Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 17, 26 April 1877 — Page 1
KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
BUKE III.} HONOLULU, POAHA, APERILA 26, 1877. {HELU 17.
KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
Paiia ma kela Poaha me keia Poaha.
H. H. PALEKA, Luna Hooponopono.
He pepa i hoopukaia i kela me keia hebedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
O na Kumumanao a pau, na Nu Hou o kela me keia ano, na Mare, Hanau, Make, e kakau mai i ka Luna Hooponopono, a e paiia no ke kupono.
Aole e aeia ka pilikino, ke kuamuamu, ka hoino, a me ka huhu, a ua makemakeia ka hoohoihoi, hoolana manao, hoonaauao, a me ka hoopono.
He $1.75 ka auhau o keia pepa no ka makahiki, a he $1.00 no ka hapa makahiki.
E hookaa mua ia ka auhau o ka pepa mamua o ka loaa ana i kekahi mea makemake e lawe.
NO NA OLELO HOOLAHA.
E lawe ana keia pepa i na Olelo Hoolaha a na makamaka, e like me ke kupono, a e lawa pono ai hoi me ka hoohaiki ole i ka huina o na kolamu kukulu manao, no ka uku haahaa.
O kela a me keia makamaka e makemake ana e hoolaha, e hele mai ma ke keena a e hui pu me ka Luna Hooponopono.
Aole e paiia kekahi Olelo Hoolaha ke ole e hookaa mua ia ka auhau.
Eia kekahi, ke noiia aku nei na makamaka e hoouna mau mai i na mea hou; mai hooloihi loa i na palapala; e hai pololei mai i na manao me ke kuawili ole, a e kakau mai me na hua moakaka.
H. H. PALEKA,
Luna Hooponopono.
S. B. DOLE.
LOIO a he Alakai ma na mea pili Kanawai. Ua makaukau oia e pale i na hihia imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, me ke kakau ana i na Palapala Pili Kanawai, ma ka olelo Hawaii a ma ka olelo Beritania. 1 1y
E. STREHZ,
[AILUENE]
MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae. 1 1y
WAi Hui o ka Hau!
E IKE IA ka Hale ma ka inoa o "BONANZA" Ke haawi ia aku nei ka poloai i na makamaka keonimana a me na lede o ke kaona Alii, e kipa ae ma ka hale hookipa inu wai momona o ko oukou makamaka nona ka inoa malalo iho, a e loaa no ka hau i hoomomonaia (ICE CREAM) na wai momona o na ano a pau! hoohuihui ia e ka hau iniki o Nuuanu. O keia hale, he hale i hoomakaukauia no na keonimana a he keena nani i hoomakaukau ia no na lede. E kipa mai, a o ka makepono me ka oluolu ke haawi ia'ku, oiai, he makamaka, a he kamaaina no Hawaii nei o JOHN W. CROWELL.
2-1 y (Keoni Koloela.)
Ma ka Hale "BONANZA" ma alanui Moi, mawaena o ka hale kahi umiumi a me ka halekuai o Dillingham ma.
C. H. DICKEY, (Kale Kika,)
LOIO!
A he Luna Kepa i apono ia e ke
Aupuni no ka Apana o Makawao, Maui Hikina.
E HELE NUI mai ka poe a pau i loohia ia me na pilikia pili Kanawai o ka "Ua-ukiu" nei, a na ko oukou makamaka oiaio no e kokua a e hooikaika e hoopau i na pilikia ma na ano a pau o ke Kanawai. 17-1y.
E. O. HALL & SON
[E. O. HOLO MA.]
NA MEA KUAI I NA MEA MAHIAI
NA LOLE, PENA, AILA,
—A ME—
NA ANO LAKO E AE A PAU.
