Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 147, 11 March 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Julia Ann P Kaupu |
| This work is dedicated to: | Charles Kauhi Kaupu, Jr. |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
Olelo Kuahana.
O makou o LILIUOKALANI, ma ka lukomaikai o ke Akua, Moiwahine o ko Hawaii Pacaina, i kulike ai me ka Pauku 22 o ke Kumukanawai o ko Hawaii Paeaia, ke hookohu aku nei, ke nele makou a ka Hooilina o ko makou kino ponoi iho, i ko makou kupa i aloha nui ia a kaikamahine hoi, k a Wohialii Kiekie VICTORIA KAWEKIU KAIULANI LUNALILO KALANINUIAHILAPALAPALA oia ko makou hope maluna o ka Noho Moi, mahope iho o ko ke Akua oluolu ana e lawe akua ia makou mai keia ola ana.
Hanaia ma Halealii Iolani ma Honolulu i keia la 6 o Maraki, iloko o ka makahiki o ka Haku 1891.
LILIUOKALANI.
E ka Moiwahine
SAMUEL PARKER.
Kuhina o ko na Aina E.
Ua oluolu i ke Lii ka Moiwahine e hookohu aku i k a poe keonimana malalo iho i mau hoa no kona Aha Kukamalu o ke Aupuni:
Hon. William H. Corrnwell
Hon. Richard F. Bickerton
Hon. Chas. B. Wilson
Hon. Frank S. Pratt
Hon. Joseph O. Carter
Hale'lii Iolani, Mar. 7, 1891. 3ts-d 1t-w.
Ua oluolu i ka Moiwahine e hookohu aku ia CHAS B. WILSON, ESQ., Hamuku o ke Aupuni ma kahi o C. L. Hopkin Esq., i waiho mai.
W. AUSTIN WHITING.
Loio Kuhina.
Mar. 8, 1891 146-d1w
Ua olulu i ke Alii ka Moiwahina e haawi i na hookohu mahope iho:
Hon. John Owen Dominis, Kiaaina o ka Mokupuni o Oahu.
Hon. James William Robertson, Esq. Puuku o ka Hale Ahi.
Kapena Samuel Nowlei, Kapena o ka Puali Koa Kiai o ka Moi, ma kahi o J. P. Kahalewai i haalele mai.
Lutaneia Waiau Jerome Feary, Lutanela Ekahi o ka Puali Kea Kiai o ka Moi, ma kahi o Hon. E. K. Lilikalani i haalele mai.
Lutanela Hiram Kaaha, Lutanela Alua o ka Puali Koa Kiai o ka Moi, ma kahi o Lutanela Feary i hookiekie ia.
Hale Alii Iolani, Mar. 2, 1891.
3ts-d.
Ua hookohuia o J. M. Kauwila, Esq., i keia la he hoa o ka Papa Alanui o ka Apana o Puna, Mokupuni o Hawaii, ma kahi o W. H. Shipman i haaele mai.
Penei iho ka Papa i kia manawa:-
J. E. ELDARTS - Luna Hoomalu
ROBERT A RYCORFT.
J. M. KAUWILA.
C. N. SPENCER.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina. Mar. 2, 1891. 3ts.-d.
I Kulike ai me na olelo o ka Pauku 1 o ka Mokuna XXXV o ke Kanawai i ka paia; He Kanawai e hoololi a e hoohuihui ai i ke Kanawai e pili ana i ka Pa Hoopaa Heloholona Helehewa, i na Helehewa, na Kuni a me na Hoailoha, i aponoia Augate 11, 1888 ua kukuluia a na hookaawale ae au i keia la i kekahi pa ma Kaipohaku, e ila pu la me ka Pa Hale Kula, a Puuanahulu-uka, no ka hoopaa ana i na holoholona helehewa ma ka
Apana o Kona Akau Hawaii.
C. N. SPENCER.
Kuhina Kalaiaina
Keena Kalaiaina Mar 2, 1891. 3t.-d
KUAI O KA AINA AUPUNI MA ALANUI HEMA, HONOLULU, OAHU.
