Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 49, 30 November 1876 — Page 2

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, NOVEMABA 30, 1876.

Na Ekalesia o Kawaiahao a me
Kaumakapili.

Halawai Kakahiaka, la Sabati ..... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... 3½
Kula Sabati ..... hora 9½

E nana!!

          E halawai ana Ka Papa Hooko o ka Ahahui Kula Sabati o ka Pae Aina Hawaii i ka Poakahi, la 6 o Dekemaba, hora 12, ma ke keena kuai buke o ka Papa Hawaii.
          Eia malalo iho nei na inoa o na Lala o ua Komite nei:
J. F. POGUE  H. H. PALEKA
M. KUAEA  S. B. DOLE
W. HOLO.

HOOLAHA KULA SABATI

          O na Kula Sabati a pau e makemake ana e loaa na Haawina Kula Sabati, i paiia ma na pepa, e hiki no ke hoouna mai i ka lakou mau kauoha ia maua, ma Honolulu nei, me ka auhau pu e uku mua ia. E pono e kauoha mua ia na haawina no na mahina eono a i ole i hookahi makahiki. O na kauoha a pau e haawi pu mai me ka inoa o ke Kula Sabati a me ko ke Kahu Kula Sabati. O ka auhau no na haawina, he 50 keneta no ka haneri.
C. J. L YONS, S. B. DOLE na Komite.

Ua lawa anei o Hawaii iaia iho?

