Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 116, 27 January 1891 — Page 3
| This text was transcribed by: | Karen Mah-hing |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
Ua loaa mai he olelo pane i kekahi mau mea i oleloia e pili ana i ka Home Lunalilo, ma KA LEO, O keia pane, na na Kahu Malama Waiwai a o ko makou lono hoi mai kekahi hoahanau Kalawina no ia, a haumana kahuna hoi a Kauka Haida. Mamuli o ke kulana a inoa hoahanau o ka mea nana makou i olelo mai i na mea i hoopuka ia aku i KA LEO, ua hilinai no makou he oiaio, a ma kekahi mea no hoi a na kahu Malama Waiwai e olelo mai nei, he oiaio no ua hikiikii io ia no kekahi o na elemakule, a me he la no ua hookiki wai ia no hoi i kekahi manawa no ka hana ino iloko o kahi moe. Aole e hiki ia makou ke olelo ae he oiaio ole mamuli o ko ke Kahu Waiwai ike e hoike mai nei, no ka mea, he mea hiki ole no ke hoike pono ia mai na mea i hana ia a pau pono; a hunahuna mai ana na luna, a e hopohopo ana hoi na elemakule. He mea keia i ike ia ma na aina a pau, aole e hoike mai ana na luna. Ua heluhelu makou i ka hoopaa a me ka hana ino ia o kekahi poe iloko o na hale o keia ano. Mamuli o ka manao ino o kekahi kane, ua hoohiki oia, ua pupule kana wahine, a no eha makahiki, ua hoopaa ia oia me kona pupule ole, aka, ke kii aku ka ohana e haku e wale mai ana no na luna i na olelo e puni ai na Kahu Malama Waiwai. He maikai no ka manao o na Kahu Waiwai o ka Home, aka, owai ka poe oiaio e hoike mai nei. He nui kahi o ke kuhihe wa a me ke kumu o ka hunahuna mai a na paahana; a he nui no hoi ko lakou kumu e hana ai me ka mea i oleloia. No ka mea, he lohe maoli no ko makou i ka hoomaloka a hana kapulu no hoi o na elemakule, a no ia kumu, me he la ua ki io ia no i ka wai, oiai o na mea ho@ maemae iho la no ia,--Ka wai a me ke ahi. Aka, e nana mai no oukou a e kaana i ka hoike a na Kahu Waiwai o ka Home, a e hoomaopopo no hoi oukou, he poe haipule wa @no a pau. Eia iho ua leta la:
--
E Mr. Lunahooponopono:
Aloha oe’—
Maloko o kekahi o kou mau manao i hoopuka ia ma ka la 23 iho nei o keia mahina, e pili ana i na hana aloha ole a na wahine malama i ka poe ilihune ma Lunalilo Home, e laa ka hauhoa ana i na lima a me na wawae o na elemakule palupalu me ke kaula, ka hookiki ana me ka iliwai i ke kakahiaka nui, mamuli o ka molowa a aikena ana i ka hoala aua.
Ma keia pane, ke hoole aku nei makou i ka oiaio o kela lono, a ke kaumaha nei no hoi no kou hoopuka e ana maloko o kau nupepa, me kou hookolo ole mai a loaa ka mea oiaio e pili ana i ka malama a me ka lawelawe ia ana o ka poe ilihune.
