Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 1, 4 January 1877 — Page 3
NA ANOAI.
E nana ae i ka hoolaha makana elima dala $5.00.
Inehinei ka holo ana'ku o ka moku Sunbeam, mahope iho o ka luana ana no na la pokole.
Ua hoomaha ke Kilauea i keia pule, a keia Poakahi ae e haalele ai oia no Hilo. E nana i ka papa kuhikuhi.
Ua nui na lealea o ka la Hape Nuia ma Honolulu nei, a ua hoomanao ia ka la e 21 pu mai ka batari mai o Puawaina.
Ona palapala e pili ana i ka Luna Helu o Ewa a me Waianae, no lakou ke poo "Luna Helu kolohe," ke hookaulua nei makou a i manawa okoa aku.
Ua manaoia o ka Poalua ka la e ku mai ai ka mokumahu mai Kapalakiko mai. I ka Poakahi iho nei ke ku ana mai o ka mokumahu mai Sidane, a holo aku no ia ahiahi.
I ka Poaono iho nei ua ku mai la ke kuna Bonanza, Kapena Black, iloko o na la 12 mai Kapalakiko mai. Aole i kohoia ka Peresidena o Amerika, ke mau ala no ka pioo.
MA KE KAUOHA.—E hele ae na lala a pau o ka Ahahui Poola ma ko lakou hale halawai mau, i ka hora 6 o keia ahiahi Poaono ae. W. K. AWIHI.
Kakauolelo.
E alawa ae e na makamaka i na olelo hoolaha, a e ike auanei oukou, ua noho hookahi iho la o E. B. Friel ma ka hale hoolawa mea ai, ma alanui Papu, a ina oukou e kipa, e lawa ana ka makemake.
I ka Poakahi iho nei, ua loaa aku la ia Mr. Markham, ke kiai awa, kekahi mau haole a me na wahine o Sidane mai, iloko o ka hale inu waiona "Kanekina," me na wahi opiuma maloko o ko lakou mau lole. Ua hauhoa ia maloko o na eke loloa a hoopuni ae la i ka puhaka. Ua laweia i ka halewai, a ua lohe mai makou, ua haalele iho he $400 bela, a holo aku la i Kapalakiko. Waiwai ke kolohe.
Ua hauoli nui ka poe i hele ae ma Kaumakapili i ka la Hapa Nuia iho nei. Ua mele ia na himeni o ka wa kahiko loa e kekahi poe, a me na mea ano hoohauoli e ae. Ua mahalo nui ia na mea a pau, a ua ike ia ka olioli nui o ka poe i akoakoa aku, Ma kahi wahi o ka pepa o keia la e ike ia'i kekahi mele i himeni ia malaila ia la.
O ka ahaaina a na Poola i ka la Hape Nuia iho nei, ua ku i ka hanohano, a he mahalo piha hoi i ka huakai hele. Ua ae mai kekahi makamaka ia makou e kakau i na moolelo e pili ana i ka lakou mau hana oia la, aka, a hiki mai i keia kakahiaka aole i loaa mai, nolaila, e kali ana makou a keia pule ae. O ka hanohano aohe mea nana e hoole no lakou.
He keu o ke kohu ole a me ka nonenone o ka hana a kekahi kanaka hehena i hula kii ai mawaho o kekahi hale ma Kamoiliili, ma ka la 29 iho nei o Dec., 1876 i aui ae la; aohe akaka iki o kana punahele e hula ana, aka, o ke kuhi o na lima, hehi na wawae, a uwa ae la a nui ka leo, oia wale no ka mea i ike ia aku. E ka Hupo! e oki kau lapuwale!
I ka Poakahi iho nei, ua puka ae ke Kompane B. Hawaiian Guards no ka manawa mua loa mahope iho o ke kukulu ia ana, a ua maikai ko lakou kulana. I ka hale paikau kahi i hoolawa ia'i ka inaina hakahaka o ka houpo me na mea ai i ka huli hoi ana mai a ua nani ma mea a pau. Mamuli o ka pilikia o kahi poe, ua nui ole ka poe i hele ae. Ua lohe makou, he puali heluna nui keia a he eleu no.
PAIONIA BAND.—O keia ae la ka inoa o kekahi bana puhi ohe o ka malu ulu o Lele. Ua hoomaka iho he mau keiki o ua malu ulu nei malalo o ke alakai ana a Harris Kanihomauole,—no na po ekolu i hoomaamaa ai, a puka iho la i ka ha o ka po. A ua houheuhene ae ua mau keiki la me ka ohe flute ma ka home noho o na mea mahaloia David Sylva, Kia Nahaolelua. Oia ka wa a ke alii wahine o ka po, e kuu laelae mai ana i kona malamalama piha o ka po Poaono, Dec. 30. He eono ka nui o na hoa o ka Paionia Band.
Me ka mahalo. J. MAKAIKKI.
