Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 135, 23 February 1891 — Page 1

Page PDF (1.04 MB)

This text was transcribed by:  Lovey Slater
This work is dedicated to:  Jean Ileialoha Keale Beniamina

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

BUKE II            HONOLULU.             FEBRUARI 23, 1891.                        Helu 133

 

He Moolelo No MORIWIANA

KE KIU O NA MEA HUNA EKOLU KA UI I HOOLILO I KE KUA O NALIO I HOME NONA     O KE KANAKA OPIO I LILO I KOA KAULANA I NA IA O KALEMANA O BOHEMIANA.

            Ua kuewa oia me ka aea a malalo o na malama a me na pulaina maikai ana a ka Moneka Kalipa, na hookipa ia oia me ka maikai @ na mauna o Italia me no keiki ponoi la na ua moneka nei, a malaila o ia i noho ai a hikiwale i ka wa a e kuahaua alii i kahea aku ai iaia e huli hoi mai i Italia.

            He opio wale no ua keiki alii Kale II la, a he mau makahiki uuka wale no hoi kona pakelo aku mamua o ke koa nona keia moolelo.

            Ma kona mau helehelena ua lawa ia me na haawina o ke koa a me ka wiwo ole, a o kona mau lala hoi me ua olona wikani o ka ikaika.

            Iaia i hoea aku ai ma ka hale lii, na apo ia mai oia e ke Kadinela me ka pumehana o ke aloha a na ua Kadinela la i hoolauma loa aku i ke keiki imua o ke koa opio me kana aliiwahine.

            Wahi a ua Kadinela nei:  O ka hooilina oiaio keia o ka noho alii, ka mea a’u i kuhihewa ai, ua make pu oia me kona ohana ma kela la nui weliweli i luku ia ai Italia nei, aka, na ke akua no i wae mai i alii iwaena o kona lahui, a nana no i hoonalo aku mai na maka uku o ka poe pakaha a hao wale.

            O keia mau olelo a ke Kadinela, ua pololei ia, oiai ua ike oia i ua keiki alii la mai kona la i hoea mai ai i keia ao a hiki wale i ka luku ia ana o ke kulanakauhale, a mai ia la mai a hiki i keia la aole loa oia i poina no na helehelena o ua keiki alii la, nolaila mahope iho o na ike alii ana mawaena o ko ka moi kahu aupuni alo’lii a me ke keiki alii kalaunu, ua kuahaua koke ia aku la ka lohe no ka poni ia o ke keiki alii Kale II i moi no Italia ma kahi o kona makuakane i make.

            Ua holo koke ae ka lohe a puni ke kulauakauhale, a ua ala mai la kela lahui kaulana me na makee alii oiaio, a haawi ae la i na hoonani ana i ka mea mana loa no ka hoihoi hou  ia ana mai o ko lakou alii oiaio mahope iho o ka hala ana o na makahiki loihi o ko lakou noho pio ana malalo o ka powa Rodine Huda.

            O kela la a ke keiki alii Kale II i lawe ae ai i a noho alii o hora makuakane, oia kekahi o na la kulaia nui o ka lahui Italia ma ka hauoli ana e laa ka malama ana i na lealea like ole no ka hanohano o ke alii opio nona ia la kamaha’o lua ole.

            Mahope iho o ka hala ana ae o kekahi mau la o ka noho hoonalo ana o ke alii opio i ke aupuni, ua kikoo aku la kona mana nui ia Ka Bipa ka moneka, kuhina nui nona, a i Kadinela hoi, i kilo a i kuhikuhi puuone no ke aupuni, a ma ka olelo polole ana ae, ua hooponopono ka @oi opio i kona aupuni me ka noeau nui.

            No ke koa opio hoi, ua haawi mai ua moi opio la i na hilinai ana maluna ona ma ke ano he paku a a he a lai no kona aupuni no ke pale a kue ana aku i na enemi e hoao mai ana e kipa i kona aupuni

            Aka no ua koa opio la, ua hoomaha ae oia i na luhi o kona mau la inea iloko o ka maluhia, a na ka leo kahea o ke kukala kaua i kono hou mai i ua koa opio la, e lawe ae oia i ke alahele o ka ninau pili aupuni maluna o ka hokua ahiu o na ale ahui o ka moana.

