Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 170, 13 April 1891 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

 

            I kulike ai me ka Pauku i o ka Mokuna XXXV o na Kanawai o 1888, ua hoololi ae au i keia la i kahi o ka Pa Aupni ma Honokaa a ma ka aina i kapa ia "Aina o Junker," ma kahi e pili ala i ke alanui hele mai Honokaa a hiki i ke Awapae o Paauhau, he hapalua mile mai Honokaa aku, Apana o Hamakua, Hawaii.          

                        C. N. SPENCER, Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, April 9, '91.            170-d3ts.

 

            I kulike ai me ka Puaku 2 o ka Mokuna XXXV o na Kanawai o 1888, ua hookohu aku au i keia la ia H. S. Over@nd, i Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni ae la maluna, Apana o Hamakua, Hawaii.

                        C. N. SPENCER, Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, April 9, '91.             170-d3ts

 

NA APANA AINA HOME, KAU HAWAII.

            Ke hoolaha ia aku nei ma keia:

            Ka hookaawale ia he 55 Apana Aina Home ma Ninole a me Wailau, no ka hoolilo ana aku i ka poe e makemake ana e loaa na aina home e noho iho ai.

            2. E hiki no ke nana ia pa palapala kii o keia mau apana aina ma ke Keena Aina, Oihana Kalaiaina, Honolulu, a ma kahi paha o J. H. S. Martin, a ma Waiohinu, Kau.

            3. Na J. H. S Martin e kuhikuhi i na apana aina i kekahi mea e makemake ana e ike i ua mau aina la, a no ia hana e uku ia oia he hookahi dala ($1.00) e ka mea e hele aku ana e makaikai.

            4. O na mea e makemake ana i na aopna aina, e kakau mai no lakou i ko lakou makemake i ke Kuhina Kalaiaina maluna o kekahi pepa pa'i hakahaka, a e loaa no na kope o ia pa'i hakahaka me ka uku ole mai ia J. H. S. Martin.

            5. Aole e hoomaopopo ia na noi mai ka poe e noho ona aina ana.

            6. O ka poe oo wale no ka i kupono e nohoi mai.

            7. E haawi ia no iloko o 10 makahiki e uku ai no ka aina, a iloko o ia wa ua hookuu ia mai na auhau.

            8. E kukulu hoi oia iloko o hookahi makahiki i kekahi hale noho, a e hoomaka aku hoi e noho ma ia hale a e hoomau aku no ke koena o ua mau makahiki la he umi.

            9. E hoopaa hoi oia a puni me ka panaapono i ua aina la iloko o ekolu makahiki.

            10. E uku hoi oia mamua ma ka hapaha makahiki i ka ukupanee maluna o ke kumukuai ma ka uku pa-elima keneta pa-haneri o ka makahiki.  Ua hiki no i ka mea kuai ke uku a pau a ke uku hapa i ke kumukuai i na manawa a pau, a e pau no hoi ka ukupanee.

            11. O na olelo hoolilo mua aole e hoolilo hou ia aku ia ha'i, a aole e hiki i ka aina ke kuai ia aia a pau na olelo kuai a pau i ka hooko ia.

            12. O ka haule ana o ka hooko ia o na olelo aelike, he mea ia e hoolilo wale ai i @a ole ke kuai ana o ka aina.

                        C. N. SPENCER, Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, April 10, '91.          170-d4ts

 

            Ua hookohu ia o PHILLIP M. DAVIS i keia la, i luna e hopu i na holoholona auwana wale ma na alanui aupuni mai Kamoiliili, Uwapo ma Kapiolani Paka, a e komo pu ana ke alanui Puowaina a me na Aina Aupuni hoi kekahi ma Manoa a me Kawelo, Honolulu, Oahu.

                        C. N. SPENCER.  Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, April 9, 1891.          d6te.

 

KUAI O KA AINA AUPUNI E KOKOKI ANA MA UWAPO HAALILIAMANU.

            Ma ka Poakolu, Mei 6, 1891, ma ke komo ana alo o Aliiolani Hale, ma ka hora 12 awakea, e kuai ia ai ma ke kudala ke kahi apana aina aupuni (aina wai) ma ka aoao Ewa makai o ka uwapo Haaliliamanu, Alanui Moi, nona ka ili he 67,100 eka oi iki a emi mai paha.