          He ui keia he ninau no ka lawa o Hawaii i ke aha? Mamua o ko makou hoike ana aku i ka haina, he pono ia makou e hoakaka mua aku i ke kumu i ala mai ai keia ninau, no ka mea, he mea ano nui ka makou e waiho aku nei me ka wiwo ole, a me ka hopo ole hoi, oiai, ua hala ka wa kupono e huna ia ai ua mau manao nune la malalo o ke poi o ka hookamani, a me ka hookamaemae. He oiaio, ua uhi holookoa ia na puuwai Hawaii me ia mau ano lili, a me ia mau nune makee pio ole. E puka mau ana, a e oiliili mau mai ana na manao o keia ano i kela a me keia makahiki, a hiki loa mai i keia au e nee nei. Ina ua pololei ko makou koho ana, alaila, ke hoomanao nei makou ua hoomaka mai keia lili mai ke au mai o ka Moi na Kamehameha IV, a pela mai a hiki i keia wa. Aka, aole nae he lili e kaumaha ai ka noho lokahi ana o ka lahui, aole hoi no ke ala ana mai o kekahi pilikia kuloko koikoi—He leo wale no me he mahu la,—-me he kuahiwi la e kaalo mau ia ana e ka ohu kolo maluna iho o kona papalina a nalo aku i ka polikua, alaila, uhi hou mai no, a nalo aku, uhi no ; pela no ia e poai kaalelewa mau nei maluna o na oiwi ponoi o Hawaii, a o kekahi hapa paha o lakou i kela a me keia makahiki. Ua puana ae nei makou ua like keia lili me he mahu la, a me he ohu la o na kuahiwi. Ua like io no pela; na ka eheu o na makani i lawe paialewa aku ia lakou mao a maanei o ka lewanuu, a lilo i mea ole i ka nana aku, aka, i ka hala ana ae o ke au o kekahi manawa, ua hoohui hou ae la ua mau hunehune makalii la, a ia lakou hoi i kaa aku ai mawaho o na palena kupono o ka lilo ana i mea ano ole, ua lilo ae no lakou i mea paa, a i mau ao eleele kaumaha hoi i ka wai, a haule kawakawa mai la i ka honua nei me ka ikaika. O keia iho la ka! ka hopena o ua mau mahu makalii nei, Ae, he hune ka wai, lilo i moana nui, he makalii ke one, lilo nae he aina nui. Pela no na mea makalii e ae a pau ke hoohuihuiia e lilo auanei lakou he mea nui.
          Aole anei e like aku pela keia mau honene liilii, na lili a me na ohumu liilii ana iloko o na kanaka Hawaii ? Aole anei e lilo keia he mea nui ma kekahi manawa e hiki mai ana? O ke kanaka naauao ka mea kupono e hoomoakaka lea mai i kona manao no keia mea, oia hoi ke kuhikuhi, ke alakai, a ke hoakea mai i na wehewehe ana no ka hopena o keia lili nowelo mau, me he lili mau ana la a ke kamaiki i ka wela o ka la maluna o na pua mohala ohaha, o hoomalule koke ia lakou.
          O ka mea akamai ke haawi aku i na olelo ao noiau iloko o na puuwai Hawaii, ina ua ku ole i ka pololei keia mau lili ana, i holoi ia aku ai ka aai ana iho o ia mau manao i ka mu-o o ko lakou puuwai: aka hoi, ina he mau lili ana ko lakou i ku i ka pololei a me ka oiaio maoli, he pono i ka mea noonoo akea e lilo mua i uwao, a i alailai no ia mau kina'una'u mai keia wa aku, o ala mai auanei kekahi hopena awahua, a koikoi paha, iloko o kekahi manawa e hiki mai ana.
          Ano, e hai aku i ka puana a ka moe. O keia lili, a ohumu ana i oleloia, He lili oihana aupuni? Eole. He lili maoli no i na kanaka o na aina e, e lawelawe nui nei ma na oihana.
          Ke hoike hookamani ole aku nei makou, aia iloko o kela a me keia Hawaii na nune ana i like me keia, a iloko paha o kekahi hapa wale no o lakou. I kekahi mau manawa i hala ae nei, ua ike a maka ia kekahi mau manao lili maloko o na nupepa a kakou, i kakau ia mai e kekahi poe he nui e noho ana ma na wahi e ae o keia aupuni, no ka pau loa o na oihana aupuni iloko o ka lima o na haole, a nele iho la na kanaka Hawaii. He mea ane hiki ole i na kupa o ka aina hanau ke pili na maka no ka noho haku ana mai o na malihini maluna o lakou. E ku kakou a nana i ka moolelo o na lahui kanaka a pau, e ike auanei kakou i ka lili mau ana o na kamaaina i na malihini. Pela ka wa i noho aku ai na poe Farani Noremanadi he mau haku maluna o na Sakone. Pela no na lahui Farani a me na Geremania i ka wa i hoohaahaaia iho ai lakou e kekahi mana aupuni, a lahui e ae hoi i oi aku ka ikaika.
          Aka, o kakou nei, aole ma ke kaua i hoohaahaa ia ai kakou malalo o na malihini, aole ma ka oi ana aku o ko lakou mana a me ka ikaika kino; aka, ua hoohaahaa ia iho kakou malalo o na poe e ma ka oi ana aku o ko lakou ike a me ka naauao imua o ko kakou. O ka pouli a me ka naaupo ke kumu o ko kakou noho pio ana, oiai, he poe kakou i unuhi ia noloko o ka pouli i mau keiki no ka malamalama. He hapa keneturia ae nei a keu ka loihi o ko kakou hoonaauao ia ana, a i keia wa ua komo aku kakou iloko o ka alihi he LAHUI NAAUAO. Nolaila, eia ka wa kupono e hiki ai ke waiho aku i keia ninau imua o ke akea, "Ua lawa anei o Hawaii iaia iho?"
          Ano, e ninau iho me ka maopopo i kuleana ai ka lili ana, a kuleana ole paha. Ua piha anei ka aina i na kanaka Hawaii naauao e hiki ai ke hoopiha ma na oihana a pau o ke aupuni? Haina.—Aole. Aole i keia wa.
          Aka, mailoko mai o keia mau mea i hoike ia aku la, he pono ia makou e hoike aku, he nui no na kanaka Hawaii kupono e hiki ke hoopiha ia ma na oihana liilii e ae o ke aupuni, a ma na oihana kiekie ae paha, nolaila, aole no kakou i nele loa, aka, aole nae i lawa piha kakou ia kakou iho. O ka noho ao ka mea e hiki ai, o ka maliu i ka olelo a ka mea akamai, o ka hahai mahope o na alakai ana a ka mea ike, pela e lawa ai oe e Hawaii ia oe iho.
          Aole i pau ko makou manao no keia mea, aka, o hooluhi wale aku makou i ka mea heluhelu, ke hooki pokole nei makou i keia wa, me ka hoopanee ana a loaa hou ia makou ka manawa kupono.

KA MOI!
—KANA—
HAIOLELO MA KAWAIAHAO
I KA POALUA IHO NEI,
NO V. 28, 1876.

          He kakaikahi loa ka manawa i loaa'i ia makou ka hanohano nui a me ka lokomaikai o ko kakou Alii ka Moi KALAKAUA, o ka ae ia ana e pai aku imua o na makaainana, kana haiolelo o ka la 28 i hala'e nei; a no ka loaa ana o ia pomaikai, ke awiwi nei makou e waiho aku imua o ka lahui, me ka minamina ole i ko makou manawa; oiai o keia haiolelo ua ake nui makou e pai, no ka mea,

NO KE OLA O HAWAII!

