Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 221, 23 June 1891 — He Molelo Kaao No KAMAPUAA. [ARTICLE]

He Molelo Kaao No KAMAPUAA.

KE KEIKI PUAA A KAHIKIULA ME HINA—KA MOOPUN A PUAA A KAMAUNUANIHO—KA HOA PAIO HOl 0 PELE, KA WAHINE O KA LUA I KILAUEA, A HALA LOAAKUINA KUPUNA O KUKULU O KAHIKI.

O c e ia e Haunuu, e Haulani "E Haalokuloku Ka Mano e ka I*a r.ui E ui, e Uilani Ko inoa Puaa ia e o mai. 1 aku la o Kamannuaniho i kona 10 au kaikunane: Pehea la ko kakou pono, ke hiki hou na luna a ke alii, a lawe īa aku kakou imua o Olopana. I mai la o Kuliaikekaua, aohe pilikia, a mai hopohopo oe no inakou; e holo loa no makou no Kauai, aia ke ao aina la ke kau mai la ilalo, o ke awa ka hoi ia. papae aku makou, he mea ai ia kalo mo'a. la manawa i ae aku ai ko lakou kaikuahine, a haawi ae la lakou i ke aloha hope loa. E hoohuli ae ko kakou alanuihele ma ke kuamoo pololei'o ko kaua moolelo. I ka manawa a na luna i hoea aku ai imua o ke alii, oiai oia, e noho ana ma Puha, ua kauoha ko ke aku la ke alii i kona kahuna, ia Kuikui, a o ka inoa o kana wahina, 0 Pahonu. I ka wa a ua kahuna nei i hoea aku ai imua o Olopana ke aiii, ua ninau aku la oia: Ma ke ola ana o ke ali', heaha ka huaolelo i ia ae nei ke kaaaka ? Eia ka huaolelo, wahi a ke -alii: 1 kauoha ia aku nei oe. e hele maf imua o'u i keia la; no ka mea, ua pae mai nei kekahi waa mai Maui mai, ma ka la inehinei, a he elua ka mau .wahine oluna o-kawaa. Heaha la ka pono no kela mau wahine, e hoike mai oe ī kou ike kahuna ? E mak«ikeia mau wahine e pono &i, a oia wale no ka T u hoike imua ou e ke alii. Ua kulou iho la na maka o ke alii ilal«, a iioh'u &ea ae la na ma

ka Muna, a nana pono niai la imua 0 Kuikui kana kahuna, a pane mai la: Aole e make, e hoola i kela mau wahine na ke alii E noho ae au i na la kapu Heiau a noa ae, alaila, kii aku au i mau wahine na'u. E kauoha aku i ca kanaka, e kukulu i halelau no a'u mau wahine e noho ai. Ua hooko ia ka 3eo alii, ua pupukahi ae la na makaainana o Koolaupoko no ke kukulu ana i ka hale. A ua hoi aku la ke kahuna 1 kona hale, me ka haawi pu ana aku 1 kana mau hu3olelo hope loa i ke alii: Aohe no hoi he wa a puni ae ka aina. loaa e iho nei hoi keia tnau wahine hou au. Aohe hoolohe a&u o ke alii i na olelo a ke kahuna o»a, no ka mea, 0 ka mea mau no ia i na alii; elike no hoi paha la me ke alii, me Kahahaua; aole i hoolohe aku i ka olelo ao a Kaopulupulu kona kahuna. p A ke waiho nei ka olelo kaulana a Kaopulupulu, a hiki ia kakou i keia wa: I nui ke aho a pa ka ili 1 ke kai, no ke kai hoiua aina. I ka paa ana o ua halelau nei, ua hoonoho ia aku laua nei iloko o ua; hale nei, no ke kali o Olopana a hiki i ka wae noa ai kona Heiau, alail a ike aku i ke kaikamahine o Maui. Aka, i ka wa i' lohe aku ai oK«hikiula, ke kaikaina o Olopana, i keia mau wahine ui, no ka hookapu ana i na kino o keia mau wahine, na konā hanau mua, ua naulani ae la kona pokii, ma ka wehe ana i ka maluhia o Hina. Ma kekahi ahiahi liula ua iho aku la o Kāhikinla me kona kahu, i kai o Oueawa, e halawai malihini pu rae Hina ma, me ka manaolaua no o KahikiulaL e aki ia mai ana no kana mauna. A pela io no, ua hele io aku la no oia a halawai me Hina ma, me na manao aloha, a ku no hoi i ka iini oloko. A ua hui ae la laua ma ia po, he kane a he wahine, a pela laua i noho kane a wahine ai a hala na po he ekolu, a i ka eha o na po o ko laua nei moe pu ana, ua ka loa ia o Kahikiula e ka hiamoe, a i ke ala ana ae, aia ka la iluna. Ua hoi aku la oia no kona hale, a ua ike ia mai ia oia e kekahi kaikamahine» a nana hai aku ia Olopana. ua huipu o Kahikiula me Hina. I kela wa i lohe ai Olopana i ka hana ppuo ole a kona pokii, laila, ua pii ino ae la kona huhu, me ka manao la lipi o Olopana, na» na ia wahine o ka hoomalu ana, a hala ae la hoi na la kapu o kona Heiau: alaila, ike aku ioia maka o ka wahine, eia ka auanei e puehu e ana ia Kahikiula. Nolaila, ua kipaku ia aku la • Kahikiula me kana wahine me kona makuahonowai wahine. U» h<ile aku la o Kahikiui » ma ma ia la no. a htki lakou i Kaawa, a ua hala ia lakou na la he elima lualaila. A lohe ae K ke alii Olopuna, i ka naho kokoKe mai no u kx>nfiT kai-