            He $300 ke koho hookumu aku ai.

                        C. N. SPENCER, Kuhina Kalaiaina,

Keena Kalaiaina, Apr. 3, 1891.          3ts-d.

 

            I kulike ai me ka Pauku 1. Mokuna XXXV o na kanawai o 1888, ua hookaawale ae au i keia la i kekahi pa pohaku hoopaa ana i na helehewa ma Waikapu, Maui, ma kekahi apana aina ma Waikapu, ma ke awawa o Waikapu, a he aneane 200 ia mai ke alanui aupuni aku e hele la i Wailuku, mokupuni o Maui.

                        C. N. SPENCER, Kuhina Kalaiaina.

 

            I kulike ai me ka Pauku 2 o ka Mokuna XXXV o na Kanawai o 1888, ua hoohohu aku au ia MR. E. B. FRIEL i keia la i Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni maluna ae.

                        C, N. SPENCER, Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina.  Apr. 8, 1891. 3ts.-d.

 

$500    UKU MAKANA.       500

            E ukuia no ka makana o $500 i ka mea e hoike mai ana i ka mea e alakai ai a loaa aku a me ka hoopai ia ana o ka mea a mau mea paha nana i puhi ka hale o HON. A. ROSA i ke ahi ma ke kakahiaka o ka la 10 o keia malama.

                        CHAS. B. WILSON, Ilamuku.

Keena Ilamuku, Mar 12, 1891. 3ws-d.

 

$250                UKU MAKANA.         $250

            E uku ia no kekahi makana o $250 i kekahi mea, e haawi ana i na hoike e alakai ai i ka hopu ia a me ka hoopai ana o ke kanaka a mau kanaka paha nana i hana na aihue iloko o ekolu pule i kaa hope iho ia.                     C. B. WILSON. Ilamuku.

Keena Ilamuku, Mar. 12, 1891.          d3ws

 

$100                UKU MAKANA.         $100

            E haawi ia no ka uku makana he $100 i ka mea e lawe mai ana i na olelo e hiki ai ke alakai a hopu ia a hoopai ia ka mea a mau mea paha i aihui mai kahi aku o Geo. L. Dall, ma Alanui Kula a me Liliha, he eha mau moa kane hakaka, ma ka po o ka la 11 o Mar. 1891.

                        C. B. WILSON, Ilamuku.

Honolulu, Mar. 12, 1891.                    154 d-15ts.

 

KA LEO O KA LAHUI.

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

POAKAHI, APERILA 13, 1891.

AOLE NA KA HOLONA E HOOKELE I KA WAA.

Aole hoi e Hookauwa ia ka La e ka Mahina.

A Aole hoi na ka Hupo e Rula Mai i ka Naauao.

 

            He mea kupanaha, a he mea lapuwale hoi wahi a Solomona, ka hoonoho ia ana o ke kanaka naaupo, maluna o kahi kiekie.  Ma ko makou hoomaopopo ana, me he mea la, he rula paa keia, o ka naauao, oia ka mana; a ua hilinaiia ia mea, a ua hooia ia no hoi, oia ke ki e loaa ai ka maluhia mai-o-a-o o ka aina.

            E like me ke kulana o na aupuni o ke ao nei, o ka naauao o na luna aupuni i hui pu ia me ko lakou hoopono oia ke kahua onipaa, a holomua o ko lakou au hooponopono aupuni ana.  Mamuli o na hana i hanaia, e ike ia ai ka naauao o ka luna aupuni, a me kona hupo.

            O ka mea naauao, hahai oia maluna o ke kuhikuhi o ka Pauku 12 o ke Kumukanawai o 1887 e ku nei a hiki i keia la.

            Pauku 12.  E malu no kela kanaka keia kanaka ma kona kino, a me kona mau palapala, a me kona waiwai, aole hoi e hopu ia, aole hoi e huli ia me ke kumu ole; aole hoi e hoopuka ia ka palapala kena, ke maopopo ole ke kumu kupono ma ka hoohuoi, a me ka hoohiki ia e ka mea nana i hoopii a e hoakaka ia iloko o ua palapala nei, kahi e huli ia a me na kanaka, a mea e ae paha e hopu ia.