Kihi o Alanui Papu me Moi. 1-1y
KE HOIKE AKU NEI KA MEA NONA KA inoa malalo iho i ka lehulehu o Koloa a me na wahi e ae e kokoke ana, ua makaukau oia i keia manawa e hana i na
KII KAHA NO KE KUKULU HALE
ana a me ka houluulu ana i na lilo, no ka poe e manao ana e kukulu hale. A ua makaukau no hoi e hana Olelo Aelike no ke kukulu hale o na ano a pau, a
HANA KAA O KELA ME KEIA ANO.
O na ano mea hana kamana a pau e loaa no ma ke kahua kahiko, ma Koloa, oia hoi na
PAPA O NA ANO A PAU, PUKA
MOLINA-PUKA ANIANI, KUI,
PENA, AILA, &c. &c.
E kuaiia no ma ke kumukuai haahaa loa. E hoopaeia no ka papa ma na awa pae a pau mai Koloa a hiki i Waimea me ka uku haahaa loa. Aole uku o ke kaha ana i na Kii Hale ke kuaiia ka Papa mai a'u aku.
W. H. WRIGHT.
Koloa, Kauai, Dek. 4, 1876. [51-6m.]
PAPA, PAPA.
AIA MA KAHI O
LEWE RS & DICKSON
(O LUI MA.)
KE KAHUA KAHIKO MA
Alanui Papu a me Alanui Moi
E LOAA AI NA
PAPA NOUAIKI o kela a me keia ano.
NA PAPA NANI
A PAA NO KE KUKULU ANA I NA HALE.
Na Pani Puka,
Na Puka Aniani,
Na Olepelepe,
Na Pou, na O-a,
Na Papa hele,
Na Papa Ku,
Na Papa Moe.
Na Pili o na ano a pau!
NA PEPA HOONANI,
Na PENA o na wai a pau
Na Kui mai ka nui a ka makalii,
Na Ami-puka,
Na Ami-puka Aniani,
Na Ami o na ano a pau,
NA AILA PENA,
NA AILA HOOMALOO,
NA AILA o na ano a pau.
NA VANIKI
Na mea HOOHINUHINU o na ano a pau.
Na Balaki o kela a me keia ano.
A KE HAI IA AKU NEI KA LONO i na makamaka a pau, ua makaukau keia mau hoa o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana
—NO KA—
UKU HAAHAA LOA!
like me ka mea e holo ana mawaena o LAUA a me ka MEA KUAI.
E hele mai! E na makamaka!
A e lawa no hoi ko oukou makemake me ka oluolu
1 a me ka maikai.
Songs of Spring.
Mocking Bird.
1
Pua no na pua a nani,
A omao na puu ;—
O na manu a hookani
Ma na wao laau
Lele lea na wailele
Mai na pali mai
Eia ae ka wa mehana,
Wa hauoli nei.
Cho.—Wa oli, oli, oli nei,
La nei e oli ai—
E hookani oli ae,
E koo, koonei.
2
Hala ae la ka hooilo,
Wa opili nei;
Oli nae na keiki kula
I ka hau aiai,
Puka nae ke kau mehana,
Pau ke anu hau.—
Kupu no na mea ulu,
Uli e na puu.
Cho.—Wa oli, oli, oli nei, &c.—
3
Pii ka la a pumehana,
Kupu maikai ae;
Laelae no ke ao a nani
Ma o a maanei.
Hana no ka mahiai la,
Ala a palau,
Kanu i na mea kanu,
A kipulu no.
Cho.—Wa oli, oli, oli nei, &c.—
4
Me ka la a me ka ua
Ulu maikai no;
Loaa nui mai na hua;
Oli ae kakou.
Hoomanao a hoomaikai la
I ka Haku e,
Nona mai ka ua mehana,
Me na kula nei.
Cho.—Wa oli, oli, oli nei &c.
HAWAII.
MOOLELO O KA AHAHUI EUANELIO O HAWAII HIKINA.
Halawai ka aha i ka la 10 o Aperila, 1877, hora 1 p. m., ma ka luakini o Haili.