          E na makaainana. Ua kahea aku Au ia oukou e akoakoa mai i keia La Kuokoa o ko kakou aupuni e halawai, a e kamailio aku Au imua o oukou no ke ano o ko kakou noho'na aupuni kuokoa, no ka ninau ana i na kumu e make nei ka lahui, a me na mea e ulu hou ai.
          I ka la 28 o Novemaba, M. H. 1848, ua ae ia mai ko kakou noho kuokoa ana e kekahi o na aupuni nui o ka honua nei, oia o Beritani a me Farani, a mai ia wa mai a hiki i keia wa, ua kokoke e hiki i ke kanakolu o na makahiki o ko kakou noho'na kuokoa ana, a i ae ia mai kakou e noho ma ke ano aupuni kuokoa iwaena o na aupuni nui o ka honua nei. I wahi keiki uuku kakou na lakou. I wahi hanai a i wahi milimili hoi na lakou. Nani ino ka lokomaikai nui oia mau aupuni, a e hoomaikai ae kakou ia kakou iho i keia la no na pomaikai i loaa mai ia kakou mamuli o ia mau hana ku i ke aloha a laua.
          I na la 28 o Novemaba i hala ae nei, ua maa kakou i ke ala ana ae mai ko kakou wahi moe a hauoli koke no na haawina lealea o keia la, aka, e ku iki iho kakou a nana ia kakou iho, a e noonoo i ke ano o ko kakou lahui.
          Mai ka makahiki 1848, ua kokoke e hiki ko kakou nui ma ke ano he "Lahuikanaka," i ka 100,000, a e kokoke ana ilaila. I keia la ehia ko kakou nui? Ina e helu ia mai ana ka lahuikanaka i keia makahiki aku, i ka 1878, he kanakolu makahiki mai ia manawa mai, aole paha e hiki i ke 60,000 kanaka. Aia hoi he 40,000 i make iloko o keia mau makahiki pokole loa. Ua kokoke like me 10,000 i make iloko o kela umi makahiki keia umi makahiki, a he 1,000 ko kela makahiki ko keia makahiki a kakou e hele nei. O ka oi keia o ka make makua o ka hanau. He mea hiki ole i keia mau huahelu ke hoopunipuni mai ia kakou. Ke hoike oiaio loa mai nei keia mau huahelu, ke hele nei no kakou ihope, ke iho aku nei ka lahui i ka make, a ina pela mau ke ano o ko kakou iho ana ilalo, i ka pau ana o na makahiki pokole loa he 60. Aia ihea ko kakou lahuikanaka? Aia ihea ka mea a kakou e kaena ai a e haaliki ai i keia la, he La Kuokoa keia no Hawaii nei?
          Me he la ke ku nei ko kakou hale maluna o kekahi puuone. Ke kahe nei ka waikahe o ka make ia kakou, e like me ka lawe ia ana o na puupuu one liilii e kahe ia ana e ka wai a nalowale loa aku, a hiolo iho la ka hale. Penei, e paku a e alai kakou i na wai e lawe liilii nei i na one. E hookahe i ka wai o ka make ma kahi e, a e ola hou auanei keia lahuikanaka.
          He mea makehewa ko kakou mau hauoli ana ma ke ano aupuni ina pela iho e hoike ia mai ai ia kakou, a e ike ia mai ai kakou e na aupuni nui a kakou e noho nei iloko o ke anaina ohana aupuni. Eia ma ke alo o ko kakou hale he ola hookamani, aka, ma ke kua, he make a he emi ana no ka lahuikanaka.
          He mea hewa loa no hoi ia kakou ke kuhikuhi ae, i make keia lahuikanaka he hoopai na ke Akua no ka nui o ko kakou hewa. No ka mea e lilo auanei kakou i mea hoomaewaewa aku Iaia, i iho he Akua aloha ole ka keia.
          E nana pono ae no kakou, a na ko kakou maka ponoi e hooiaio mai ia kakou i ke kumu o keia emi. Eia iwaena nei o kakou he mau mai lehulehu, a i malihini i ko kakou noho ana, ma ke ano kahiko. Iloko o keia mau mai malihini, ua ike ole loa kakou i na wahi rula kupono e malama ai kakou i ko kakou mau kino a me ke kino o na keiki hanau hou, a nolaila ka hapanui o ka make.
          O ke ano o keia mau mai, oia no ka fiva. He lehulehu ke ano o na fiva a me na mai he lehulehu e ae. O na mai pala, a kaokao, a he lehulehu no hoi kona ano, a ke ikeia nei e na kauka, a he hopena ka ka mai pake no na pala.
          Iloko no o keia mau hoike maka ia mai o kakou ke kumu keia o ka make o ka lahui, aia hoi, e olelo ana no kekahi poe, he aumakua keia. O Kapo keia, he Pele, a pela wale aku. Aole i ike ko kakou mau aumakua i keia mau mai. Ua pau e lakou i ka make a hoea mai nei mau mai, he mau mai i malihini ia lakou a ia kakou, eia nae, hoopunipuni kokoke iho la no kakou ia kakou iho, a olelo ae O! he mea keia a pela aku.
          Ihea kakou e nana ai kahi o ke ola, ina he mau mai malihini keia no ko kakou aina a me ko kakou noho ana. Eia, e nana aku i ke ao ana mai a ka poe lahuikanaka i kahi i hele mai ai ua mau mai la, ka poe kamaaina.
          He wahi olelo ao uuku loa ka lakou i ao mau mai ai ia kakou, "E malama i ke kino."
          He lahui aapo kakou i ka ike, a me ka hoopili ana aku i na malihini i hele mai iwaena o ko kakou aupuni, a ahea la hoi kakou e hoopili aku ia lakou ma keia mea.
          He olelo kahiko na ko kakou mau kupuna i like loa me keia." E malama i ke kino, no ka mea, o ke ao pumehana no keia; ia nei lea ka ai ana, ka haawi ana a me ka aahu ana. O kela ao he ao huihui, he ao ike ole ia!"
          Nolaila, e na makaainana aloha, e hoolilo kakou i keia la i la na kakou e noonoo ai i ke ano o ko kakou hopena, ka emi o kakou ma ke ano lahui. E hana kakou i kekahi hana i hiki ai ia kakou ke malama mau loa aku i na iini ana no keia la, a e lilo keia la, i la e hoomaka aku ai ke ola hou ana o ka lahuikanaka, a e mau loa aku kona kuokoa ana. I makahiki hou no ke aupuni Hawaii nei; oiai e hauoli ana kakou no ko kakou noho'na kuokoa ana, e hauoli pu iho no hoi ka manao i ka hoike ana o kakou i ka lehulehu o na aupuni a pau o ka honua nei, ke imi a ke hooikaika nei kakou i na hana o ia kumu e ulu hou ai ka lahui.
          Ua lawe mai nei Au i keia la he Kumukanawai, i mea e kukulu koke ia ai na hana i manaoia. Oia hoi, o ke kukulu ana i kekahi Hui no ia ano e hooulu ai i ka Lahui; a e pono no e koho koke ia i Peresidena, a me na Luna o keia Hui, a mahope e hooholo ia ai ke Kumukanawai.
          E pono no hoi e haawi na kane i na wahine i keia hana, no ka mea, he mau hana kupono keia na lakou, a he kokua aku ka na kane.
          O ka hoopaa ana i ka make mai o kakou aku, oia ka mea nui. O ke ao ana o kakou ia kakou iho e malama i ko kakou mau kino, alaila, he hiki ia kakou ke kaena pono ae, ua kuokoa au ke kanaka Hawaii maluna o ko'u kino iho, ua kuokoa kuu lahui, a ua kuokoa ke aupuni nana au i hoohanau mai.
          Nani ino ko kakou ike maka ana i ke ko ana o ka kakou hana e hooulu nei. He hana nui keia i ili mai maluna o kakou a pau. He kaua hooili me ka enemi nui e luku nei i keia lahuikanaka. A nani ino na koa e puka aku ana mailoko aku o keia hoomanawanui ana; a na lakou e kaena a e olelo pono ae i keia mapuna olelo. "Ua ola hoi au, ua pono ka noho ana, ua pale hoi kana, ua ono ka ai."