Lahaina, Dec. 30, 1876.
HE LIMA NUI HILAHILA OLE.—Ma ka po Poakahi nei, ua lalama ae la ka lima o kekahi kanaka piko pau i ka iole i kekahi mau ukana maloko o ka halepule o Kamoiliili, a lawe aku la ma kona poli, he elua mau owili palaoa maka i kawili ole ia, ua manao paha ua kolohe al, he mau owili kopaa ua mau mea nei i lawe ia ai. I ka hiki ana ma kahi wahi, puunaue iho la, a holo aku la. Ua ikeia nae ua mea kolohe la e kekahi aha lealea ma Puahia, ma ke keokeo o na lima a me mua o ka lole, a me ka ike ia ana o ka mea helelei i ke kuakea ma ke alanui. A na ia poe i hai mai i ka inoa o na mea nana i lawe malu ua mau owili palaoa la ma ka aihue. Ke noi ia aku nei ua mau mea la e hele malu ae e mihi imua o William Kahulia, o hoike koke ia ko laua mau inoa ma ke akea. No ka mea, o ka lawe aihue ana i kekahi waiwai i oi ae i ka 10 keneta, he ekolu malama ma ka hana oolea ka hoopai malalo o ka hewa he aihue. Pela ke kuhikuhi o na kanawai; nolaila, o ke alanui oluolu loa, o ka mihi koke ae.
Makena na mea he ona o na kanaka Hawaii i ka la Hape Nuia iho nei, a o ka ninau a kahi poe. "Nohea ko lakou e loaa mau nei?"
I ka Poalua iho nei, ua hookolokolo ia ke kapena o ka moku Discovery imua o ke kiure, no ka hoao e hoopae malu i ka opiuma, a mamuli o ke pale ana a ka Loio hou, ua puka ino, aohe mea hookahi i kue. A ua hookuu ia.
Ua minamina makou i ka lohe ana mai, i ka loohia ana o Mr. J. P. Green, (Pota Gerina) i ka mai lolo a me ka huki. Ua loaa oia ma ke ahiahi Sabati iho nei, mahope iho o ka hele ana i ka hoolewa o kona hoa'loha o V. F. Kailiuli. Ua hai ia mai ua ane nawaliwali kona kulana i keia manawa.
Ua lohe wale ia, ma ka Poakahi nei, ua miki ae la o Nahalepoka ma kona ano kuene nui no ka la, ua ho-a ae oia he imu puaa, a i ka enaena ana o ka imu, lalau aku la i ka puaa e kalua, ua hoole loa ka mea nana aole e ae e kalua ; ia wa, ua kulu iho la ka lehelehe o ua kuene la malalo o ka auwae, a kamau ia iho la ka Lole no ka imu ; a mahope ua hawai ia a pio. Pau ka oe hana. Ua pono anei kela hooluhi wale ia ana?
I ka Poalua iho nei, ua piha ino ka pa o ka Moiwahine Kanemake Emma i na kanaka. Aole no ka ahaaina a me na hoomanao hoohanohano ana, aka, no ka hula, mai ka elemakule a kamalii. Hookahi wawa nui mai o a o, a o ka leo o ka poe hula a me ka paipu puana. Aole makou i ike haunaele iki mai ka la a ka po, aka, ua nui nae ka poe ona. Nohea la ko lakou waiona. Ua hauoli makou i ka ike ana'ku i na hiona o ua Alii nei me ka mohala maikai, e hoike mai ana, ua mau no ka ukali ana o ke ola maikai mahope o kona meheu. E hooloihiia kona mau la.
E nana ae ma na kolamu elele hoolaha, a e ike iho i ka hoolaha o ka aha mele nui e haawiia ana malalo o ke alakai kino ana a ke Keiki Alii W. P. Leleiohoku, no ka pomaikai o ke ola o ka lahui, oia hoi, o na loaa a pau a kakou e haawi aku ai, e hoi hou mai ana no ma o ke kokua ana i "Ka Ahahui Hoola Lahui o Kaumakapili." Ina he aloha lahui a aina ko kakou, ina he iini kou e Hawaii no "ke ea o ka aina," eia ka manawa, a e hoike ia oe iho, a kokua i kou io alii ma ke kamoe hou ana i ka papahele o ke ola maluna o na papalina o ka inoa makaainana.
O ka Aha Mele hoohauoli i haawi ia ma ka Hale Keaka Roiala i kela po Poaono i hala, ka mea hoi a na 'lii o ka aina i hapai ae no ke kokua ana i ka Ahahui Hoola Lahui o Kawaiahao, ua holomua, a ua nui ka mahaloia. O na Hawaii papa o ka aina kai kokua pu, a o ko lakou mau hooikaika ana ma na kii tabalo a me na leo mele, ua nani a maikai. O kekahi o na oi ma ia po, oia no ka "Makuahine o ka Lanakila" (Liberty.) A o na leo mele o na keiki kane ua ku i ka iini. Me ka minamina nui nae makou i ike aku ai i kekahi mau malihini e henehene ana a i ka ninau ia ana aku e hele aku a mele mai, ua hoka iho la. Kohu ole.