            Nolaila, e na lima hooko o ke kanawai, eia mai ke kino holookoa o ka 12 o ke Kumukanawai ke huai ia aku nei.

            Nolaila, e Mr. Ilamuku, eia mai ke kahua maloeloe ka oiwi; aole o kela pali laumania au  iapakau aku nei, eia ka olelo a ka Baibala, "O ka mea pii ae ma kahi-e o ka pa, he aihue ia, a me ka powa."

            Nolaila, o ka huli ia ana o ke kino o na makai i kela mau la aku, nei o ka pule i hala, ua like ia me ka aihue ia ana o kela pono pili paa mai a lakou aku, oia hoi ka pono kaokoa a ke kanawai i haawi ai, a me ka ke Akua hoi i kinohi.

            Nolaila, e Mr. Ilamuku e, ina no he rula kekahi a oukou i haku ai, a mau rula paha, a pua rula nui paha, ke pane aku nei keia nupepa, oia mau rula a pau he mau rula kue Kumukanawai lakou a pau.

            E nana i ka Pauku 79 o ke Kumukanawai, ma ka hapa hope, penei e heluhelu ia ai:

            E ole loa na kanawai kue i keia Kumukanawai, na kanawai e kau nei, a me na mea e hooholo ia mahope ae nei.

            Nolaila, ke ao aku nei keia nupepa ia oe e Mr. Ilamuku, ua hilahila makou i kau mau hana kue kanawai, nolaila, e pono e hoopau loa ia keia mau hana kue Kumukanawai au e hana nei.

            Ke makemake nae oe i ka ike, hoolohe oe i ke ao ia aku, a i ole pela, alaila, na ka makapo e alakai i ka makapo haule pu laua i ka lua hookahi.  O ka lohe ke ola, o ke kuli ka make.

 

UA KUE IA KE KUMUKANAWAI.

 

            Ma ka huli wale ia ana o ke kino o na makai, i kela mau la aku nei, ua ike ia he mau hana kue kumukanawai ia, oiai, ua papa loa ko kakou kumukanawai ma na ano a pau, aka i na luna hooko o ke kanawai ua kapae ia ae la ke kanawai, ua hehiia, a ua hooliloia i mea ole, nolaila, ua haulehia kela moto oia ka hoopono, ua nalo, ua pau, ua hala ka hie, oiai i ke ketona mua loa i hemo ai ke kapa o Daniela Paahao, a hoomaka ia ai na hana maluna o kona kino, oia ka wa i haule ai kela moto, pau pu me ke kanawai, lilo pu me kona pono pili paa, a o kona kulana e ku nei, he kumu laau lala maloo oia.

            Nolaila, ina he hoopono ke kahua, alaila, o ka hoopono anei keia, ke pane aku nei makou aole, he kue kanawai keia.

            No makou iho, o ka manao nui o keia hana, oia keia, ua makemake ia e hapuku aku i na kanaka Hawaii a pau no Kalawao, a me Kalaupapa, oia maoli no ka manao o keia hana aole hiki ke hooleia.

            Aole no hoi e hiki ke alo ae, oiai ua loaa pono aku la i ka pahuna ihe a ka Maluakele, ke lohea la ka nei nakolo iluna o Haupu, ua apaipai ae la ke kuahiwi o Waialeale.

            Nolaila, ke kakoo nei keia nupepa i na wa a pau i ka poe hana pono, a he kue hoi oia i ka poe hana hewa.

 

He Hoehaa hoi keia.

 

            Ma ka la 5 iho nei o keia malama, ua ku aku la he wahi moku kialua ma ke awa o Kawaihae me ka hae Hawaii ma kona huini hope, a o ke kapena o keia wahi moku, he kapena kamaaina oia i na kapakai o Hawaii nei.  O ka nui o keia wahi moku, he 20 tona, ua ike mua ia nae keia wahi moku ma Waikane ae nei, Koolaupoko, a he mau la kona ike ia ana malaila, ua nalowale honua iho la oia, a eia aku nei ka i Kawaihae.  Ua loaa mai keia lono i Honolulu nei ma o ka mokuahi "Hawaii;" aka nae, o ka ukana o ua wahi moku la, aole i maopopo, hookahi no paha ukana he Uinahapa-poi; aka, ua olelo ae ua kapena nei, mamuli ka o ka huhewa o ka La (ha) titu a me ka Lolelole-tu, oiai oia ma ke kai o Berelina i ka pepehi kila, a oia ka ke kumu i pae mai ai i Hawaii nei.

