahi kaua. Ua manaoia, ua make i ka poe Roma ma Ierusalema, hookahi miliona kanaka, me ka hapa. Ua luku loa ia ua kulanakauhale la, e like me ka Iesu olelo, "Aole e koe kekahi pohaku e kau ana maluna o kekahi pohaku." Aka, aole i make kekahi o ka Iesu poe haumana malaila, no ka mea, ua pau lakou mamua i ka hee aku i na aina e. No ia mea, o ka luku ana o Ierusalema he mea ia e mahuahua ai ko Iesu ekalesia, no ka mea, aohe poe enemi e ae i ka ekalesia e like me ka poe Iudaio.
 
            §          3. No ka hoomaauia mai o ka ekalesia e Domitiana.
            I ka make ana o Tito, i ka makakiki o ka Haku 81, kumakena iho la kona poe kanaka, no ka mea, nui ko lakou aloha ia ia. Aole like me ia kona kaikaina o Domitiana. I kona alii ana, hoomaauia mai ka ekalesia, ua make kekahi poe haipule, a ua pau kekahi poe i ke kipakuia i na aina e.
            O Ioane, ka haumea aloha nui ia e Iesu, oia kekahi i kipakuia i ka aina e. Mamua, manao ke Alii e pepehi aku ia ia, ua hookomo oia ia ia iloko o ka ipuhao nui o ka aila wela i ke ahi, aole nae ia i make malaila. I kona noho ana i Patemo i ka moku puni kahi a ke Alii i kipaku aku ia ia, ua kakau ia i kekahi palapala, o ka Hoikeana ka inoa.
          §          4. No ke alii ana o Teraiana.
            I ka makahiki o ka Haku 98, hoomaka o Teraiana i kona alii ana. He alii naauao ia i ko keia ao naauao ana, a ua imi ikaika ia i na mea a pau e pono ai ka aina; aka, nui kona inaina i ko Iesu ekalesia. I na makahiki he umikumamaiwa, ua wela loa ke ahi o ka hoomaauia mai, a nui loa ka poe i make maloko. O Igenatio ke kahuna pule naauao a me ka maikai, he haumana a Ioane, oia kekahi: Ma Roma, i make ia i na ino hae.
            I ka makahi o ka Haku 117, make aku la o Teraiana. I ke au ia Aderiana a me Anetaio Pio a hiki i ka makahiki o ka Haku 167, ua maluhia iho la ka ekalesia, a nui loa iho la.
 

HE WAHI NIELE.

            I ka makahiki hea, i lukuia o Ierusalema? Owai ka luna koa o ka poe Roma ia wa? Pehea o Tito i kona hiki ana i Ierusalema? Heaha kana olelo i ka poe Iudaio? Pehea ka poe Iudaio? Ua lilo ua kulanakauhale la i ke aha? Pehea ka poe Iudaio i ke ao? Pehea i ka po? A pau ae la ka ai, pehea lakou? Owai Miriama? Heaha ka mea e pilikia ai kona noho ana? He aha ka mea ana i hana'i i kana keiki? A lohe na kanaka i kana, pehea? Pehea ka manao o Tito i kona lohe ana? Nawai i puhi i ka luakini? Ehia kanaka i make malaila? Ua luku loa anei o Ierusalema, ia manawa? Pehea e pono ai ko Iesu ekalesia i ka luku ana o Ierusalema? A make o Tito, pehea kona poe kanaka? A make ia, owai ke Alii nui? Pehea kona ano? Pehea ka ekalesia? Pehea o Ioane? Pehea ka hana a ke Alii me ka manao e make ai o Ioane? Heaha ka Ioane hana ana ma Patemo? Pehea ke ano o ko Teraiana alii ana? Owai ke kahuna i make ia ia? Pehea ke alii ana o Aderiana a me Anetonio?
 

Ka mooolelo pokole no kekahi poe kanaka i ka wa kahiko; he mea e naauao ai na kamalii o keia aina.

            "Ua palapalaia mai i mea e naauao ai kakou."
Na Paulo.
 

NO ADAMU.

            Ke hoakaka nei au i kekahi mau mea no Adamu. E noonoo oukou, no ka mea, oia ke kanaka makamua. Ka makua no hoi ia o kakou nei a pau, a me kanaka a