Noho ka lunahoomalu mua a me ke kakauolelo mua ma ka noho. Eia na lala i hiki mai.
Ekalesia, Kahu, Elele.
Laupahoehoe & Hakalau ——— Lanikele
Onomea Rev. J. H. Pahio ———
Haili " T. Coana Namakaimaui
Puula " J. N. Kamoku Waihoioahu
Opihik & Kalap " D. Makuakane J. Paakaula
Keaiwa ——— ———
Lala mau, Rev. P. Barenaba, Rev. D. B. Lyman.
Ma ka balota, ua kohoia o Rev. J. N. Kamoku i lunahoomalu, a o S. P. Kaaia i kakauolelo.
Noi mai o Coana e koho i komite imi kumuhana, a na ka L. H. i hoike mai i keia mau inoa, Coana, Barenaba a me Makuakane. Aponoia.
Lilo ka hale i ka haipule i ka wa i kaawale aku ai na komite imi kumuhana e noonoo i na hana.
Hoike mai o Coana ka L. H. o ke komite i na kumuhana he 15.
1 Haipule i kela a me keia la hana, he 1/4 hora ma ka hoomaka a me ka hookuu ana.
2 Hoike Kihapai.
3 Komite Imi Haawina.
4 Heluhelu Haawina.
5 Na Palapala Hoopii.
6 Na Elele no ka Aha Nui.
7 Komite hoike no keia Aha i ka Aha Nui.
8 Komite hoike no na Kihapai imua o ka Aha Nui ma Honolulu.
9 Ke Kula Kaikamahine o Kohala.
10 Na Misionari.
11 Ke ano o na Ekalesia o keia aha.
12 Heaha ka hana, ke ano a me ka pono a ke Kahu Ekalesia?
13 Ka Hanai Kahu.
14 Kahi a me ka manawa e halawai ai keia aha.
15 Kula Kahuna.
Ninauia ko ka hale no keia mau kumu hana, a ua aponoia.
Noi mai ka L. H. e lilo o S. P. Kaaia a me Keliiaukai i mau hoakuka. Aponoia.
Hapaiia ke kumuhana 2. E hoomaka ana ma Hilo-paliku, no ka hiki ole mai o ko Laupahoehoe & Hakalau kahu.
Hoike mai o Pahio no ka ekalesia o Onomea, he holo no na hana imua.
Hoike mai o Coana no ka ekalesia o Haili, he pii no na hana pono iluna.
Hoike mai Kamoku no ke ekalesia o Puula, ke ulu nei na hua i kanuia.
Hoike mai o Makuakane no ka ekalesia i huiia, he nani no na hana ma ia kihapai.
Hapaiia ke kumuhana 3. Na ka L. H. i koho i na lala o ia komite. Lyman, Pahio, Kaaia.
Kohoia o Rev. T. Coana i komite e hoike ai i na hana a keia aha imua o ka Aha Nui.
Kohoia o Rev. J. H. Pahio i komi te e hoike ai i na hana o keia mau ekalesia imua o ka Aha Nui ma Honolulu.
Hapaiia ke kumuhana 5.
Hoike mai ke kakauolelo i ka hoopii o ka ekalesia i huiia, e noi ana e lilo o S. P. Kaaia i haiolelo no lakou.
Ua lawe ka aha e noonoo no keia mea, e pono e haawi ma ka lima o kekahi komite, a na lakou e noonoo i ka pono o keia hoopii. Aponoia.
Eia na mea i kohoia, Coana, Barenaba a me Waihoioahu.
Noi mai o Coana e hoopanee ka aha apopo hora 9 a. m. Aponoia.
Pule ka Lunahoomalu.
Lahana 2, Poakolu, Ap r. 11. hora 9 a. m.
Hui hou ka aha e like me ka hoopanee ana. Pule ka Lunahoomalu. Lilo ka hora mua i wa haipule. Heluhelu ia ka moolelo o ka la i hala.