          Ua hooholo a kohoia na Luna o ka Hui. O Mea Kiekie Princes Likelike, Peresidena. Miss Emma Napoliona Nihi, Kakauolelo. Mary Parker, Puuku.
          Ua hooholo a kohoia o Ka Mea Kiekie Princes Liliu, Hon. Mrs. Kamakau a me Miss Emma Napoliona Nihi i mau Komite nana e noonoo i Kumukanawai a i mau Rula no ka Hui, a hoike hou mai i ka hui ana i ka Poaha.
          Himeni, pule a pau hookuuia ka halawai.

MAI KA PENI MAKUA MAI O KA "LAHUI HAWAII."

E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
          Ma ka Poakolu o ka pule i hala iho nei i ku mai ai makou ma ke awa o keia kulanakauhale nui; ehiku wale no la me ka hapa ko makou holo ana mai ka moana. Aohe mea hou o ko makou holo ana mai, he maikai ka moku, he nani maoli no, a he oluolu ke Kapena a me na mea e ae a pau. I ko makou ku ana mai, o ka lono kaua no Europa ka nu hou. Ma ka nana ana, e kaua io ana no o Rusia me Tureke. O na Kumu e noho nei ma Tureke, ua hopohopo lakou no keia kaua, no ka mea, he keakea ia i ka lakou hana, a ua hoopii lakou ia Geremania e nana ia lakou, a e hoomalu i ka lakou hana, ke lawelawe io o Rusia e kaua.
          Aole hiki i ka poe heluhelu o ka LAHUI HAWAII ke hoomaopopo i ka nui o keia aina, ke ole lakou e ikemaka. A ina no e ikemaka, he mea aneane hiki ole ke hoomaopopo iho i kona nui. O keia mokuaina hookahi o Kaleponi, he ewalu haneri mile ka loa, a he elua haneri a keu ka laula. He mea hiki ke hoolawaia ke ola o kekahi mau miliona kanaka. O na kanaka o na aina a pau o ke ao nei, eia ianei e noho nei, eia hoi ka mea hilu loa, o ka hoohihi o ke aloha o kanaka i ua aina nei. Aole makemake i ka aina hanau  ua pili nae keia i ka poe o Europa i hele mai a noho i Kaleponi. No ka ike paha i ka nui o na pilikia ma ko lakou mau aina ponoi, nolaila, mahalo ka manao i keia aina. Ua halawai iho nei au me kekahi poe Italia a Perusia no hoi, he eono wale no mahina o ka noho ana ia nei, eia nae ua piha loa lakou i ka mahalo ia Kaleponi, a he hoowahawaha i ka aina hanau. Ninau aku la au, no keaha la i hoowahawaha ai i ka aina hanau a mahalo ia Kaleponi, i mai la lakou, no ka nui o ka hana a me ka waiwai maanei, a ma ko lakou aina he ilihune ka, wahi a lakou. Eia nae ko'u ike, o ka waiwai ma keia aina he hookahi wale no rula e loaa ai, a ua pili like no ia rula i na aina a pau, oia ka hana; aole waiwai no ka poe makau i ka hana.
          He aina momona keia. O na mea ulu e ike ia nei ma ka makeke, oia no ko kakou, a oi wale aku; aole o kana mai ka nunui o na hua, he poe mahiai keia, aka, no ka nui o ka aina, aole i pau i ka mahi ia. Ke mau nei no hoi ka komo ana mai o na haole o na aina e ia nei, e kuai ana i ka aina, a e mahi ana i pomaikai no lakou iho. Ke manao nei au ina pela ka ikaika o na kanaka Hawaii i ke kanu raiki a me ne mea e ae iloko o keia mau makahiki aku, aole loa e nele ko lakou pomaikai. O kekahi haole e noho nei maanei, ua hele mai oia i Kaleponi iloko ewalu makahiki i hala ae nei, i kona hiki ana ia nei, ua pau loa na wahi dala o kona pakeke no na lilo o ka hele ana mai, aka, aole oia i makau i ka hana i loaa i kona mau lima. Heaha la ia hana? He oki wahie, ma ka la ka uku. A i keia wa, iloko o na makahiki ewalu o kona noho ana, ua like kona waiwai me ka iwakalua tausani dala. Aole nae o ke oki wahia wale no kana hana, o ka hana ia ana, i hoomaka ai e lawelawe, a ua pii ae. He holo no ka hana a ka poe mikiala ma keia aina; a pela io no ma na wahi a pau.