I keia ahiahi, ma ka luakini o Kaumakapili, e malama ia ana he halawai no ka hooholomua ana i ka "Hui Hawaii Hoohoihoi Hana;" a ua noi ia mai makou e kono aku i ka lehulehu a pau e hele ae malaila, i ka hora 7½. Ke manao nei makou, o ka wa kupono loa keia a Hawaii e hoike ai nona iho, no ka mea, "e kokua ia oe mamua, a mahope aku o hai, a ina aole e hiki ia oe ke kokua ia oe iho, alaila, aole loa oe e kokua ia mai e hai," wahi a kekahi kanaka naauao. Ua lohe mai makou, o ke Alii ka Moi kekahi e hiki ae ana malaila, e kokua i ka hapai ana i na mea e holomua 'i kona lahui. E naue ae kakou a pau e na makamaka, a e hoike i ko kakou hauoli e kokua ma na hana maikai o keia ano.
MINAMINA.—Ua minamina nui makou, a ua piha i ka u me ke kaumaha, i ka hai aku i ka lono i ka lehulehu, i ka make emoole ana o V. F. Kailiuli, ma ka auina la o ka Poaono i hala, maloko o ke keena ana i noho maluhia ai me ka malama mikiala i kana oihana no na makahiki lehulehu wale i hala, ma ka Halewai. E hana ana no oia ma kona ano mau, me ke kino ola maikai, a iloko o ka manawa pokole loa, ua haule aku la me ka uwe eha ole, a make loa. Ke hoomanao nei makou i kona hiona oluolu, a me kana mau huaolelo aloha ia kakahiaka. Ua kamailio pu makou me ia, a i ka lohe ana mai no kona make, ua like me ka mea e lawe ia'e ana ka hanu, i kau a mea o ka hikiwawe. No na makahiki he 20 a oi ua malama oia i kana oihana hope Makai Nui, a hiki i kona make ana aole loa hewa i ike ia nona. I ke ahiahi Sabati, ua hoolewa ia kona kino kupapau, a he kaoo nui kai ukali aku mahope, e hoike mai ana, he kanaka oia i aloha nui ia. Me kana wahine, ka mea hoi i ike ole i ka helehena hope loa o kana kane, oiai ma Wailuku oia ia manawa, ke hui pu aku nei makou ma ka hoomanao ana'e i kona aloha.
—Aole no i liuliu aku keia make emoole, aia hoi, mahope iho o ka hauoli pu ana me na hoa'loha i ka la Hape Nuia iho nei, ua make hikiwawe iho la o J. Kalanikahua, ma kona home ma Maemae. Aole i ike ia kona mai, a e hauoli pu ana me kahi poe ia la ma ka ahaaina, aka, aole i puka mai ka malamalama o kekahi la ae, ua hale e uku la. Aloha ino oia.
AHAAINA HAPE NUIA O KAMOILIILI.—Ma ka la mua iho nei o Ianuari 1877, ua eleu ae no na wahi hoahanau hapa i manao nui i ko ke Akua lokomaikai no kona malama ana i ko lakou ola a hala kela makahiki okoa. Ua hoomanao ae lakou i wahi mea paina, a komo ae la maloko o ko ke Akua hale me na mea i loaa i ko lakou lima a hoomaikai aku la i ke Akua. Aole no he nui wale o ka poe i hoomahui ma keia mea e komo ae ma ka hale o ke Akua, o ke kumu oia nui ole, ua ai no kekahi poe ma na kauhale, no ke ake loa e inu pu me na waiona, a oia paha ke kumu hoololohe ma na poopoo e ai malu ai e like me na iole. A o kekahi poe hoi, ua pau i ka auhee i Honolulu, a i na wahi lealea no ka hauoli ma ke kino. Aka, e kaena au, he keu o ka maluhia maikai o na hana o ka la; a no ka pau ole o na mea i hoahu ia, ua hooholoia e ai no a hiki i ka pau ana hoi aku kela me keia. MALIHINI NANA.