Ma ka Poaha, Aperila 2, 1891,d ma ke komo ana alo o Aliiolani Hale, ma ka hora 12 awakea, e kuai ia ana ma ke ku@ila keia apana aina aupuni e waiho la ma Alanui Hema, e pili pu la me ka pahale o Kamalena, (Kawaiahao) non ka ili o 7-100 eka, oi aku a emi mai paha.
He $300 ke kumukuai koho hookumu.
C. N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina,
Keena Kalaiaina, Mar. 3, 1891. 3ts-d.
KUAI AINA AUPUNI MA KE KIHI ALAHUI ALAKEA A ME MOI, HONOLULU, OAHU
Ma ka Poaha, Aperila @ na ke ko@ ana alo m@ Aiiolani Hale, ma ku hora 12 awakea. Kuu ia aku ai ma kekudala kekuhi @ ana aina @ wai@ la ma ke Kihi Hikina @ i Alakea a me Moi, ma @[phrase] a ka pahale o Waiwai o McD @[phrase] kupuai huina-ha like oi iki a emi mai paha.
Ka @ hookumu $300.
C. N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina
Keena Kalaiaina, Mar. @[phrase]
HOOLAHA A KE KEENA AINA E.
Ua hookohuia o Frank P. Hastings, Esqd., i keia la, i Kakauolelo o ka Oihana o ko na Aina e, ma kahi o Konela ka Hon. Curtis P. Iaukea, i haalele mai.
SAMUEL PARKER,
Kuhina o ka na Aina e.
Keena Aina e, Honolulu, Mar 1, 1891
2ts-d.
KA LEO O KA LAHUI.
JNO. E. BUSH,
Lunahooonopono a me Puuku.
POAKOLU MARAKI 11, 1891.
Ua Puiwa Honua
I ka la iho inehinei i ike ai makou i ke puiwa honua o kekahi o na lima hooko o ke Aupuni, e malalma nei i ka oihana o ka Papa Ola. No ke kumu, ua ike lakou e kekahi o na mea ano nui a makou i hoike aku ai, e pili ana i ka manao o kauka Sir. W. Moore o Kelemania, no ka hiki ke hoola i ka mai lepera.
Nolaila ua puiwa honua ae la keia poe, o lilo o kauka Luka i poo nui no keia oihana iloko o keia aupuni. Nolaila, ua hoouna ia mai he elele imua o makou, me ka leo ano pihoihoi i pane mai ai ua elele nei: Auhea la ka pepa i hoolaha ia ai kela mea e pili ana i ka mai lepera? Eia, wahi a ke kiai.
A ua lawe aku la ua elele nei he mau kope o Ka Leo, a ua maopopo ia makou, he hiki io no ke hoola ia kela mai, oiai, ua ike maka kakou ua hiki ia kauka Luka ke hoola i kekahi poe a nui wale e noho mai nei; aka, iloko no nae o ia mau hana maikai a Kauka Luka, ua lilo oia i mea ahewa loa ia e keia poe, a nui nohoi kona ahewa ia, e kona hapala pu ia aku i ka lepo, ma ke ano, ua hana hewa oia me ke kaikuahine o ke aloha. Me ka olelo pu ia ua hapai a hiki i keia la, aole loa he mea i ike ia no ua kaikuhine la o ke aloha.
Nolaila, ke koi nei ka lahui, e koho ia i poe hou no ua Papa Ola la oia hoi, i poe Hawaii oiaio, aole i haole, nolaila e Kalani e, eia ka wa nou e noonoo iho ai i kou lahui, oiai o ka poe nana e paa nei keia hana, aole lakou i ake e loaa ke ola aka ua ake lakou e hooko ia kela mea a akou i olelo ai: Aole e hala na makahiki ke kanaha ma keia hope aku, e pau loa ana keia lahui.
O kela mau olelo, he mau olelo palauleo kela, oiai aole i ae mai ke Akua i ko lakou manao uahoa.
Nolaila o Ka Leo o ka Lahui ka leo no ia o ka Haku Mana Loa, e kalabea ana me ka leo nui a puni ka Pae Aina, e hai aku ana i ka Euanelio o ke ola, ua hiki e hoola ia ka mai lepera, olaila e hoolana i ko oukou mana mai paupauaho.