          He ikaika loa ka hewa ma keia aina, a he ikaika pu no hoi ka pono. Ma ke awakea o keia la, ua hele au i ka pule ma kekahi luakini, aole no i mamao loa mai kuu hotele aku, ua hapaiia he lulu no na oihana kuloko; ma keia ahiahi iho nei, ua hai ia mai o ka loaa o ka lulu ana o ke awakea nei, ua hiki aku i ka $360.00. Iloko iho nei o keia mau la, ua hele au mawaena o ka poe o na kulana haahaa loa, ka poe naaupo a hana hewa, a he mea e kuu hilahila i na olelo a'u i lohe ai a me na mea a'u i ike maka ai. Aole au i ike i ke ino e like me keia ma Honolulu, a ke hai aku nei au i keia, aole i mea e kaena ai, a e hookiekie ai i ke kanaka Hawaii, aka, i kumu e hiki ai ia lakou ke manaolana no ka hooikaika ana ma na hana pono. Iwaena o keia poe ino loa ma Kapalakiko nei, ke hooikaika nei ka poe maikai e ao a e hoohuli ia lakou i ka pono, a ua loaa no na hua; a ina e loaa ana na hua o ka pono iwaena o ka poe ino haalele loa e like me keia, aole anei e oi aku ka hua iwaena o ko Hawaii poe hewa, ka poe hoi i haule ole ilalo loa e like me keia poe? Aloha au i ka lahuikanaka Hawaii, i kuu ike ana i keia poe, a ua hui pu ia me kuu aloha ka mahalo no ko lakou haule ole ana ilalo loa. Ke manao nei au, e hilahila ana na kane a me na wahine Hawaii ke hana i na mea a'u i ike ai ua hana ia maanei. He pono e manaolana ka poe kokua i ka pono ma ko kakou aina aloha. E ikaika a e manaolana na kahu, na kumu kula Sabati a me ka poe a pau e hooikaika ana e kukulu paa i ka pono ma ko kakou aina.
          Ua halawai iho nei au me Kameakiekie, no Honomalino, Kona Hawaii, a me Keahilele, no Honolulu a me kekahi mau keiki Hawaii e ae. Iwaena au o kekahi puulu haole nui i kekahi la, e hele ana ma ke alanui i kapaia o Market Street, a kahea ana keia leo mahope o'u, "Halo Paleka!" I huli a ka hana, eia ka he wahi keiki Hawaii, hele mai la ia a lulu lima maua me ke aloha; me he la he keiki no kekahi o na hale pai palapala ma Honolulu mamua. Hu ke aloha ia Hawaii ke halawai me kana poe keiki ma ka aina malihini. O kekahi kanaka Hawaii, ua kokua oia ia'u ma kekahi mau mea liilii, me ka hoole mai aole e uku aku, o kona aloha ia ia'u. I mai la keka i haole ia'u, he aloha oiaio kela, no ka mea, ma keia aina, aohe hana i nele i ka uku ia, me ke dala wale no e hiki ai na mea a pau, wahi ana. O ka'u noi keia, e lokomaikai nui ia mai kela keiki Hawaii e like me kona lokomaikai ana mai ia'u.
          Apopo i ka hora 8 A. M., e huli loa aku ana makou i ka hikina. A e palapala hou mai no au mai laila mai. O ka hora 11 keia o ka po la Sabati a'u e kakau aku nei i keia, aka, o ka nakeke nae o na kaa ma na alanui, a me na hana e ae o keia kulanakauhale nui, ka walaau o kanaka, aole i pau. E like me ka hai ana o ka nalu ma Lahaina, pela e nakulu mau ana na leo o keia kulanakauhale; aohe maha i ke ao a me ka po, a ua ane like ka la Sabati me ka la noa. E aloha nui auanei na hoa heluhelu a pau o ka LAHUI HAWAII.
PALEKA.
Kapalakiko, Oct. 22, 1876.