AHAAINA IWAENA O KA POAI MAIKAI.—Ma ka Poalua iho nei ma Kikihale, ma kahi o Mr. D. P. Eldridge, a ma ka lokomaikai o ka mea nona ka hale, ua kono ia mai kekahi mau keonimana o keia kulanakauhale e launa aku me ia ma kana paina, ua noi ia kekahi o na hoa e pule a nolaila, ua ku mai la o J. Kupau ka mea kaulana o Koolauloa a hoomaikai i ke Akua. Ua ai iho la na hoa me ka piha i ka hauoli a hiki i ka wa i kahea ia mai kekahi o na hoa o ka Papa Pai e ku e kamailio no ka manawa, ua ku oia a ua kamailio, a puana ae no ke ola o ka Moiwahine KALELEONALANI, oiai o kona la hanau ia, ua puana ia ke ola o ka MOI, me ka MOIWAHINE a me na pua Alii, ia wa i ku mai ai o J. Kupau a haawi mai i kekahi haiolelo e pili ana i ka Hooulu Lahui, ua hoomaka mai oia i ka olelo mai o Adamu ma a me Eva a me na hana akamai a Satana, a no ka nui loa o keia haiolelo a loihi no hoi, nolaila, aole makou e hoopuka aku ana a keia pule ae. Ua hoalo ia ka manawa ma na hana maikai a hiki wale i ka wa i hookuu ia ai mawaena o ka hora 4 me 5 o ke ahiahi. Aole paha e poina koke ana na hana maikai i hana ia malaila, no na mahina loihi.
HOOKAHI IO PUUWAI—Ma ka hoea ana mai o ka la 1 o Jan. 1877, ua hookoia ka leo poloai o na opio o ka Ahahui Imi Pono Karistiano o Kawaiahao e naue aku na mea a pau no ka hoolohe ana i na haiolelo a me na kokua a lakou i hoomakaukau ai; ma ke awakea o ua la la, ua naue aku au e hoolohe, a ua maikai no na haiolelo ; aka, ua hoohalahala nae ka naau no ka nui ole o ke anaina i akoakoa ae ; aka, no ka nui paha o na luana liilii i malama ia ma na kauhale ma ia manawa hookahi, oia paha kekahi mea i ane kawalawala ai ka poe i hiki ae; aole nae no ka hapa ana mai o ka poe i konoia, he mea ia e pauaka ai na hana a ka Haku, aka, ua hoike ia mai la me ka ilihia a me ka eehia maoli e na mea haawi ia mau haawina; a mahope o ka pau ana o na hana haiolelo, ua hookuu ia ke anaina a komo ilalo i ka rumi paina, malaila na papaaina i uluwehi i na lau lipo o ka wao, i ohuohu pono i na ono e ku ole iho ai ka hoohalahala; i ka noho ana o ke anaina e ai mahope iho o ka haawiia ana o ka hoomaikai i ke Akua, ua awala like iho la na mea a pau i ka ai ana i na kohi kelekele a lilio na opu; i ka alawa ana ae i na paia, e kau mai ana na hua kumu o ka Ahahui, a ma ke komo ana mai iloko o ka rumi, maluna ae o ka puka, na hua i hanaia mailoko mai o na lau wehiwehi o ka palai, na huaolelo, "HOOKAHI PUUWAI;" ua ai na malihini a me ka poe makaikai i kiei ae, a mahope o ka lakou paina ana, ua haawiia mai la e ke kula o Keoneula he mau himeni, i panai ia mai e na himeni haole mai ke kula hanai kaikamahine o Kawaiahao, a i kukai ia mai hoi e na hoa o ka Ahahui me na leo hoehaeha naau o ke Flute a me ka Acodiana; a o ka hookuu ia ana ia o na hana o ka la me ka maluhia a me ke aloha Hape Nuia i na makamaka a me na malihini i akoakoa mai. Maanei, ke haawi ae nei au i ko'u mahalo i na keonimana a pau o ka Ahahui Imi Pono Karistiano o Kawaiahao, a e hoomau aku oukou me ka puuwai hookahi no keia makahiki hou e naue nei. MAKAIKAI.
Piha hauoli na Kuaaina.
E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
Iloko o keia mau la nei elua, ua hoopihaia na kuaaina o Hilo pali-ku i ka hauoli a me ka olioli, no na hana hoohauoli a na keiki o Onomea. Oia hoi:
I ka po mamua iho o ka la 28 o Novemaba, ua naue mai la na keiki o Onomea, me ka lakou mau mea kani, e kani kui-ke ana ma na ipuka hale o na keiki lalawai o Wailoa, me he mea la, e kono aku ana i ko lakou mau puuwai, e ala, e olioli no ka la kuokoa.
A mailaila mai ka nee ana a hiki mai la i ka aina kaulana, nona ka inoa "Kuhua i Halala" a malaila iho la kahi i pokaa ai a hiki i ke ao ana, a hoi aku la me na wahi kenikeni.
A ma ka po iho nei o ka la 25 o Dec., uleu hou ae la no ua mau keiki nei o Onomea, me na mea kani a lakou, e hoohauoli ana i na mea a pau, me ka hoolana i ka manao o na kamaaina, e ala, e hoomaikai i ke Akua, i ka loaa ana o keia la hauoli hou. Me ka mahalo. J. MAKAULA.
Kuhua, Hilo, Dec. 25, 1876.
