Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 27, 24 September 1889 — HE MOOLELO HOONANEA NO KAAUAAKULU. KE KOA PUUWAI HOPO OLE O KE AU KAHIKO. [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONANEA NO KAAUAAKULU.

KE KOA PUUWAI HOPO OLE O KE AU KAHIKO.

Ke Keiki nanat kaihi ka hao.o ka lanakila ma kana mau ]icxjnka kana ana mā na kaiaulu ou e Oahu, o ke alii

Kauliialiiwa.

Ka mea nana i hoonialule ka noonoo maikai o na kaikamahine a ke Alii o Oahu nei, a lilo 1 mea e hoolauwili ai i ka noonoo inaikai a lilo i inea inoino a ka-i ka pili ka puana a ka moe — Hiki ole i na opio o ia au ke kaohi iho i na inanao kuko i pii lele pa-umi mau ai i na eekona a pau o * ka la ame ka po r no ka nani ' ame ke kilakila o k'ona oiwi kiuo pilalahi. Ua loaa- niau iaia ka lanakila ana maiuna o na hoouka ka'ua a pau malui na o kona mau lioa paio.

Ia manawa no i ae niai ai ka makuakane, a hele pu mai la a hiki mawaho o ka hale, pane houaku la ka makuakane i kana kaikamahine, ua lohe ia paha ka ohumuhumu ana a kaua e ko kane. Pane aku la kana kaikamahine aole paha oia I lohe i ka kaua mau olelo. I ka pau ana o keia mau laua nei, o ko laua nei komo aku lā . no ia iloko o ka hale, a ike aku la j no h©i laua nei ia Kaauaakulu me j kona pokii. Ike mai la o Kaauaakulu ia laua nei i ke komo ana mai, ua kahea mai la o Kaauaakulu i ke alii, maa nei mai hoi paha kaua, ne« aku nei "ke alii a kokoke loa. Pane mai laoKaauaakulu ia Kauhiahiwa: Heaha kau mea i ike ma ka ponei? Kaanaakulu i pane aku ai. Ua ike au i ke ano o kau mea i hoike mai ai ia'u, a oia ka'u i liele mai ai i keia kakahiaka, a ninau iho nei au i kou alii wahine, e moe ana no oe, ninau aku au nou no ko kaawale mai a iaia akti, hoole mai hoi keia, me ia 110 ka a ao keia po, pau ko'u manaolana no kau mea i olelo mai ai ia'u, ua noho iho la nae au me ka noonoo nui ana no ia leo, a hiki wale i keia manawa a ia nei i kii ae nei, a liele wale mai la no au. Pane hou aku la'o Kauhiahiwa, uh lanakila anei oe maluna o ke ka hil'a'o. ka hana o ka ponei?. 4 me a'u na kuhikuhi r e pau ai koukanalua. Kii aku la o Kaauāakulu i na poo o na enemi o kona makuahonowai, a lawe mai l.a a mua o ke alo a nana pono iho la hoi oia i ke ano o ke poo oia poe kanaka; a ua ku i ka weliweli na onohi-ike, peeue ka lae me ke poo. I ka ike ana o nawahine i keano 0 na enemi o ko laua makuakane, ua holo aku la laua i waho me ka uwe kapalili ana. I ka ike ana o ke alii i keia mau mea, ua pau ae la kona manao kanalua ahopohopo hoi. Pane aku la ke alii opio, e ka niakua, o ka pau keia o ka'u haua ma keia wahi, ma kahi o ka hana 1 koe no ka po e hiki mai ana, ĪT" pau ia moe ka po ou e ke alii aole kupu e hiki mai ana. - O ke kolohe e hiki hau mai ana nau no ia mai ko makou mau pu- , liaka aku. Ke hoike hou aku nei no au ia ot>, a keia po nana ae oe i ke kuahiwi o Kaala, ina e a mai ke ahi kupololei ka uwahi i Kou nei, hooma-

nax> iho oe ua make ia'u iia enlemi ou e noho la eai i n:i kanaka o ha Koiui uei, e liele :ii hoi i Waial ua, a pela mai ko Waialua e hele ai i Kou nei. I nana ka hoi oe a i hina ka u hi i kai o Waialua, olelo ae oe make au i na kupua o luna o Kaala ka poe inu ai maia o Haeleele, olka pau keia o ka kaua olelo ana no veia la, e hoi oe me keia mau meii a hoikeike aku i k(Hi lahui kan&ifca. Huli ho,i aku la, ke alii no koha hale, a noho iho la no hoi keia mie kana wahine. ' I ke ahiahi ana iho o ua la aia, ua oHi aku la o Kaauaakulu a iVa ke kala o ka hale oia kahi i ne no aL ' ; > Nana ae la i ke ao opua o ka wa i kā nonoho mai, ua pau na pono kino ika welie, noho wale nili iho la no, hoi aku la keia a koaa pokii hoike aku la i kana inau mea i ike ai, a pane mai la ke kaikaina, aole he mea e aku, o kauhana wa'ie 110 e pili ana i keia po, nau no e pepehi aku ia lakou ke hiki mai i ua manawa la.

E hoolana i kou manao, mai ka- • niuhu oe no ka pilikia kino e hiki mai ana. ' I ka pau ana' o ka laua nei kukai olelo ana, komo ana na wahine a ike i ko laua ijei noho aku. ' Pane mai la lauala, he hana paha ka olua no maua e na kane, hoo le aku la laua nei' aole, no ka hana no e pili ana i na enemi o ko kakou alii, ke hiki mai ika * manawa e hookojjku au no ia apana hana. -Aole o lauala hoolohe mai i keia ; mau olelo maikai, ua lilo ia hora welawela o ka po i mau horā maikāi ole/io ka noonoo o na wahine, oi kaomi aku a he olē ka lohe mai, nui no ka hoololohe auwai ana 0 ua mau ui nei. „ " "" * v soopau iho la laua nei i ko laua huhu, a hoi aku la hoi hooluolu no ka manawa e hiki mai ana. A i ke ala ana ae oia nei, ua an*ano mai ka po, he aumoe palia ia manawa. . O ko ia nei hele aku la no ia a hala o Ewa pii iluna o ka aina a pii aku ai j k'a piko pono o luna o ke kuahiwi? nana aku la keia i ka a mai o ke ahi iloko o kekahi ana nui o' keia ahi, he ahi koala maia na ual poe kalohe nei. j Hookokoke aku la keia i kahi o| ke ahi e a mai nei, ua pau nui la| kou a pau i. naaupo lo£ ia. 0 ka wa no ia o na' i luku aku a 1 kona poe enemi a-pau i ka make, lawe ae no keia i'na poo e like Jtela mainua. ; • , Aoka wa no ia ona i hele aku a} i ke kapualii koala maia a lakdfu q mokaki ana no lioi ka maia maio a «rrfanei. ! ( E ai aku ana kt . i ka maia t|iof. a pau lo;t ' Nana iho la keia i na waiwai pau loa o loko o ke ana, a ike iho la hoi keia he nui a he lehuleliu wale na mea o loko. 1 ka pau ana o ka ia nei nan i ana, huli hoi mai' la - keia a kaHi kiekie loa o ke kuahiwi, ho-a mi la oia i ke ahi a a hoi ioa mai m keia ia koeno po, a liiki i ka halejb moe ana no kana alii wahine. 1 aiho aku la keia i ke poo o«e alii a ua piK 1 mu ai maia la, ma lii i maa mau iaia i ka waiho am/ Haūle aku la no keia ma ka a<2o o kana wahine hiamoe, me kA ike ole ae ia Kaauaakulu.