HE LON LAUAHEA.
Ke lohe ia mai nei, i keia kau koho paloka ae e hiki mai ana, e hoao ana ka aoao hoomaemae e hooikaika e komo lakou a pau i keia kau ae, oiai, wahi a ko makou lohe, ua mahelehele ia na wahi@ lakou e holo balota ai, hookahi no Wailuku, Maui, hookahi no Makawao, hookahi no Lihue, Kauai, a o kekahi poe iho i Honolulu nei.
O ka makou lohe keia a makou e hoike nei. Aole no ia he mea hewa, ke hele nae maluna o ka oiaio, a ina aole pela, alaila ua hewa.
Nolaila, ke hoike e aku nei makou i ka lohe iola honua, i waena o oukou e na kanaka Hawaii, e like me ka olelo kaulana o ko kakou aina.
Iluna no ka ua, waele e no ke pulu, haule no ke kuaua mua, o ke koii no ia o na huli mua. Nolaila, aohe malama i pau i ka hiolo, oiai, e akiaki ia mai ana kakou e ka huhu ai laaw, i na e ae ia kela huhu e hookuu aku iaia e akiaki, alaila o ka hopena, he poino a e lilo ana kela laau i mea ole, ua like no hoi ia me kakou. Nolaila, e ao kanaka mai kakou, oiai ka la i ka lolo, o huli aku auanei ma kela aoao o ka mauna, o ka pouli no ia.
Aka, na ka luaikehala o kela a me keia e ike nona iho, ina ua makemake oia i ka mu, aia no ia iaia, a ina hoi ua makemake oia i ka olelo ao o ke ola aia no ia iaia.
Oiai, o ka leo o ka Lahui, oia ka leo o ke Akua ma ka Mauna o Ziona, a oia ka makoue hoike aku nei oiai hoi, ua kaa ka hooponopono ana o ko kakou aupuni malalo o ke Akua kiekei Loa mau alakai ana, a oia kana e kuhikuhi nei i ka mea ana i pni ai i makua maluna o keia Lahui, ka Moiwahine Liliuokalani.
Nolaila, e pono kakou a pau e ku malua o ko kakou mau kapuai pono iho, aole hoi i ko hai, a e kakooo aku kakou a pau i ka noho alii, oia hoi, ma ke koho ana i poe aloha aina oiaio. Aole i poe kuniakaia ia oe e Hwaii.
MEA MAI HOI LA!
AHEA LA KA HOI LA?
He manawa loihi mai mahope, ua noonoo iho la o Maiopili e hoike aku ia Kapena, i mea e hiki ai iaia e noonoo no kana mau ea i olelo ai e hooko ana oia. Nolaila, ua hoomaka iho la oia e kakau i keia mau huaolelo i hoopuka ia malua ae nei., a penei kana leta i kakau aku ai:
"Lahaina, Maui.
"Mea mai hoi la!
Ahea la ka hoi la?
Ahea la ka hoi la?
Ahea la ka hoi la?
Ahea la ka hoi la?
Ahea la ka hoi la?"
[A pela aku.]
O ka pepa i kakau ia ai keia mau huaolelo, oia no ka pepa loio eha aoao i piha, a he 112 na lalani olelo:-"Ahea la ka hoi la?" Ua hookomo ia keia palapala iloko o kekahi wa-hi leta nunui oihana, a ua kakau ia mawaho penei:d
HON. JOHN M. KAPENA.
I ka wehe ana ae o Kapena a heluhelu i ho la, ua ike iho la oia e like me ia maluna ae. Ua nui ke kuawili o kela mau huaolelo, aka, ua nui no hoi ko Kepena noonoo ole ae, no kana mea i ae mua ai e haawi ia Maiopili.
Mahope mai, ua hoikeike aku la o Kapena i keia palapala i ka Moi Kalakaua; ia wa, ua hoomaopopo iho la ke Alii i ka lima kakau, o ka llima kakau no ia o Maiopili.