Mele Hape Nuia.
[O keia mele ua himeniia ma ka luakini o Kaumakapili, ma ka Poakahi iho nei, la Hape Nuia. Hakuia e Kalaiaehu.]
1
Hauoli pu kakou, ka la Hape Nuia,
Na io ponoi o Hawaii,
Oli mai na kualono me na kapakai,
Na kahawai wai anuhea.
Hui. ||: Hauoli Hape Nuia! Hape Nuia!!
Huro! Huro!!pu kakou;
E welo na hae i ka welelau makani,
I ka poohiwi kapu o Hawaii :||
2
Hawaii mau loa, e oli Hape Nuia,
I ka nani for ever o Hanakahi,
Ku kilakila lua i ka onohi o ka la,
O ke Aupuni Hawaii nei.
Hui. ||: Hauoli Hape Nuia &c., :||
3
Kui lima pu kakou na boys o ke taona,
Na lede o ka ua Kukalahale,
E aloha hauoli, e hi-u wahi wai,
A oli i ka la Hape Nuia.
Hui. ||: Hauoli Hape Nuia &c., :||
4
E oli na makua, E oli na keiki,
I ka huakai la Hape Nuia,
E kani na pahu, e puhi na ohe,
A paikau Hape, Hape Nuia.
Hui. ||: Hauoli Hape Nuia, &c., :||
5
E hoonaniia ke Akua kahi kolu,
Ma na lani kiekie loa,
He malu ma ka honua, he aloha i kanaka.
Ua loaa e ka la Hape Nuia.
Hui. ||: Hauoli Hape Nuia, &c., :||
Make i Aloha ia.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe :—
Me ke ahe lau olu o ka makani; anoai o oluolu mai oe ia'u a me ka'u wahi puolo e hookomo iho ma kahi kaawale o kou kino laulaha:
Ma ka la 29 o Dek. 1876 nei, ma ka aina malihini a maua me ka'u wahine i noho ai, ua oluolu i ke Akua ka lawe ana aku i ko'u kokoolua o ka lawe ana i ka hoohiki eehia a ka mea nona keia ola ana. Ua make o Kalimakuhi Kanakaole Mahoe ma Kamoiliili ma ke kakahiaka o ka la i hai ia ae la maluna. Ua hanauia oia ma Kalamaula; Molokai i ka la 12 o Feb. 1832, oia hoi ka hahauia ana o ka "Papu o Lahaina." A ua mareia maua me ia ma Kauluwai e ka Rev. Mr. Hikikoki i ka la 6 o Ianuari, 1845. A o ka nui o na la o ko maua hiipoi ana i ka hemolele oia berita, he 32 M. H. O Kumueli i Molokai ko maua home paa, a me Kaunakakai; a mahope o ka luli a me ka panee mau ana o ke au o ka manawa, pela i loli ae ai ka noho ana, a holo a noho ma Waialua, no eono paha malama, a mailaila, a i Kakaako; a i Puaahia, Manoa, i Ianuari 1, 1860, no ekolu makahiki, a noho no Wailele no kekahi wa. A i ka wa i pii ae ai ka Moi K. V. i ka noho alii, ua noho hou ma Puahia ma o kona noi ia maua. A i na la o ka Moi lokomaikai KALAKAUA i noho ai ma ke Kalaunu, ua waiho aku i ka aina o na'lii, a hoi a noho ma Kamoiliili, a ma keia wahi ka noho malihini ana a hiki wale i kona moe ana aku la me ka maluhia.
Ua hanauia mai na maua he 19 keiki, aole nae kekahi o lakou e ola ana, ua pau wale no i ka make, a koe wale no ke kaikamahine ana me ke kane mua a oia hookahi wale no ke keiki e ola nei. A he nae ka mai kana i hoomailo mau i kona kino, a na ia mai i hapai na mai e ae, oia ka hokii, ohao, a na ka pehu i kono ia ia e haalele mai ia'u e kuewa hookahi, a i na moopuna ke kaikamahine, na kaikuaana, na kaikaina, na kaikunane, na makua, na inoa kane, na makamaka, na hoaaloha, a me na hoalauna e ae a pau. He oluolu oia, he heahea, a he mikioi ma na mea pili noho ohana ana, a me ia ano no la a hoi wale no ka lepo i ka lepo ma Kamoiliili. Aloha wale!
MOSES MAHOE.
Kamoiliili, Ianuari 2, 1877.
Hoomahui ko Waipio.
E KA LAHUI HAWAII E ;—Aloha:
He wahi mea hou ka'u, a nau ia e lawe hele aku ma na wahi au e hele ai.
Ma keia aina awawa o Waipio Hawaii, ua hoomahui loa na kanaka o keia wahi ma ka lulu, na kane, wahine a me na keiki, neo no, noke no, laki iho hoi kani kani ka aka.