Noi mai o Coana e lilo o Rev. A. O. Forbes i hoakuka. Aponoia.
Hoike waha mai o Polepe no ka ekalesia haole.
Hoike mai o Lanikele no Laupahoehoe & Hakalau.
Hoakaka mai o Keliiaukai i kona manao imua o ka aha. E hoakaka aku keia aha nona i ka Aha Lunakahiko o na mokupuni o Maui.
Noi mai o Coana na ke Kakauolelo e palapala hoakaka aku ia lakou no keia mea. Aponoia.
Hapaiia ke kumuhana 4.
Heluhelu mai o Lanikele i kona haawina ma 2 Tim. 2:11.
Heluhelu mai o Coana i kona haawina ma Iak. 5:14, 15.
Heluhelu mai o Barenaba i kona haawina "Heaha ke ano o ke kanawai ma Puk 20:14?"
Heluhelu mai o Makuakane i kona haawina ma Mat. 16:25.
Noi mai o Coana e hoopanee keia aha a ka hora 1 p. m. Aponoia.
Pule o Makuakane.
Hui hou ka aha i ka hora 1 1/2 p. m. Pule o Barenaba.
Heluhelu mai o Kamoku i kona haawina, "He hana hikiwawe anei ka hanau hou, aole paha."
Hapaiia ke kumuhana 6.
Ua kohoia na Elele e hele aku ai i ka Aha Nui, oia o Paakaula me Lanihele, a o Namakaimaui me Waihoioahu ko laua mau hope.
Hapaiia ke kumuhana 10.
Ua pilikia maoli na hana Misionari o kakou, aole he poe kupono e hele aku. E pono e hooikaika na Ekalesia, na Aha Euanelio o kakou e hapai i keia mea nui.
Noi mai o Coana e hoopanee apopo hora 9 a. m. Aponoia.
Pule o Paakaula.
Lahana 3. Poaha, Apr. 12, hora 9 a. m.
Akoakoa hou ka aha. Pule ka Lunahoomalu. Heluheluia ka moolelo o ka la i hala, aponoia
Noi mai o Coana e hoopanee keia aha a hui hou i ka hora 1 p. m. Aponoia. Pule o Waihoioahu.
Hui hou ka aha e like me ka hoopanee ana. Pule ka Lunahoomalu.
Haipule ka aha no 1/4 hora.
Hoike mai o Coana ka L H o ke komite no ka palapala hoopii o Kalapana a me Opihikao, a ua aponoia ka hoike a ke komite.
Ua kohoia o Kamoku i komi te e hele e kuka, a e hai aku i na mea a ka aha i kuka ai no ka lakou palapala hoopii.
Heluhelu mai o Lyman i kona haawina ma 2 Tim. 3: 12.
Heluhelu mai o Polepe i kona haawina, "Ua papa ia mai anei ma ka Baibala ko ke kanaka pepehi ana iaia iho?"
Hooholoia, e hoouna i keia haawina i ka nupepa LAHUI HAWAII.
Hapaiia ke kumuhana 9.
Heluhelu mai ke Kakauolelo i ka leta a Bond, ke poo o ia kula.
Noi mai o Coana e hoopanee keia aha apopo hora 9 a. m. Aponoia. Pule o Coana.
Lahana 4, Poalima, Apr. 13, hora 9 a. m.
Akoakoa mai ka aha. Pule ka L H. Heluhelu ia ka moolelo o ka la i hala. Aponoia.
Haipule ka aha no ka 1/4 ho ra.
Kuka ka aha no ke kula o Kohala.
Eia na mea i hooholoia, ua ae keia aha e hoopii ae i ke $40.00 ka uku no ke keiki hookahi i ka makahiki, mahope iho nae o ka pau ana o keia makahiki, ke apono nae na kahu o ua kula la. A ke manao nei keia aha, aohe akaka pono o ke kukulu koke ana i hale hou. Ua pono i na ekalesia e kokua i ua kula la i keia makahiki, a na kela a me keia kahu e paipai aku i na hoahanau e kokua e like me ka hiki ia la-lakou.