KAAWE A MAKE.

          Ma ka Poakolu, Nov. 22, ma Kawailoa-uka, Waialua, ua kaawe iho la o Mrs. Kalua Kahimakalae iaia iho a make. Penei kahi moolelo e pili ana iaia:
          He loaa mau keia wahine i na mai kulipolipo like me he kui la e hou ana, a ua nui ka imi ana i kahi e ola ai, aole i loaa ka maha: a na ia pilikia e kauo hele iaia i na home e ma kahi e oluolu ai; a no ka loaa ole o ka maha, ua hoi mai a ko laua home ponoi me ke kane a me ka ohana. He mau la helu mamua aku nei, aki ikaika mai ka eha, me he la, e lawe ae ana i ka hanu, komo mai keia manao ino iloko ona, e hoopokole i keia ola ana, aole nae he hooko ia, no ke kiai paa mai o ke kane, nolaila, imi iho la ia i mea e kaawale ai ke kane, a pane ae la penei: "E Papa! e hele oe e imi i i-a na'u, i hee, i hee wahine, a o ka alaala ka'u i ono ai, a hoi mai oe, a ka loko, paeaea i elua aholehole." "Ae," wahi a ke kane, ku ae la, a hele aku e imi, a loaa hookahi hee, hoi mai a ka loko, lawaia aholehole, e lawaia ana hoi, hiki ana he kii , "e hoi, oiala ua make loa." I hiki aku ka hie, e laau mai ana ua make mua, oiai, ua nakinaki oia i kona puana-i me kekahi kaula malina, a ua hoopaa ia i ka laau-umii oloko o ka hale, pela i makana ai oia i kona mau hora hope i ke kipuka kaula o ka manaonao walohia a ukali aku la i ka hope o Hewahewa k., o Kalaupapa, Molokai, i motio ia kona kani-ai me ka pahi umiumi, no ia haawina hookahi, he ikiiki i ke ola me na hoomainoino ana a ka eha.
          Pela i hooko ia ai ka olelo a ka Baibala, "He wa ko na mea a pau he wa e kanu ai, a he wa e uhuki ai i ka mea i kanuia."
HOME EHUKAI.
Waialua, Nov. 23, 1876.