Aole no makou i ike mua a mahu’i iki hoi mamua aku nei...ke lawelawe a ke hoohana ia nei kekahi o ia ano haua ku ole i ke aloha e na wahine malama o ka Home Lunalilo, akahi wale no i kou hoopuka ana mai maloko o kau nupepa, nolaila, ua imi koke aku la makou ma ka hoohuahualau ana e loaa ka oiaio maoli, eia nae na mea i loaa mai ma ia hana ana malalo iho nei—
Aole he elemakule i hauhoa ia i ke kaula mawahe ae o kekahi mau ilihune opulepule iloko o kela mau makahiki aku nei i hala, oia hoi ka 1889 me ka 1890; aka, i hana ia peia no ko laua pono a me ka palekana o kekahi poe e ae mai ia laua, oiai ko laua noonoo maikai ua haalele mai ia laua. O Hopu k@ inoa o kekahi o keia mau elemakule, a o Nalei hoi kekahi, he mau elemakule kino palupalu a nawaliwali a ielua. A no ko laua nele me ka noanoo maikai, ua hoao e hoopoino a e hoapilikia wale mai i kekahi poe, a me ka hoao pu ana e mahuka mai ka home aku, nolaila, ua hoopaa ia e na wahine kokua i ke kaula me ka minamina ia laua, ua oi aku ia mamua o ka hoihoi ana ia laua i ka hale pupule.
Ua hana ia kena me ke akehele o ka manae aloha, aole me ka hopupualulu, a ua hoopaa ia no hoi ma ka paa e hiki ai i ke kino ke oni i o a ianei me ka pilikia ole, koe nae ka hiki ana e hoopilikia wale aku a me ka holo ana iwaho i ke anu a pela aku.
A no ke mea hoi e pili ana i ka hookiki ia i ka wai huihui, aohe he oiaio o ia lohe, a o na ilihune na hoike oiaio no ia mea. O ka mea maa mau, oia ka hoauau ana o na wahine malama i ka poe ilihune i kela a me keia kakahiaka, me ka wai mehana nae aole me ka wai hu’ihu’i a i kekahi manawa no hoi malalo o na kumu kupono oiai na hora o ka la, ua lawe ia iwaho e hoauau ai me ka hookiki ia ana i ka wai mai ka iliwai aku, aole hoi e like me ka lono i halihali ia aku i ou la a ua hana ia no loi keia mau hana me ke aloha a pela aku. O ka mea nui i na wahine lawelawe o ka Home Ilihune mamua o na mea e ae, oia ka malama ana i ka poe ilihune me ke akehele, a mawaho ae oia ka hana ana a me ka lawelawe ana no lakou me ka naau aloha io, a malalo o ia kumu ua wae ia na wahine malama maiwaena mai o ka poe naau palupalu me ke aloha hoakanaka.
Ua lilo i mea kaumaha a ehaeha no makou a me na hoa lawehana ke ike ana i keia mau mea oiaio ole maloko o kekahi o na kolauau o kau nupepa, a o ka oi aku, oia no kou hoopuka ana i ke akea me ka u-i mua ole ia ana mai ina he oiaio a aole paha.
W.O. Smith.
M.S. Parker.
Henry Waterhouse
Na Luna Nui.
Lunalilo Home, Jan 24, 1891.
--
HE MOOLELO HAWAII
--NO--
KUALUNUIAOLA!
--
KE KEIKIKOA O KA MOKUPUNI O MANOKALANIPO.—KA HI’APAIOLE O KE KOA I NA LA O KA NOHOALII ANA O OLA, KE ALII O WAIMEA, KAUAI.
--
I ka wa i hanau ai o Kualunuiaola, ia manawa hookahi no i hanau ai kona hoahanau ma kekahi aoao aku o Kauai, he keikikane no e like me ia, a ua kapaia aku kona inoa o Pi. He pilikoko keia keiki ma ka ohana o ka mea nona keia moolelo.
Mai ka hanau ana o Kualunuiaola, a nui oia, ua hanai kapu loa ia oia e kona makuahine a me na kupuna. Ua noho malie oia i ka nahele o Peapea, me ka ike kanaka ole.
I ka ipuka hale wale iho la no oia kahi e pokaakaa ai, a i ka uka nahele aku hoi e hoonanea ai me na manu o ke kuahiwi, a ua lilo na manu o ka wao he mau hoaloha a he mau hoa ha’iha’i olelo no ke kama.
Pela iho la oia i ulu malie ai i kena mau la opio, me ka waipahe a nanea oluolu o ka noho ana a me kona mau hoa kua’kia’ki, me na manu leo le’a o ka waokele o uka o Peapea.