Pane aku la ka Moi ia Kapena, o ka mea nana keia palapala oia no o Maiopili, a ke manao nei au, ua hana oia i kekahi aelike me ia, ua kalimai nei kela, aole ou hooko ia mea, nolaila @ia i kakau mai nei i keia mau huaolelo.
Ia wa, pane koke mai la o Kapena, ae, na ike iho la au i kou hewa oiai, na ae mua au e haawi ia Maiopili i oihana Lunakanawai.
Nolaila, mahope mai o ka loaa ana o keia palapala ia Kapena, ua hookohu ia o Maiopili i Lunakanawai no ka apana o ka Malu Ulu o Leie.
Nui ka ike o Maiopili Esq., a nani no hoi ka loaa o kana mau olelo. Aloha wale.
MA KAHI O KA UWAHI HE AHI MALAILA.
I ka la iho la inehinei, i ike ia aku ai kekahi punohu uwahi malalo ae nei o Ewa, o ke ano o ua punohu uwahi la, he like pu nie ka puapuaa a hookahi, eia koke iho no.
Nolaila, e ka Hamuku hou e-, e hanu koke aku oe i neia kupu ino; oiai, ua loaa ia makou ka lono, aole lakou e hoopau ana i ka ho-a ana i ke ahi a hiki i ko lakou hopu ia ana, a oia auanei ka wa e a-a ai o ke ahi.
A e maloo auanei paha na iwi o Huaikala, maloo no a e pono, he hana kolohe, aole e huea ko ka mea hana pono, wahi a ka Baibala, o ka mea i hana ia ma kahi malu, e hoike ia ma ke akea.
A me ka lana o ko makou manao e hooko ana ka Hamuku i keia apana hana ano nui, i hooko ia ai hoi ke kanawai maluna o na mea a pau. E hoomanao hou i keia olelo a ka naauao. O ka waiwai i loaa hewa mai, aole ia he mea e pomaikai ai, wahi a Solomona ka noeau; nolaila, mai ae e hoopa i kou lima ia mea.
E HOOMANAO I KA OLELO A KAHIKO. I ALII NO KE ALII I KE KANAKA.
Ua haalele aku la i puna na hoaloha, e walea ana me ka la i kiikiie. He mau la mahope mai, ua loli ae la ia ihiihi ia anoano ia kapu mai ke alii aimoku aku, oiai ua hehiwale ia, ua a'eku ia, ua hala ke ano, ua no'ano'a na mea a pau. A ma ke manawa i loli ai kela kapu o na alii. ua loli pu me na hana a pau, a aneane ka noho alii o Hawaii nei e lilo, oiai i ka wa maluhia loa o ka aina a ke alii aimoku i manao ole ai he poino ke hiki mai ana maluna o ka aina, oiai hoi ua maluhia na mea a pau aohe lele manu.
Aka, iloko o Mahoemuad, iloko o Kupau, ua hoea maila ka la ka hora a ke kaula i wana na mua aku ai i ola honua. Ia wa i ui ae ai ke lii Aimoku me ka manao e loaa ana ona kokua nona, eia nae aole; oiai aole oia i hooko piha i na olelo a pau a ke kaula, a oia ke mea i like ai me keia olelo kahiko o kakou: O ke kuli ka mao; a o ka lohe ke ola. Ina e hooko piha ia na mea a pau, alaila aole loa e loaa i ke 'lii aimoku ka poino, oiai ua loaa kona mau pukaua, kuhikuhi puuone, kakaolelo kilo a pela aku.
Aka, aole pelam oiai ua nanea kealii i ka hee pu'ewai, a pela oia i loaa i'a ai e ka inuwai, a ma ia ano oia i noho ai a hiki i kona hooluolu ana aku.
Nolaila ke ninau nei Ka Leo, e lawe ana anei ka noho alii o ka Moiwahine Hoopoao, a hooko i kela mau olelo a'o, aole paha?d Me ka lihaliha waiauia hu'i koni Ka Leo e hoike aku nei, he mea pono e hooko ia, oiai eia kakou i ke au o ka malamalama i olelo ia e noho nei.