            Ua hoea aku ka lono i ua alii a koa opio la mai ke aupuni mai o Helene a me Bohemia, e hai mai ana i ua koa opio la;  aia na mana kaua o na aupuni poo kalaunu o Europa ke liuliu la no lakou iho, no ke ala kue ana mai a kipaku aku i ka moi Mikaela mai ka noho alii aku o Heiene malalo o ka ikaika o na mea kaua.

            O ke ala ana ae o keia mau aupuni pookalaunu, a kue aku i ka hoonoho ia ana o Mikaeia i moi no Helene, e like me ka lakou i hoole mua ai, i ko Mikaela wa i kukala ia ai i moi.

            Ua hoakoakoa hou ae o Morivia ana i na manao wiwo ole o ke koa a pau iloko ona, a haawi ae la i kana hoohiki, na ka ikaika o na mea kaua e kipaku ia Mikaela mai ka noho lii aku o Helene, a me ko hoohanini ana i na koko o na lahui kanaka.

            Nolaila e like me kona kulani he paku a he kiai maluhia no kona mau aupuni hoaloha, kakau awiwi iho la ia he mau palapala na kona mau hoaloha moi, e hai aku ana ia laua, e haawi ia ke kauoha paa no ke paniku ana i na kai o ko laua mau aupuni me ka ikaika o na aumoku kaua, no ke pale ana mai i na enemi, ke hoao aku e komo iloko o ko lana mau aupuni, me na manao uilani o ka haakei.

He Moolelo Nanea.

No ke

Kamaliiwahine Laulie.

Aiole

HE NANEA KAMAHAO NO KA

HULU GULA O KEBERIANA.

 

He Kuaa kukilo no Hale ae

 

MOKUNA VII

            E ke kanaka opio pehea kou ma nao no ka hoopau wale i keia hakaka, no ka mea eia hou mau hoahele ke uwe mai nei i ko make? 

            Aole loa e kulu ko lakou waumaka no’u, ua ike au ia mea, wahi a ka opio; no ka mea aole lakou he poe malihini ia’u, a aole no hoi keia o ka’u kanaka nui mua loa i ike ai a i hakaka ai hoi, aka he nui loa a he lehulehu a aia ihea lakou a pau          aia ilalo i ka opu o ka honua ua haalele mai i ka la i mea mehana.

            Nolaila, wahi hou a ua opio nei, e hoi oe a e nana mai i ko moho no kekahi mau minute      aole pae i pau pono na olelo a ua opio nei, ua huli ae la ka moi me ka huhu a hoi aku la no kahi a na kaikamahine e noho mai ana me ka lua i pu ana iho i keia mau huaolelo hoonaaikola mahope, ina kau e Godona, e make ia e pono ai.

            I hakaha no i ka moi a kaawale iki aku mai kahi aku a na moho e ku ana, ua lilo mua ae la i ka hapa pilikua ka hanohano ma ka awa la mua ana i na ai uahoa a Wahie, a i ka nana aku i ua opio nei alo wale iho no kahi o ka pakele.

            He manawa loihi keia hakaka ana a ua mau moho nei, aia hoi keni mai la ke u o ua hapa pilikua nei, a i nana aku ka hana o ke ana ina e waiho ana iluna o ka ilihonua ua loaa pono ka opu i kekahi o na puupuu a ka opio a kokoke e mahuka ka ai i ke ao malamalama.