Kohoia o Coana i komite nana e pane aku ia Bond.
Hoike mai ke komite imi haawina no keia hui e hiki mai ana i ka malama o Okatoba. Aia i na lala ia mau haawina.
Noi mai o Lyman e hoopanee keia aha a ka hora 1 1/2 p. m. Aponoia. Pule ka luna hoomalu.
Hui hou ka aha i ka hora 1 1/2. Pule ka L H.
Hapaiia ke kumuhana 11.
Ma ke kuka ana, eia ka manao. E hooikaika na kahu a me na luna, a e hoomanawanui e hoomaemae i na mea ino mai ka ekalesia aku, me ka manao aloha a me ke akahai.
Hapaiia ke kumuhana 12.
He pono no e loaa na ano pono io maoli, i ke kahu, imua o ke Akua a me ke kanaka, e hana hoi me ka ikaika a pau i loaa mai iaia; i mea e ola ai na uhane kanaka.
Hapaiia ke kumuhana 13.
E pono i na Ekalesia e hoomahuahua i ke ola o ko lakou mau kahu.
Hapaiia ke kumuhana 14.
Aia a hoopanee keia Aha, alaila, e hui hou ma Haili i ka malama o Oct. Poalua elua, M. H. 1877. Hooholoia.
Hapaiia ke kumuhana 15.
E pono no e paipai nui na kahu i ka poe kupono iwaena o ko lakou mau Ekalesia e hele i keia kula.
Heluheluia ka moolelo o ka halawai a aponoia.
Noi mai o Coana e hoouna ia ka moolele o keia aha ma ka nupepa LAHUI HAWAII. Hooholoia.
Hoopaneeia ka halawai a hui hou ma Haili, Poalua, Okatoba 9, 1877.
Hoopauia ka halawai me ka himeni a me ka pule hookuu a ka L. H.
S. P. KAAIA.
Hilo, Apr. 13, 1877.
Hoike a E. Bailey, ka EleLE O KA PAPA HAWAII, NO KA PAEMOKU O MAIKONISIA.
Hukiia ka heleuma, a holo makou iwaho o ke awa o Kusaie, i ka la 28 o Sepatemaba. Aole nae makani; kuuia na waapa ilalo e hoe, aole nae hiki, no ka ikaika loa o ke au, a mai laweia makou a ili ma ke kohola. Aka, hooikaika ke Kapena e hoohuli i ka ihu iloko. Holo mai ka waapa o ke alii a me na waa ewalu a keu aku o na kanaka, a ua hukiia makou iloko, a kuu hou ia ka heleuma i ke ahiahi.
I ka la 29 makani ole. A i ka la 30, holo hou makou iwaho, a holo loa i Ponape. Maikai ka makani ia po, a i ka hora 2 o ke ahiahi o ka la 1 o Okatoba, ike makou ia Piniap. Manao makou e pae malaila, no ka mea, ua manaoia e noho ana paha o Mr. Sturges malaila, e kali ana i ka Hoku Ao, aka, i ka hookokoke ana aku i ka aina, hiki mai la ka makani ino, a pono ole ke holo; a i ke ahiahi ino loa ka makani, a nui ka ua, aohe ike ia aku o ka aina. Eia hoi kekahi, o Kaai he kanaka ma ka hoeuli, luai kokoko, a haule make loa.
He kanaka maimai no oia mamua, a manao makou ua ola oia, a emoole ka ua make iho la.
No ia mau pilikia a pau, haalele makou i ka manao e pae ma Pinlap, a holo aku makou i Makil. A kakahiaka, alikealike makou mawaena o Pinlap a me Makil, kanuia ke kupapau o Kaai ma ke kai. Ia la hiki hou mai la ka makani ino a me ka ua, a mai loaa ole ia makou ka mokupuni liilii o Mokil, a ahiahi ike ia oia. Pili aku makou, a i ka hora 8 o ka po, hoopaeia kekahi haole mai Honolulu mai, o John Smith (Keoni Kamika) ka inoa, alaila, holo hou aku makou i Ponape.