I kekahi la hoi, i kona wa e opuu ae ana mai ke keiki a ke kino opio o ke kanaka, i olelo ia. he kanaka opio, ua hoohikilele ia ae la kona lohe, i ka ikuwa leo o kai aku o ke kula, a i kona haliu ana aku e nana i ke kumu o keia hauwawa, ike aku la oia he poe kamalii opio, ua akoakoa ae a e paani nui ana.
I ko ia nei ike ana i ke kumu o keia piha, he lealea no na kamalii opio e like no hoi me kena ano, o ko ia nei iho koke iho la no ia a hui pu aku la me lakou.
Iaia i hui aku ai, ninau aku la oia i ke ano o keia hana paani a lakou e hana ana, a ha’i mai la na kamaaina, he paheepua. Oia hoi ke ka pua ana e ikea nei i keia manawa me na pua o ke ko-aki a kakou e ai nei.
Ninau hou aku la oia, no na mea e pili ana i ke ano o ka lakou lealea e paani ana, a oia no hoi ka na kamalii kamaaina i pane mai ai, ina e make ana kekahi keiki i kekahi, alaila, he haawe ka pili mai laila aku a hiki i ko lakou wahi i lalo o Makaweli.
E like no me ke ano o kamalii, ua hoihoi loa ua keiki nei i na hoonuinui mai a keia poe kamalii, a pane aku la oia:
Ina owau ke lealea me kekahi o oukou, a ina e eo ana kekahi o oukou ia’u, pehea, e lawe no anei oia ia’u no uka o ko’u wahi?
Ae mai la na kamalii kamaaina a oia hoi ka ua keiki nei e nana nei i ke ano o ka lealea ana a kamalii, a hoomaopopo aku la oia, o kamalii liilii wale no a pau, hookahi o lakou aoao e paheepua ai, a o kalamalii nunui a pau, he aoao okoa no ko lakou e paani ana, no ia mea, ua pane hou aku la oia i kamalii e kuku mai ana:
Heaha ko oukou mea e lealea like ole nei me kela poe kamalii nu nui e paani mai la?
Aole i pau.
--
NA KOMITE LULU DALA LA KUOKOA.
--
Eia iho malalo nei ka inoa o na komite i wae ia e ka Papa Hooko o ka Hui Aloha Aina a makee Kuokoa Hawaii.
O keia mau inoa kai loaa i keia manawa, a e like me ka loaa ana o ka poe kupono, pela no e hoopiha ia ai ke komite i kela a me keia manawa. Mamua o ka hana ana aku a keia komite ke poloai ia aku nei lakou e akoakoa mai me ka Puuku a Kakaholelo o ka Hui.
Eia ka papa inoa o ke Komite:
Timoteo Kapualei, Moanalua; Petero Kaluna, Kalihi; W.H. Kamaki, Kalihi; Helalione Makalii, Kapalama; Itaia Kukaulalii, Kapuukolo; A. Palekaluhi. Waikahalulu; J. Kaheleluhe. Waikiki, Waialae.
No komite waena no Honolulu:
W.H. Cummings, R.W. Wilcox; J. Bipikane; Kamaile; Pua.
Ma ke Kauoha
Jno. E. Bush
Kekauolelo a me Puuku.
---
Na Waiwai Hou o na la
Kualaia ma ka Halekuai
--
GOO KIM – KUKIMA
--
UA WEHE A E NEI MAKOU I NA WAIWAI HOU LOA I HOEA mai nei, i kupono no na La Kulaia e hiki mai ana.
Na HAINAKA SILIKA i kuni ia,
Na HAINAKA LILINA keokeo a pela aku,
Na KIHEI SILIKA lau o kela a me keia ano,
Na HULUHIPA o na wai hooluu like ole,
Na KII paani a na kamalii, o kela me keia ano
Na PAHU WELEWEKA, BUKE KII, a he lehulehu wale o na makana makamae.