Wahi a Solomona a ka noeau i olelo ai ma kana wanana: "O ka mea hoolohe i ke a'o ia mai: oia ka i makemake i ka ike. O ka maka'u ia Iehova oia ka hoomaka ana o ka ike."
Nolaila maluna o ke kahua a ka noho alii i koho ai, he kulana oni paa ia a he oia mau, ke hoopono ia e like me keia. "E kuu @[phrase illegible] hoowalewale m ai ka mea @[phrase illegible] oe mai ae aku."
Nolaila ke hoike aku nei makou i na olelo a'o a kela kaula, oiai, o kana a'o ana, he a'o ana ia a ke kanaka naauao, e like me ka Solomona i hoike ai.
Maluna o keia kumu olelo ke ku nei makou a hoike aku imua o ka lahui holookoa, e kakoo ana makou no ka pono, aole no ka hewa, a nolaila ko makou lawe ana mai i kela kumu olelo a hoaiai aku imua ou e Hawaii, oiai o ke kulana onipaa ia o ko kakou noho aupuni ana aole kakou e mau e makuahana. Nolaila, e ike kakou i ke alii, a pela hoi ke alii i ke kanaka, a oia auanei ka wa e mau ai ka hanohano maluna o ka noho alii ou e Hawaii.
NU HOU KULOKO.
I ka wehewehe ana o kaiao, oia ka wa e kapalulu mai ai ka lei lehua o ka ua Lanipili o Hilo, ka mokuahi Kinau.
Ma ka Poakahi iho nei i noau ai ka makou papapa'i hou. He 500 kope ka nui no ke Keena o ko na Aina e. Niniu poahi ka lau lehua, i ka ai kikoni a na manu.
Ma ka po o nehinei, i holapu ae ai ke ahi i ka hale noho o Hon. A. Rosa, ma ke alanui Nuuanu. Ua manao ia, na ka opu lokoino i hana kela hana puuwai eleele, he mea pono no ke huli ia ke kolohe.
I ka Poakahi nei i noho pono aku ai ka Hamuku hou Mr. Chas. B. Wilson, ma kahi o Mr. . L. Hopkins i waiho mai. A o John C. White, ua hookiekie ia ae oia ma kahi o Wilson i lawelawe iho nei, ma ke ano he luna nui no ka oihana wai o ke Aupuni.
Ua poloai aku ka Moiwahine Liliuokalan i na keonimana malalo iho, n o ka ike ana aku i ka Hope Kanikela o Amerika Huipuia, e noho ana i ke alo Alii o Hawaii; Hon. R. F. Biketona, J. O. Kaaka, Chas. B. Wilson, W. H. Cornwell a me F. S. Pate.
I ka Poakahi i ho nei i noho ai na luna nui o ka Hui Hana Hao Mekanika, no lakou na inoa malama iho: A. J. Kakalaika, Peresidena; Robert Morre, Hope Peresidena; J. N. S. Williama, Puuku; G. F. Bodaman, Kakauolelo; W. A. Bone, Luna hoohana nui.
HOOLAHA I KA POE MAKEMAKE I "KA LEO."
Ma keia hope aku ke hoolaha ia aku nei, e kii aku ka poe makemake i ka nuepa Ka Leo i na Luna e lawe nei i ka nupepa, oia hoi o J. Kahaleluhi
Geo. Kanikau T. Kapualei J. Kaneaiaka Parao John Saoa Jno. E. Bush
Luna Hooponopono.
H. P. K. Malulani.
He loko a he hookapeke olelo ma ke Kanawai. E loaa no au mai ke kai hawanawana o Kawaihae e hoene ana me ipo la, a Hamakua au i ka ha'i o Kukauau ma ma ke alo o na pali. K@ ohiia no hoi ma nie me ke ku i ka eleu a me ka puahiohio. Nov 8 '90, d-1y
Olelo Hoolaha.
Ua makaukau ka mea nona ka ino maialo iho, e hana i na POHAKU PUNA ELEELE a me na pohaku e ae no na pa kupapau, a me na kahua kukulu kia-hoomanao. O ka poe makemake e waiho mai i ka lakou mau kauoha me Ioane Akina.
J. BOWLER.
Sept. 22, '91 d-1dy