            Manawa nae o ko Kolana haawi ana iho i na ai hoopau i ka moho a ka moi, ua lalau aku la kekahi iima o ua opio nei a huki mai la me ka ikaika lawe a lilo i ke welu e ope ana i ke poe o na hapa pilikua ala, aia hoi, waiho wale ae la imua o na kukuna malamalama o ka la e alohi nei, na helehelena inoino @ maka’uka’u a pupuka o ua Godona ala, a o ke ino hoomanawanui o kona nanaina holookoa, ua lawa ia no ka hookuemi hope ana aku i ke anaina kanaka nui i akoakoa ma@ lilo i mau noike oiaio no ka @ ka lawe oia e malama ia ana ma ia ahiahai no kekahi mau anana.

            No Godona hoi ka ha@ pilikia ua lilo keia ahuwale ana o kona he iehelena kaukaweli i mea e hooi pa umi ia ae ai kona huhu i ko na wa e ae o kona ola ana, ke hele ala a piha a hanini mawaho o ke kiaha o ka inaina pono ole.

            Kahuli ae la kona mau maka ame he mau kapuahi elua i okooko me ke ahi, aaki paa iho la kona mau papaniho me ka ikaika;  ke kaulua ala o ka akau me ka hema, ino ko luna he puupuu hao wela, pu ko lalo he peku hoki pelekane ahiu.

            Aka, ua lilo ia mau hana puaa ana a ka moho a ka moi i mea no ua opio nei e minoaka ai, a i mea hoi kekahi nona e hookuukuu malie ai i ka nanahe i ka ma-na pa’i uahoa a ke oolea, a hiki wale i ka piliwale ana o ua Codona ala e h@ ke me ka ne hone ana o ke @.   Piliwale ka ia o piliwale.

            Aole o ua moho wale la a ka moi ka i aahu i ke koloka kupouli o ka huhu no keia mau hana a ka opio, aka pau pu me ka moi Molana ia kua koko hookahi, noka mea ka inoi i kauoha i na koa e uhiia ke poo o na hapa pikikua la a paa me kekahi uhi manoanoa i ole ai e ike ia kona mau helhelna pupuka e ka nui manu i haiamu aku i ke kahua mokomoko; aka, i ke keiki Kolana hoi keia, hoike ia ae ka no’a huna i nalo, nolaila, ua ku ae la oia mai kona noho ae a hookikina mai la i kana moho me ka leo nui:

            Ma ke poo e kuu Godona! i make kahi ukulele i na hapa la.  E hoike ia oe iho he ikaika e like me ka ni o kou kino, imua o na tausani paa-maka e nana aku nei.

            Oiai ka moi e hookokono ana i kana moho uha nui, aole ia i lilo i mea no ka opio e pihoihoi ai, aka ua hooi loa ia aku la kena eleu a me kona mimo me ka makaaia ana kona iho, oiai na popo auhuhu a ua Godona ala e iho makawalu ana ma o a niaanei o kona nui kino.

            Iloko o keia mau minute weliweli loa o ka hakaka mawaena o ua mau moho nei elua, a i ku ike ana o ka lehulehu i na mea e lawelawe ia mai ana, e aha i mau ana o Kaiki-pa-nanea i ka hanohono o ke kahua mokomoko ma kona aoao, a o Godona hoi, ke uhauha loa mai la me ku hookuanui ana, a he mea maopopo loa, ua pale kona pono a o na sekona hewe loa o kona oia ana ma keia ao ua aneane loa mai ia me ia.

            I ke ka moi Morana ike ana i ka hopena o neia hakaka ua kokoke mai me ka manaolana poho, nolaila, me ka leo haalulu o ka maka’u kamailio hoa mai la oia ia Godona panei:

            I nui e aho e Godona, a lilo ia oe kekahi hapalua o ke aupuni i keia la, a o kuu kaikawahine hoi au i noi pinepine mai ai ia u i wahine nau        nau ia i keia la a mau loa, ke lilo ia oe ka lanakila.

 

He Ohohia Nui,

O ka Leo o ka Lahui aia iloko o ka lokahi

O ka hookuee ana oia kona enemi.