Hookahi nae mea nui a ko'u puuwai i mahalo ai, o ke keiki maauauwa W. Mio, nana aku ohuohu ke pakaukau i na io pipi, puaa me na ia, a ua ku maoli no i ka iini a me ka makemake o ka poe makaikai, ua lawa ka hemahema o ko Waipio nei, a me na wahi e ae, a ua kohu kaona maoli, a ke ike nei hoi au ia Halemanu e lawelawe pu ana me Mio ma ka oihana maauauwa, pela ka Solomona i olelo mai ai, O ka mea manao nui i ke dala, aole i pau kona ono no ia mea.
Hu hoi ko'u aka i keia wahi malihini o ka ninau ana mai, Auhea o Mio, kuhikuhi aku la au, aia la, pane mai la kela, hilahila ole kela wahi kanaka, i ke komo i kahi kapa pelapela, pane aku la au, apopo e ike oe, aole ia o kona aahu, a e ike oe he wati ma kona poli, e malama i ka manawa o kana oihana Kula Sabati, pane hou mai la kela, e hele ka wau e aloha iaia, ke hele la kela, aole nae i aloha aku, o ko maua hui hou ae la ia kani hou ka aka, no ka mea aohe olelo pono i ka ona uala, a ke ike nei au i ka hoomahui loa o ko Waipio nei i ka inu uala.
A ke nee alaa nei na pake i ka mahi laiki, heuha la ia, haukawewe na keiki o ka aina pua. Me ka mahalo.
J. W. KAOHU.
Dekemaba —, 1876.
Ka Nalo Aferika.
Ua ake nui ia e ike ia na mea a pau a ka huakai imi honua a Kauka Livinakona, (Dr. Livingstone) i make; ma o kana mau hoakaka i paiia ma na Buke, a he mau buke no hoi ia i hiaai nui ia ma o kana huakai loea no ke kuekaa ana ia waena oia aina (Aferika) oiai kona wa e ola ana. A ano, ke waiho aku nei au imua o oukou i kekahi wahi mea e pili ana i ka nalo o Aferika. Ma ka buke e pili ana i ka nalo o Aferika. Ma ka buke o kona huakai mua ua hoopomaikai ia ka lehulehu ma ka heluhelu ana i ua buke la a ike iho la i na mea hou i ike ole ia e kekahi poe akeakamai o na aina naauao.
Ma kana buke hoi o kana huakai hope a make mai nei, ua aie hou ka poe naauao o na aina a pau ma kana mau hoakaka ana, a he mau mea hou i ike ole ia e ia ma kana huakai mua. O kekahi oia mau mea hou, oia no ka loaa ana aku i ua kauka Livinakona nei mawaena konu o ka aina o Aferika kekahi lahui ili keokeo; a he mea kamahao no ia i ka ike ana o ko waho aku nei poe, oiai, ua hoopaa a hooiaio ia na manao laulaha, o ka lahui nona ia aina hooilina oi no ka poe ili eleele ka poe i kapa ia na mamo a Hama, he lahui nui. Ua loaa pu no hoi iaia ke ano hou o ke kukulu ana o kekahi mau hale, me na kikiki puka i hanaia mailoko mai o na niho elepani, a me kekahi o na mea huna e ae i ike ole ia mamua.
Mawaena o kekahi mau mea hou a ua kauka Livinakona nei i hoike ai. Ma kekahi aina papu nui mawaena konu o Aferika, he wahi momona loa me kona mau kahawai maloo ole, a me kona mau lua momi makamae; a aia ma ua aina la ua ike ia kekahi mea hou, he nalo kupainaha. O keia nalo, he olenalena halepolepo me ke onionio kona helehelena; aole no hoi i oi aku kona nui i ko ka nalo e pipili nei i ko kakou mau alo. Eia nae o kana kiko ana, he mea awahua ehaeha me ke kaumaha. No ka awahua loa me ka ikaika launa ole o kana kiko ana, ua oleloia, ina ekolu, a eha nalo e kiko ana i kekahi bipi kane nui kino ikaika e poino ana ke ola o ua bipi la. Ua hoomaopopoia o kona nahu a me ke kiko ana he wahi welenia uuku wale iho no, aia nae a mahope aku, e hoomaka mai ai ka ona me ka holo pu-a-a me ke kupouli ike pono ole i ka mea e hana ai, ua pehu iho mai la ke kino, a kalakala ka ili, a hoomaka mai la ke ailiilii ana, a hiki wale i ka wa e make ai, no na hora pokole mahope o ke kiko ana. Aka, he mau holoholona hapa wale no ke make i ua nalo nei, oia ka bipi, hipa, ilio, a me ka lio, oia na holoholona e loaa ana i ka pa make ana o kona awa; a o ka poe pakele, o ke kanaka, na holoholona ahiu, ka miula, ka hoki, a me ke kao, aole poino e loaa ana ia poe ma kona niho awa. He mea kamahao ia no ka nanaina, a he kumu na ka poe akamai e noii ai i laau kupono e pale ai i kela mea awa a ka nalo. M.