I ka la 3 o Ok. komo makou iloko o ke awa e moe ana ma ka aoao hikina o Ponape, maloko aku o ke kohola e poai ana a puni ia mokupuni.
He mokupuni kiekie keia; ua oi iki kona nui mamua o Maui Komohana; a ua emi nae kona kiekie, he 2861 kapuai wale no. He aina uliuli loa, e like me Kusaie. Nui na puu a me na oawa. Holo mua makou ma ka waapa a i ka hale o Rev. Mr. Sturges ma Oua. E noho ana oia a me kana wahine me ka oluolu o ke kino i keia wa. Holo maikai ka hana a ka Haku ma kona wahi. He Kulanui kekahi maanei, he mau keikikane a mau kaikamahine kekahi.
No onei na kumu i hele aku ma na mokupuni o Mortlock & Pinlap. Nui loa ka hana a keia kauwa a ke Akua, ua noho a elemakule, ua pau na haumana i ka hele ma kahi e.
Mai ka makahiki 1857 a hiki i keia manawa, hoomanawanui oia i ka pilikia—ua puhiia kona halepule i ke ahi, a kue na'lii, a nui wale na pilikia me na hana luhi. A i keia manawa, ke puka mai nei ke ao. O kana mau haumana i keia wa, o Rev. Mr. Logan ma Kenan, a me Mr. Rand ma U, a me na wahine a laua. Hoi pu mai o Mrs. Logan me makou i Honolulu, a ua hala loa i Amerika no kona nawaliwali.
Ikaika na hoahanau ma Ponape, i ka hana i ka halepule. He man hale nui—hale pohaku kekahi, hale laau kekahi. Ano e ko lakou mau hale, aole like me me ko Maikonisia e ae. He 13 ekalesia ma Ponape, he 500 na hoahanau ekalesia, Komo lole kekahi poe, aka, he hapa lole ka nui. Nui na'lii o Ponape, a nolaila nui ka mokuahana. Kue kekahi alii i ka pono. He poe puniwaiwai a molowa ka nui. Ulu nui ka palau a me ka ulu maanei. He laau Pama maikai kekahi. Pii maua me Mr. Rand maluna o ke kuahiwi, a ike i ka aina a puni. Nani no!
Noho o Mr. Wini ma, ma Ponape, a kau mai o Mr. Sturgen, a holo makou i na mokupuni o Mortlock, i ka la 10 o Okatoba.
He malama okoa ka holo ana ilaila a hoi mai ; hiki hou ma Ponape i ka la 6 o Novemaba. Komo makou ma Kenaro, ma ka aoao komohana akau o Ponape. Malaila o Rev. Mr. Logan e noho la. He halepule nui ko laila, a he hale kula maikai. Nui no hoi na kanaka o ia wahi. Hele au ma N i ka la pule, a hele hou i Oua. Hele no hoi au e makaikai ma kekahi pa kupanaha ma ka aoao hikina o Ponape. Ua hanaia e ka poe kahiko loa paha, no ka mea, aole i ke na kamaaina i ka poe nana i hana. Aole o lakou olelo, "na ko makou mau kupuna no i hana." Oi aku paha ia mamua o na heiau o Hawaii nei. Aka, ua manaoia he ilina ia, aole wahi e pili i ka hoomana. He mau lua maloko i uhiia i ka pohaku loloa; malaila paha na ka kupapau i waihoia'i. I keia manawa, ua paapu i na laau nui e ulu ana; hiu, ulu, hau, kou; banyan &c.