            Ma ka makou noonoo pono ana, he mau olelo palau wale no keia, o ka oiaio, eia iho ke peepoli ae la, oia o uinahapa, o poi a o lepo.  Ea! e na lima hooko o ke Aupuni, pahea keia kupuino?  Aole anei e hiki ke hoouna hou aku ia Mr. W. Sheldon ka ihu hookolo meheu pololei?  E wiki!  Aole he manawa kupono e ae.

 

He Kiu Inu-wai o Lehua.

            Akahi no a pomaikai aku la ke ola o ia wahi kaaka o uka o Kanawai, no ka anee no nae o kona aoao i ke alo pali i ulu ia e ka limu.  He kiu kana hana, a e o oukou e na hoa i ke ku-Kalekale a ka Laka mai oukou, o maloo anei na iwi o oukou i te tami o Aitaoeepalu.

 

He Poo Puaa.

            Ua lohe mai makou, ua poo-puaa ia o Iosepa ma, no ka inu ia ana o na huewai wai hoomalule kino a ka wahine, e waiho ana ma ka lima o ka Haku Kiekie Puuku.

 

NU HOU KULOKO.

            Mai hoopoina e na makamaka heluhelu o keia nupepa no ka hapa hope o ka moolelo o Laulie, no ka mea, e uwila hou aku ana no oia.

            Ekolu makuahi o ka la hoomalolo nei, hookahi mai Kaleponi mai, hookahi mai ka hema mai, a hookahi hoi mai ka hikina hema mai.

            Apopo a aui ka la, alaila oia ka wa e haalele iho ai ke Kinau i ke awa la'i o Kou, a ola'i aku no kona mau awa maa mau no Maui a me Hawaii.

            Ma ka Poaono nei, makai ae nei o Kaholaloa, mai poino ke ola o ke kahi pake, i na kiwi oiai o kekahi bipi, ua pakele oia a ua poino kona lio, ekolu puka, a ua maopopo e poino ana ua lio la.

            O ka poe makemake e loaa na hehu pale-piva, e hele ma ka pa ka nu pua o Mr. Iaejer, i waho ae nei o Pawaa, e loaa no i ka poe makemake laau kanu, me ka uku ole, iloko o ekolu la mai keia la aku.

            Ma ke kihi o ke alanui Alakea a me Moi, ua hookui ae la kekahi mau hao e elua, a-u kaanini ana iluna ke alo, hookahi maluna o ke kaa hehi wawae, a o kekahi hoi e kai ana i ka lio; hu ka aka o D. M. P. JR. i keia mau ilikea.  Ma ka auina la Poaono nei keia eepa.

            Ua pau mai nei i ke ana ia ke kahua o ka uwapo hou o Hilo e hana aku ai, e hoomaka ana mai ka hikina hema aku o Mokuola a hiki ma ka hikina akau o Ohele, o kekahi keia o na uwapo loihi ina e paa ana, ua aneane e hapa mile paha kona loa, aia pu na paipu wai ke hooiho la.

            E na makua e, e akahele ka hoopai ana i na keiki a oukou, oiai, aole o kou inaina e ka makua oia ka hewa e eha ai ke keiki, aole pela, aka, aia a hana hewa ke keiki, alaila pono ka hoopai ana, i kulike ai me ka olelo noeau a Solomona, aole o ka hili e like me ka hili ana i ka holoholona.  Nolaila, mai hana hou, o ka lohe ke ola, e ke kuli ka make.