HE AHA HIMENI NUI
Ke haawiia ana ma ka
Luakini o Kaumakapili!
MA KE AHIAHI O KA POAONO
e hiki mai ana,
HORA 7 P. M.
Malalo o ke alakai ana a Ka Mea Kiekie
ke Keiki Alii
W. P. LELEIOHOKU.
NO KA POMAIKAI O KA AHAHUI
HOOLA LAHUI O KA APANA
O KAUMAKAPILI.
E weheia ana na puka i ka hora 7 P. M., a e hoomaka i ka hora 7½.
UKU KOMO:
He Hookahi Dala no na noho mamua, a o na noho mahope he Hapalua.
E loaa no na palapala komo ma ka hale kuai buke o Mr. Karamu a me Wini, a me ka puka komo o Kaumakapili.
E. O. HALL & SON
[E. O. HOLO MA.]
NA MEA KUAI I NA MEA MAHIAI
NA LOLE, PENA, AILA,
—A ME—
NA ANO LAKO E AE A PAU.
Kihi o Alanui Papu me Moi. 1-1y
Hoolaha Hoopau Hui.
O KA HUI I IKE IA MAMUA AKU NEI MAloko o keia kulanakauhale, mawaena o E. B. FRIEL a me R. W. LAINE, a i hoomaopopo ia hoi ma ka inoa hui o Friel & Laine, kuai mea ai, ua hoopau ia ma ka ae like ana. O na bila a pau i aie ia aku, a i aie ia mai, e hookaa ia, a e uku ia e E. B. Friel, ka mea e hoomau aku ana ma ke kahua kahiko, alanui Papu, Helu 52, ma ka Hale Mu, kahi hoi ana e makaukau mau ai a halawai me ka oluolu me na makamaka e makemake ana i na ono o kela a me keia ano. E. B. FRIEL.
Dekemaba 30, 1876. 1—1m
$5.00 MAKANA
UA HAULE A NALOWALE HE
Pine Umauma,
I hanaia me na pohaku nani, ma ke alanui Nuuanu. O ka mea e loaa ana a hoihoi ae ma ka lima o Dr. J. Mott Smith, (Kuhina Kalaiaina hou,) a i ole ma ke keena o keia pepa. E loaa no ka makana maluna ae. 1—1m
HOOLAHA HOPE LOA.
Auhau o 1876, Apana o Honolulu
KE HOOLAHA IA AKU NEI KA LONO, O NA Buke a me ke Keena o ka mea nona ka inoa malalo iho e PANI IA ANA me ka HALA OLE no ka hookaa auhau o ka makahiki i hala, ma ka
Poaono, la 20 o Ianuari nei.
a o ka poe a pau i hookaa ole mai a hiki ia manawa, e hoopii ia no e like me ke kanawai.
GEO. H. LUCE, Luna Auhau.
Ianuari 4, 1877.
WILLIAM R. CASTLE.
(Kakela Opio.)
LOIO!
MA NA ANO HANA PILI KANAWAI A pau, e lawelawe koke ia me ka hikiwawe. Na Palapala Sila a me na Palapala pili aina o na ano a pau, e hoomakaukau ia no.
Keena hana, ma ke kihi o Alanui Kaahumanu a me Kalepa, Honolulu. [51]
KA HALE PAI KII
COSMOPOLITANA!
Helu 64 a me 66, Alanui Papu.
UA WEHEIA'E NEI, A ILAILA E LOAA MAI AI ka mea nona ka inoa malalo iho, me ka makaukau e hoolawa i na anoi o na mea a pau e makemake ana i
NA KII NANI OI O KA MAIKAI!
H. L. CHASE.
Honolulu, Dec. 1, 1876. [50-4t]
OLELO HOOLAHA.
EIA MA KO'U LIMA KEKAHI NOHO ITALIA me ke KAULAWAHA pu no, i loaa ia'u ma ke alanui Nuuanu mawaho o ka hale Kaawai, helu eha. (No 4.) O ka mea nona ua Noho la, e kii koke mai me ka uku pu mai i ko'u lilo i ka hoolaha a me ka malama ana maloko o na la he umikumamalima, ina i kii ole ia mai a hala keia manawa i hai ia maluna, lilo loa ia'u ka noho. E loaa no au makai koke iho o ka huina alanui Beritania a me Maunakea.
SAM. KUMUKAHI.
Kikihale, Honolulu, Dec. 19, 1876. [52 2t*]
NUHOU!
IA OUKOU E NA OIWI KUPA A ME NA malihini hou e noho ana ma ka mokupuni o Kama; ke haawi aku nei au i ka lono ia oukou, e wehe ana au he
HALE INU KI, KOPE, KUAI MEAONO,
PALAOA, A ME NA ANO LIKE.