Elua Sabati o kuu halawai ana me na kanaka o Ponape, ma Konaro kekahi, a ma N kekahi. Haawi au i ke aloha o na hoahanau ma Hawaii, a haawi mai lakou i ko lakou aloha ia oukou. Me he la e halawai hou ana au me na kanaka o Hawaii nei i ka wa mamua.
I ko'u ike ana i na kanaka o Ponape, akaka ia'u kekahi mau mea no lakou. He poe oolea lakou. Ina ma ka hewa, oolea malaila, ina hoi ma ka pono, he oolea no malaila. Eia nae kekahi, he molowa a puni waiwai. No ka ulu wale o ka ai ka molowa. O ka lawaia, aia ma kahi lulu, maloko o ke kohola.
Nui loa na haole lapuwale e noho ana ma ia aina, nana e alakai i na kanaka i ka hewa. He poe ano maikai no kekahi. He kanaka Hawaii kekahi e noho ana malaila.
He 5,000 ka nui o na kanaka ma Ponape. He nui aku mamua, a i ka loaa ana i ka pala a me ka maipuupuu liilii, he hapa wale no i koe.
Ee mai o Rev. Mr. Sturges a me na Mose elua a me na wahine a laua, a holo aku makou i ke Komohana, i ka la 10 o Okatoba.
No Ponepe kekahi Mose, aka, ma ka hanau ana he Kilipati. No Mokil kekahi Mose.
Ike mua makou i ka pae aina o Mortlock i ka la 15, a pae makou ma ka mokupuni Lukanwar.
Eia hoi! he poe ano e keia, aole like me na lahui e ae o Maikonisia.
Eia ka mea mua i ike ia, ua hamoia lakou a paa i ka olena, mai ke poo a hiki i na wawae, a me ke kapa kekahi. Hamoia kekahi i ka aila a kelekele. Pu ia ka lauoho o na kane e like me ko na wahine. Ina aole he umiumi, e manao ia aku no he wahine. Paapu ka a-i i na lei me na kula pepeiao. He papale Nipoa ko kekahi poe. Kakaikahi ka poe komo lole malaila, no ka mea, aole he holo pinepine o na moku kalepa malaila. He malo a me ke kihei ano kipuka ko na kane, a he pau ko na wahine, ua ulanaia me ka ilihau ka aahu. Aka, keokeo a maikai ko laila ilihau. He pepepe ko lakou mau hale noho, aka, hui lakou e hana i na waa hale nui a maikai. Lehulehu ia mau hale waa.
Ua maheleia ko lakou aina a pa ia i ka pa, a ua kapu ke hele ma ka aina o ke kanaka. O ka niu a me ka ulu a me ka ia ka mea ai. Momona ko lakou aina, nui ka ua, a nui no hoi ka makika. Nui a maikai ko lakou waa, a ikaika i ka holo.
Akamai lakou i ke kukulu i na hale nui o lakou; hale waa a hale pule. Ua kalakalaiia, a penaia na kii iloko o ia hale, ma na pou, na oa a me na kaupoku. Aole nae ia he mau kii hoomana e lakou.
He uku ka laau hana nui ia i waa a i mea hale.
I ka nana ana i keia poe kanaka a me ka lakou hana, manao au he poe Malae lakou. Aole nae akaka loa, oiai akahi no a ike pono ia lakou. Ekolu makahiki wale no o ka noho ana o na kumu malaila. No ka holo ole o na moku malaila, aole lakou i lako i na mea kuai. Nui loa ko laila niu, a he mea kuai auanei ke kobra—oia ka io maloo o ka niu. O ka huahuakai kekahi mea nui malaila, a he paa loa ia, aohe mokumoku wale e like me ko na aina ma ka hikina ae.
O ka nui o na kanaka a pau o ka pae Mortlock, ua manaoia he 3500. Kuai aku kuai mai lakou nei me na kanaka o Ruk—he mau mokupuni 80 paha mile ma ke Komohana Akau.