            Mai kekahi mai o ko makou mau mea kakau o Kauakanilehua, ua loaa mai ia makou na mea hou ma lalo iho, oia kei:  Nui loa ka ua, ke kai koo, nui pu ka ona o na makai, a poino pu ke kiapa C. O. Wikimoa, ua puhi ke oka i waho o Kahalaia, me na paiki kopaa i aneane e 10,000 eke, o ka moku keia i huki ia ai i ka la Kapule o lakou; i ke ala huki moku ae nei, a makou i hoolaha aku ai iloko e Malaki i hala aku la.

 

Helu Kanaka.

 

            Ua ike ia ka papahelu hoonohonoho o ka helu kanaka o ke kulanakauhale nei, penei:

Kanaka Hawaii...................................8,562

Hapa Haole.........................................2,603

Hapa Beritania me Palani...................2,486

Amerika..............................................1,198

Beritania.................................................796

Kelemania................................................66

Palani......................................................48

Nolewai................................................  76

Pokukala.............................................1,732

Kina....................................................4,407

Polunesia................................................72

Iapana..................................................388

Na Lahui e ae...................................   173

 

            Huina a pau....................... 22,907

 

Na Komite La Kulaia.

            O na Komite o ka la 28 o Novemaba 1891, e hoolaha ia nei ma ka nupepa Ka Leo o ka Lahui, ke poloai ia aku nei, e hoolauna mai me ka Puuku, a e kuka pu no na hana e pili ana i ka La Aloha Aina o ka Hawaii Ponoi.  E loaa no makou ma kahi pa'i o Ka Leo i na la a pau, koe ka la Sabati.  (Poaono).

 

HOOLAHA I KA POE MAKEMAKE I "KA LEO."

            Ma keia hope aku ke hoolaha ia aku nei, e kii aku ka poe makemake i ka nupepa Ka Leo i na Luna e lawe nei i ka nupepa, oia hoi o

J. Kahaleluhi   J. Kaneaiakala

John Samo       Parao

T. Kapualei

                        Jno. E. Bush, Luna Hooponopono.

 

E Kokua Aloha mai.

            Ke poloai aku nei makou i ka Lahui Hawaii ponoi, no lakou na puuwai hamama, a me na umauma i piha i ke aloha hoa kanaka, e haawi mai i na kokua aloha ana no kia hapai ana aku i kela hihia nui loa e waiho hoohemehema wale ia mai nei no e ka poe ia lakou ia hana, oia hoi kela kanaka o Kalaniwahine ka inoa, i pepehi maoli ia ai no ma Hamakua Hawaii, a makou i hoolaha aku ai.  A i mea e hiki ai ke hoolimalima aku i ka loio nana e lawelawe ia hana ma ka aoao o ka lahui, oia ka makou e poloai aku nei ia oukou e pahola mai i na kakua ana e like me ka mea i pono i kela a me keia; a e lawe mai a hooili mai paha a loaa i ka Hon. J. E. Bush, ka puuku nana e malama a makaukau, o ka hapai koke aku no ia e hana i ua hana la.  Ua loaa mai la i keia la 2 o Aperila, ma W. H. Daneila mai o Wailuku, $5.00; na ka Leo, $5.00; Hon. H. Nawahi, $2.00; D. M. Punini Jr., $1.00.

            Hookahi no manao nui iloko o keia hapai ana, o ke aloha i ke kanaka i pepehi maoli ia, a o ke aloha ka mea i oi ae mamua o na mea a pau.

KA LEO O KA LAHUI.

Aperila 2, '91, Alanui Pa'i Palapala.

 

$5.00 MAKANA.

            E loaa no ka Makana maluna ae i ka mea nana e hoihoi pololei mai i kuu Lio kane hulupala, lae kea, he keokeo kona mau kapuai a pau i hoailona ia ma ka uha hope akau H.  E loaa no au ma ka Alanui Liliha.

                        Wm. KAAUWAI.

Honolulu, Mar. 26, 1891.       5ts.-d.

 

Ka Hui Uwati Kaleponi.

            Na uwati gula o waho, hoopiha ia, me na mea hana o loko, o ka hana uwati kaulana WALTHAM, no $30 o ka uwati hookahi, ma ka uku palua dala o ka pule hookahi.  E kipa ae io-               A. J. SCHREIBER – Agena

Alanui Hotele, malalo iho o ka Hotele Alonetona.