KE HIKI AKU
I KA LA 6 O IANUARI, 1877.
Ma Panaewa, Lahaina,
MOKUPUNI O MAUI.
Malaila e loaa'i ko'u oluolu a me na hookipa aloha ana ia
oukou, me ke
KOPE IKAIKA MAIKAI,
KE KI o ke ANO MAIKAI LOA,
NA MEAONO a me na PALAOA
E ko'u ai ka puu i ka ua mea o ka ono.
E hui makahiki hou kakou ke hiki aku ia la, a e hoomau loa ia 'ku ma ke ano he mau makamaka maikai.
Me ka mahalo. NISHIN.
[53 2t] (NISINA PAKE.)
OLELO HOOLAHA.
KE HOIKE AKU NEI KA MEA NONA KA inoa malalo iho i ka lehulehu o Koloa a me na wahi e ae e kokoke ana, ua makaukau oia i keia manawa e hana i na
KII KAHA NO KE KUKULU HALE
ana a me ka houluulu ana i na lilo, no ka poe e manao ana e kukulu hale. A ua makaukau no hoi e hana Olelo Aelike no ke kukulu hale o na ano a pau, a
HANA KAA O KELA ME KEIA ANO.
O na ano mea hana kamana a pau e loaa no ma ke kahua kahiko, ma Koloa, oia hoi na
PAPA O NA ANO A PAU, PUKA
MOLINA-PUKA ANIANI, KUI,
PENA, AILA, &c. &c.
E kuaiia no ma ke kumukuai haahaa loa. E hoopaeia no ka papa ma na awa pae a pau mai Koloa a hiki i Waimea me ka uku haahaa loa. Aole uku o ke kaha ana i na Kii Hale ke kuaiia ka Papa mai a'u aku.
W. H. WRIGHT.
Koloa, Kauai, Dek. 4, 1876. [51-6m.]
L. MAKALE,
[LOIO!]
UA HOI mai keia Loio kamaaina, a ua noho ma kona keena Loio, ma ka hale Uinihepa o Likikini, kuai kamaa, huina o na Alanui Kalepa a me Papu, a ua makaukau e kokua ma na hihia kanawai o kanaka. 782 3m 798
HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
Mokuahi Hawaii
KILAUEA!
KAPENA MARCHANT!
Poakahi, Jan. 8, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Jan. 15, hora 5 pm . . . . . No Kawaihae a me na awa ku mau, e ku ana ma Honolulu ma ke kakahiaka Poaha.
Poaha, Jan. 18, hora 4 pm . . . . . No Nawiliwili
Poakahi, Jan. 22, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Jan. 29, hora 5 pm . . . . . No Kona
Poakahi, Feb. 5, hora 4 pm, Kaapuni ia Kauai me ke ku ana ma Nawiliwili.
Poakahi, Feb 12, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Feb 19, hora 5 pm . . . . . No Kona
Poakahi, Mar 5, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Mar 12, hora 5 pm . . . . . No Kona
Poakahi, Mar 19, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Mar 26, hora 5 pm . . . . . No Kona
Ma na holo ana a pau a Kilauea i Koaa, e hiki loa ana oia i Honomalino, ma Kapalilua.
Aole kaapuni hou aia a hai hou ia'ku
Ma na huakai no Maui a me Hawaii, e haalele ai ke Kilauea i ka hora 5. A ma na huakai o Kauai, i ka hora 4 P M. Ma ka hoi ana mai, e haalele ai ke Kilauea ia Kawaihae hora 10 A M., Makena e like me ka mea i hoolaha waha ia, Maalaea a hiki i ka hora 7 a. m. E hoolahaia aku ina e hooliloia ka manawa holo.
Uku Eemoku mai Honolulu aku.
A hiki i Kaunakakai pela maluna mai . . . . . $5.00
" Lahaina, " " . . . . . 6.00
" Maalaea, " " . . . . . 7.00
" Makena, " " . . . . . 8.00
" Mahukona, " " . . . . . 10.00
" Kawaihae, " " . . . . . 10.00
" Kailua, " " . . . . . 10.00
" Kaawaloa, " " . . . . . 10.00
" Hilo, " " . . . . . 12.50
" Kau, " " . . . . . 15.50
Uku kaapuni ia Hawaii . . . . . 22.00
A hiki i na awa o Kauai . . . . . 8.00
Uku kaapuni ia Kauai, . . . . . 12.00
Uku ohua Hawaii oneki, . . . . . 2.00
Aole aie no na uku ohua.
Ma ka Hale Oihana e loaa'i na palapala.
Aole keena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ka hewa no na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.
E hookaa'ia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.
SAMUEL G. WILDER (Waila,)
Agena.
Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila ma, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine. 787 3m 812