PAEWA MANAWA.

          He ane paha ua nalu a ano haohao kekahi o ko makou poe heluhelu ke hoomanao ae i na hoohalike manawa o ka po mua i  kau ai ka mahina iloko o keia makahiki. Ke lawe mai lakou a hookau like ae me ka hailoaa o ka hoouluulu epake, e loaa no ke paewa io o keia manawa me ka manawa io a ka mea Kilo-manawa o Honolulu i hoikeia ma ka Alemanaka o keia makahiki, a o ua alamenaka nei, ua hooponoponoia ma ka latitu a me ka lonitu o Honolulu; a penei makou e waiho pokoloe ae ai i wahi paewa manawa hoike:
          O ka la15 aenei o Dekemaba 1876, oia ka mahina piha, (Full Moon,) ma ka helu o ka Alemanaka, a i ka hoohalike ana iho i keia me ko ka houluulu helu epake i puuanaueia e ke 30 po i ka mahina, e ike ia auanei ka aui o keia helu loaa me kela helu loaa. Ke ole keia manao ae ana he apuka na na Huahelu, alaila, e lilo keia wahi paewa manawa i mea na kakou e hoala a e hoonanea iho ai, e aho ia mamua ae o ka Nane ano ole a kekahi kumakahiki a mau nane ano ole e ae paha e hoopuka ia nei. A o na wehewehe ano naauao kuluma i ka aoao noeau, a me na hoikeike manawa ana a kela a me keia mea kilo manawa o kela mau au,—ka like ole o ko lakou mau manao no ka nee ana a me ka maalo ana'e o ke aka o na mea kino ma ke aouli, na ano me ke ea o ia mau mea kino; a me na mea naauao he nui e waiho mai nei ma ke keena o ka poe naauao, oia mau manao nani a naauao ka kakou e hoala mai ai a hoonanea iho.

Ka la me ke Komo.
[He wahi kaao Sekotia apiki.]

          O kekahi o na kii hoomanao i hana mau ia ma na papa Sila o ke kulanakauhale o Glassgow (Galasago) i Sekotia; he Ia me ke komo iloko o ka waha. Ua lilo keia i mea hoomanao ma o kekahi moolelo kahiko la, a penei: No na makahiki he nui, ua mare iho la kekahi keonimana elemakule me kekahi kaikamahine ui opiopio. Ua lili kuhihewa iho la ua keonimana elemakule hapauea la i kana wahine opio me ke kumu ole, a hoahewa mau aku la iaia, (e like me ke ano mau o na elemakule ka huhu hala ole e kolokolo ai, pela keia.) No keia mea ua oluolu kupono ole ko laua noho ana. I kekahi nuku ana o ke kane, oiai laua e hele ana ma ke alahele, ua ane hoopiipii kai ia ka lede a ano uluhua no hoi, unuhi ae la ia i ke komo mare o laua mai kona manamanalima ae, a kiola iloko o ka muliwai me ka olelo ana aku i ke kane. "E hoihoi hou ia mai auanei keia komo ia'u, ina he pono ko'u a me ke aloha oiaio ia oe."
          He mau malama mahope mai, kuai iho la ka hapauea kane i kekahi kamana hou ma ka Makeke, a lawe aku la i ka hale no kona aina awakea. I ka hoomaka ana o ke Kuke e okioki i ka ia no ka papaaina, loaa iho la ke komo iloko o ka opu o ka ia, pela iho la i hooiaio ia ai ko ka wahine opio paulele a me ke kupaa ma ka oiaio. Ma keia mea i lilo ai ka ia me ke komo lima i mea hoomanao no ka oiaio ma ke kulanakauhale o Galasago i Sekotia. Pipi holo kaao.  GOLDEN FLY.
          [Ke manao nei au, (Huaa) he keu keia o ke kaao pakalaki a Nalo Gula mawaena o ka poe i mare ia; e lilo auanei na huhu hala ole o na kane i mea uluhua ia e na wahine mare, a lilo iho i kumu e kapeke ai ke poi o ka poai hemolele o ka noho ana mare ana, a lilo pu ae la na nupepa i mau kamano, a o na olelo hoolaha mawaena olaua he komo ia, o ka Lunakanawai ke kuke nana e puunaue pono.  HUAA]

L. MAKALE,
[LOIO!]

UA HOI mai keia Loio kamaaina, a ua noho ma kona keena Loio, ma ka hale Uinihepa o Likikini, kuai kamaa, huina o na Alanui Kalepa a me Papu, a ua makaukau e kokua ma na hihia kanawai o kanaka.  782 3m 793

OLELO HOOLAHA!
KE HAI AKU NEI O
A. S. Cleghorn & Co.,
(Ake Ma.)