Na Lele Tela o na Keonimana i hana ia me ka noeau a holopeno no hoi.
GOO KIM MA.
ALANUI NUUANU. Dec. 15, 1890. 1m-d
KA HUI KAA ENTERPRISE.
Ua kukulu ae nei au i kekahi HUI KAA.
Eleu ma ka aoao iho o KALAKAUA HALE ma Alanui Kalepa.
Ma ka Huina Hoolulu Kaapio Helu 13.
O na kauoha a pau hoouna ia mai ana ma ke TELEPONA mai na makamaka mai ma na wahi a pau o ke kulanakauhale nei, e hoo ko koke ia no me ka piha eleu o ka uwila.
E Hoao i pau Kuhihewa.
WALLACE JACKSON,
Luna Nui.
TELEPONA BELE HELU........113
MATALA.............690
HOOALAHA HOOKAPU
Ke hoike ia aku nei ka lohe i na ano kanaka a pau loa. Ua hookapu loa maua i ko mana mau Apana Aina ekolu i kapaia o Kalaheo, Kahaleula a me Puuoihala, no lakou na eka 202 e waiho la ma ka Paa, Kailua, Koolaupoko, Oahu, i hoolimalima ia e maua mai ia Keleau (w) mai. Nolaila, ke papa loa ia aku nei na holoholona o kela a me keia ano, aole e hookuu wale ia maluna o ua mau Apana Aina la, a o ka mea a mau mea paha e kue ana i keia, e hopu ia no e maua, a i ole ia, e ko maua mau hope paha, a e hooko ia e like me ke kuhikahi a ke kanawai. O na poe a pau e makemake ana e komo iloko o keia Hui, e pono lakou e hele mai e hui pu me Mrs. C.I. HIRAM, a i ole ia, me DAVID DAYTON, a i ole ia KUKA.
Owau no me ka haahaa
Mrs. C.I. HIRAM
Honolulu, Oahu, Oct. 8, 1890 3 mo-d
--
NO KA POE MAKAIKAI
MA KA
O.R.& L. Co.
MA KA I’A HAMAULEO O EWA.
O KA POAONO KA LA KUPONO no ka hele ana, oiai e haalelo ana ke kaa i kahi hoolulu ma Kuwili, Honolulu, i ka hora 1:45 P.M. o na Poaono a pau.
No ka auhau, aohe olelo ana, he hookahi wai o ka like, mai ka liko a ka laele.
OIA HOI, HE –50 keneta, hiki i Manana a hoi hou mai—70 keneta, hiki i Honoulinli a hoi mai.
O keia ka manawa pono @ la’i ai ka holoholo hoohala manawa me ka hanu ana i na ea oluolu maikai, no elua wahi keneta wale no o ka mile.
1 m—d Oct. 8, 1890
--
Ka Hui Uwati Kaleponi.
Na uwati gula o waho, hoopiha ia, me na mea hana o loko, o ka hana uwati kaulana WALTHAM, no $30 o ka uwati hookahi, ma ka uku palua dala o ka pule hookahi. E kipa ae io—
A.J. SCHREIBER—Agena alanui Hotele, malalo iho o ka Hotele Alonetona.
KAUKA YONG KAM PUNG.
HELU 53, ALANUI MAUNAKEA
--
Ke Kauka Loea o ka Aina Pua.
--
UA HIKI KE HOOLA IA KELA A me keia ano ma’i, mai ko na kane wahine a me ko na keiki liilii. O na ma’i ha-no, ua hiki loa ia ko hoola ia me ka maalahi. A o na ma’i e pili ana i ka make, pau pu ia i ke ola.
Ke aoike ia aku nei, eia ke ola ianei me ka oluolu pu o ka auhau.
E KIPA mai e ka poe i hooluuluu ia me na haawina pilihua i ka ma’i a na’u oukou e hoola aku.
KAUKA YONG KAM PUNG
Augate 23, @-d