Eia ka poe i hookaa mai ma ka lima o na Luna

Ian.      1 Princess Liliu Haimoeipo                 1

              Mrs. C. I. Hiram                               5

              C. W. Ashford Merchant St.           5

  Chas. Hopkins                                 

  Chas. Gulick                                    1

  W. C. Achi                                       1

  Wm. Kamana Kawaiahao                1

  Jas. Quinn King St.                          1

  Wm. Rice Merchant St.                   1

  M. L. Wailele School St.                  1

  L. Kahiapo Leleo                             1

  Puakinama Kakaako                        1

  J. W. Okuu Kawaiahao                    1

  Kaauwai Liliha St.                           1

  Wahinelili Kunawai                         1

Ma o Geoge Kaaikau ka Luna elea

Ian. 1   Kaelele Kalihi                                    1

 Kaui Kapalama                                  1

 Lokalia Koiaiu                                   1

 Kakai Leleo                                       1

 Kaluaimoku Honokaupu                   1

 H. Dolo Niupaipai                             1

 Kumukahi Waikiki                            1

 Elemakule Moil@                              1

 Kahue Puahi a                                   1

 Kahailiopua Kamanuwai                   1

 Kanakaole Waikiki                            1

 Keale Leleo                                       1

 S. M. Mahoe Leleo                            1

 Meheula Auwaiohi                            1

Feb. 1  Kahuna Puunui                                  1

             S. Poni Kaumakapili                          1

             Kaluhimoku Honokaupu                   1

             M. Awa Kukulu-@                           1

             Noa Kaumakapili                               1

             Kani Kapalama                                  1

             Kakai Leleo                                       1

             Lokalia Kalia                                     1

             J. Hapa                                               1

Ma o J. W. H. Keanu Ka Luna

Feb 10  Meleholeko                                       1

 Haalo’u                                              1

 Kalehua Puukolo                               1

 Lahapa                                               1

 Kani                                                   1

 Makalii Makeke                                 1

 Kenmi                                                1

 Kamoku Auwaiolina                         1

 Palakiko                                             1

 Haleakala                                           1

 Keaweiwi Koleaka                            1

 Kahoiwai Kaakopaa                          1

 Kewiki                                               1

 Ane Pelekane                                     1

 C. Spencer                                         1

 Mano                                                 1

Mahi Kikihale                                     1

Kaalele Kamanuwai                            1

Mio Kulaokahua                                 1

Kamiano                                              1

Kaaina                                                 1

Kahiwalani                                          1

Nakanealoha                                       1

Kaneaiakala, Ka Luna Elen.

 

I ka Poe Lawe Nupepa

            Ke poloai aku nei makou i ka poe heluhelu e lawe nei i ko kakou nupepa, makaala oiai i ka hookaa ana i ka uku o ka Nupepa ma ka he@, a e malama i na palapala hookaa mai na luna aku nona na iinoa i hoike ia ma ke poo o keia Nupepa.  No ke paewaewa o ka hookaa ia ana o ke ilala, a ae ka hoohiki loa ana mai i ke keena nei, ua hooholo makou ma ka he@ ka hookaa, i mau ia ai ka hokaa ana a ka mea e lawe ana, a i maopopo mau ai ia makou, i kela a @ keia he@, ka poe i hookau mai a me ka poe i hookaa ole mai, a ina na hookaa me ka loaa aku o ka I’alapala hookaa, he mea hoi e maopoo ai, ke ulu ae ka nele o ka mea heluhelu, ke okiia aku ka nupepa no ke kaa ole ma o na luna ae, alaila ao na luaa ka hewa, aole no ka mea heluhelu, a ina aole ia maoli no na hana ka hewa, alaila, o k@ ia makou noke oki ana aku i ka poe hookaa ole mai i ka lakou nupepa.                                                                        J. E. BUSH

 

Olelo Hoolaha

Ua makaukau ka mea nona ka inoa malalo iho, e hana i na POHAKU PUNA ELEELE a me na pohaku e ae nona pa kupapau, a ino na kahua kukulu kia hoomanao.  O ka @ makemake e waiho mai i ka kakou mau kauoha me loa@ Akina.                            J. ROWLE

Sept. 22, @   d-lv@