I KA LONO IMUA O KA LEHULEHU, O NA AIE a pau i ko laua HALE KUAI ma ke kihi o
Alanui Papu A ME Hotele,
e hookauia ia Mr. Simon Grant, ma ia Halekuai no, a i ole ma ke Keena, ma ka Hale Kuai Pohaku, ma ke kihi o Alanui Kaahumanu a me Moiwahine; a o na aie a pau i ka Halekuai ma ke Alanui Nuuanu, e hookauia ia Mr. S. L. Lewis ma ia Halekuai no, a i ole ma ke Keena e like me maluna'e nei, aole kekahi mea e ae i aeia a i hookohuia e kakau inoa i na palapala hookaa a ohi paha i na aie ma ko laua mau inoa, koe wale no o J. P. GREEN, Esq., (Poka Gerina,) ko laua Loio Ohi Dala.
Honolulu, Nov. 6, 1876.  46-1m

HALE KUAI BIPI HOU!
CITY MARKET.
—MA—
"Ka Pa-wi,"
Alanui Nuuanu.

E WEHE ana ka mea nona ka inoa malalo i kona HALE KUAI BIPI HOU, i ka
POAHA, - - LA 16 O MOVEMABA.
E loaa no i na mea a pau na Io Bipi momona, ke naue ae malaila. E kipa malaila, mamua o ka hele ana aku ma kahi e!  W. AULD.
Honolulu, Nov. 16, 1876.  780 1m 713

Hoolaha a ka Luna Auhau!
o ka Apana o
HONOLULU, OAHU, 1876!

KE HOIKEIA aku nei ka lohe i ka poe a pau i ku i ka Auhau, e hoomaka ana ka mea nona ka inoa malalo iho i ka ohi ana i na Auhau no keia Makahiki, ma kona Keena Ohi Auhau mau ma Alanui Marine, Aienui, i ka Poaono, la 25 o Novemaba. A i kulike ai me ka Pauku 503 o ke Kanawai Kivila, nolaila, ke hoikeia aku nei i na mea a pau i ku i ka Auhau, e hookaa koke mai.  GEO. H. LUCE.
Luna Ohi Auhau o Honolulu.
Keena Ohi Auhau, Honolulu, Nov. 22, 1876.
782 4ts 785

HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
Mokuahi Hawaii
KILAUEA!
KAPENA MARCHANT!

Poakahi, Dec. 4, hora 5 pm no Lahaina, Maalaea a me Makena. E ku hou ana ma Honolulu i ke kakahiaka o ka Poakolu.
Poakolu, Dec. 6, hora 4 pm . . . . . Kaapuni ia Kauai, a ku hou ma Honolulu i ke kakahiaka Poaono.
Poakahi, Dec. 11, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Dec. 18, hora 5 pm . . . . . No Kona
Poakahi, Dec. 25, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Ma na holo ana a pau a Kilauea i Kona, e hiki loa ana oia i Honomalina, ma Kapalilua.
Aole kaapuni hou aia a hai hou ia'ku
Ma na huakai no Maui a me Hawaii, e haalele ai ke Kilauea i ka hora 5. A ma na huakai o Kauai, i ka hora 4 P M. Ma ka hoi ana mai, e haalele ai ke Kilauea ia Kawaihae hora 10 A M., Makena e like me ka mea i hoolaha waha ia, Maalaea a hiki i ka hora 7 a. m. E hoolahaia aku ina e hooliloia ka manawa holo.
Uku Eemoku mai Honolulu aku.
A hiki i Kaunakakai pela maluna mai . . . . . $5.00
" Lahaina, " " . . . . . 6.00
" Maalaea, " " . . . . . 7.00
" Makena, " " . . . . . 8.00
" Mahukona, " " . . . . . 10.00
" Kawaihae, " " . . . . . 10.00
" Kailua, " " . . . . . 10.00
" Kaawaloa, " " . . . . . 10.00
" Hilo, " " . . . . . 12.50
" Kau, " " . . . . . 15.50
Uku kaapuni ia Hawaii . . . . . 22.00
A hiki i na awa o Kauai . . . . . 30.00
Uku kaapuni ia Kauai, . . . . . 12.00
Uku ohua Hawaii oneki, . . . . . 2.00
Aole aie no na uku ohua.
Ma ka Hale Oihana e loaa'i na palapala.
Aole keena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ka hewa no na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.
E hookaa'ia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.
SAMUEL G. WILDER (Waila,)
A gena.
Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila ma, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine.  775 3m 746