Ua manaoia, hookahi ka lakou olelo me ko Mortolok—O Nanuluk 30 mile ma ke komohana akau, a o Losap e pili ana me Ruk.
Koe ka hoakaka i ko makou holo ana a me ka hana ma ka pae Mortolok.
NA MEA HOU O KONA WAENA.
E KA LAHUI HAWAII E;—Aloha oe.
E ae mai ia'u e hoike aku i na mea i puana ia ae la maluna. Oia hoi na mea hou o Kona waena. Ma ka la 2 o Aperila nei, ua haule iho la kekahi keiki uuku loa nona na la aole i oi aku mamua o ka malama, i ka wa a kekahi wahine i hapai ae ai i ke keiki, oia o Miss Keaulama, o ka haule aku la no ia a ku i ke kikiki o ka puka o ka rumi a eha iho la. Ma Kainaliu kahi o keia ulia poino.
Ma ka la 3 mai no o keia malama hookahi no, hele aku la o Kukalohe i ka lawaia ma kahakai o Kanaueue, he nui na kanaka ma keia lae kahi i lawaia ai, a i ka hoi ana, holo e no keia kanaka, oia ka mea i eha, i ka lele ana aku i uka, ua pahee kona wawae a haule aku la i ke awawa, pau ka ike ana iaia; na ka nalu ka hana iaia, a he pomaikai ke pakele ana; ua hapai ia aku e ka nalu a pae i uka, loaa i kekahi kanaka, i ka hapai ia ana ae, ua puni oia me na palapu, a eia oia ke waiho nei me ka ehaeha i na palapu ma kahi moe.
Ma keia mau la iho nei, ke pipii hou nei no ka mahu ma Keei; i ka nana 'ku ke kiai nei no malalo o ka honua.
Ke hooikaika nei na Kona i ke kanu nui i ke kope, e like me ka ka Lahui Hawaii, e eli i mau lua dala; i ka'u nana aku e piha ana i ka pomaikai ka lahui. J. W. MAHINA.
Holokahana, Kona H., Apr. 9, 1877.
HOALOHALOHA ALII.
I KA MOI KALAKAUA:
Aloha oe:—Ua oluolu i ka Makua Mana Loa, ka lawe ana'ku i ke ola o Kou Pokii ke Alii Ka Mea Kiekie, William Pitt Leleiohoku, ka Hooilina Moi o ke Aupuni, a Kapena o ka Puali Kaua Lio Leleiohoku Guard.
Nolaila, o makou o na Koa Ponoi o ka Puali, ke hui pu aku nei makou me Oe, a me ka Ohana Alii, ma ke kanikau kumakena ana no Kou Pokii aloha nui ia.
Nolaila, ma o ke Komite la, ke waiho haahaa aku nei i ka makou Olelo Hoalohaloha, oia keia
Hooholoia. Ke hoike aku nei makou i ko makou aloha Alii, ma ke komo pu ana aku me Oe iloko o ka u kumakena, me ka naau walania, no ka make ana o ko makou Kapena i aloha nui ia.
Hooholoia. Ke hoike aku nei makou i ko makou aloha Alii ia oe e Lydia Kamakaeha ka Hooilina o ke Kalaunu o ke Aupuni ma ka make ana o kou Kaikunane Pokii.
Hooholoia. Ke uwe kanikau pu aku nei makou me ka Makuahine Alii R. Keelikolani, no ka lawe ana'ku o ka Makua Mana Loa i Kau milimili.
Hooholoia. Ke uwe kanikau pu aku nei makou me na kaikuahina Alii o Olua, a me na Lii hanau o ka Aina.
Hooholoia. Ke kulou haahaa aku nei makou imua o ka Mea Mana Loa, a ke nonoi aku nei hoi i ka lokomaikai o na Lani e hoomama mai i Kou naau kaumaha, a Nana hoi e kokua mai ia Oe iloko o na la kanikau. D. Mana. W. Makanui. F. Keiki. J. Kanoe. S. Hookano.