kaina ana i huhu ai me ka >vahine hoi a laua. Ua kauoha keke aku la oia i na luna, e hele aka a kipaku loa aku ia Kahikiula ma, a ma kahi mamao loa aku lakou e noho ai; aua hooko ia ia leo kauoha o ke alii. Aua hooinaka hou aku la lakou e hele a hiki i Kaluanui, aua kokua mai na kamaaina, ma ke kukulu ana i hale no lakou nei. aua pau ae la ko lakou aei pilikia hale, a ua lawelawe aku o Kahikiuia ma na mea e lako ai ko lakou noho ohana ana. Ua hapai ae la o Hina i ka laua keiki makahiapo, a i ka hanau ana mai he keiki kane, a ua kapa ia kona inoa o Kahikihonuakele. Mahope iho hapai hou iho la' o Hina, ai ka hanau ana mai he keiki kane, ua kapa ia iho la kona inoa ® Kekeieiaiku; a hapai hou no 0 Hina, o ka ekolu ia o na keiki, a hanau mai la he keiki puaa, oia hoi ka mea nona keia moolelo a kaua e heluhelu nei, a o ka eha o na keiki i hanau mai ai, he kaikamahine, oia hoi o Leialoha. | Ai ka manawa i nui ae ai oia kaikamahine, ua iele aku ia oia i ika lani, a lilo Kona kino he kino ! * I 1 ua, a ua kapa ia o Karanaulu. A e ike aku ana kakou ma keia hope aku o ko kaua mooleio nei, i ka hoolohe a kokua hoi o ke kaikuahine o Kamapuaa iaia. Ma keia wahi e hoopoina loa aku kakou 1 ke kaikuahine kino ua o Kamapuaa, a hiki ; ka wa .e pai ai o ke oolea oia kaikamanine eepa, a Hina iaua o Kahikiula. Ua noho o Kamaunuaniho me kana mau keiki a me na nioopuna; a ua nunui na moopuna kanaKa a Kamaunuaniho i kela manawa. oia hoi o Kahikihonuakele a me Kekeieiaiku. Ua hanai iho ia o Kahikihonuakele, he ilio kana hanai, a o ka Kēkeieaiku hoi he puu # kana hanai, a oia pnaa aole ia he puaa okoa, aka, o ko laua pokii no ia i hanau! puaa īa ai. Ua haku iho la o Kamaunuaniho he mele inoa no ka moopuna puaa ana, a oia iho keia: Hanau ae no Oili ana i ka hau anu « ka mauna O Hiwahiwa ©e, O Hamohaoao, 0 ka niaka o ka opua 1 hanau ia ika uka o Kaliuwaa i 0 kou inoa ia, e o mai— j A hu ae ia ua wahi puaa kino| iau nei. oka noho aua o Kahikiula ma me ka laua mau keiki kanaka, oj ka pii i ke kapiii manu iuka oke i kuahiwi, a o ka inoa o ia kuahiwi o Kahinahina. aia ia wahi i ka uka i o Kaiiuwaa. I Ua hoohalaia ko laua mau la opio ma ia hana, oia au kahiko, a i ka wa e loaa ai ka laua manu, ua hoi laua i kai; mo ko laua mau makua. a me ke kupunawahine, a me na hoioliilona hoi a laua, a ua hala hoi na la makaoehu i'a o lakou?amaula. ! 1 a hanai noehoi o Kahikihonua* keie, i kana ilio rr - kahi ia manu, a i>elu no hoi o Kekeleiaiku, ua haaw' no hoi ia i io mann, na kona wahi pokii puta.

A pela mau ko lakou nu noho ana, a hiki i ka wa a ua mau keiki nei, i pii ai i ka mahiai, i ka uka o Kaliuwaa, ua hoomakaukau o Kahikihonuakele ikana haawe huli, i no ka pii ana i ke kanu huii iuka o Kaliuwaa. a ua hoomakaukau iho la no hoi o Kekeleiaiku, i kana haawe huli. A e alualu pu ana no hoi ka laua nei mau wahi hoiohoiona ke pii laua nei i uka i ka mahiai. Aua hoomaka aku o Kahikiho nuakele e pii me kana haawe huli, a mahope aku no hoi o Kekeleiaiku pii ana me kana wahi pua a . A ua olelo mai la ke kupunawahine o laua nei: E hana kaua īko haawe huii a paa, alaila, hoouka jaku iluna o kowahi puaa, i oie ee e kaumaha. No ka mea, heaha hoi kā waiwai | o ka hanai waīe iho no i na wahi | puaa, o ka waiwai hoi paha ia o kou luhi ana iaia. I mai la o KeMeiaiku: Aole | na'u no e haawe ae ka haawe huli j a maua, he minamina au i kuu i wahi puaa. I Ua maopopo no Ja Kamannua- ; Liiho, ua hiki no i kana moopuna puaa ke lawe i kela haawe hsli nui imaluna o kona wahi kino uuku. Aole i hoolohe aku o Kamaunuaniho ina olelo a aka, ua hauhoa iho la oia i na haawe huli a paa, hoouka aku la iiuna 0 kahi puaa, me ka hoopaa ana a 1 paa ma na aoao o kahi puaa. | Aohe i emo ia pii anafeku a Kei keieiaiku me kona wahi pokii puaa, | hoea aku la laua ina ka laua nei mahina ai. A ua hoomaka aku la keia e heie e nana i ke kanu huli ana a kona hanau mua; aka, ua olelo mai ia kona hanau mua iaia nei: Kai no hoi e kanu ana oe i kau mau haawe huii; eia ka kau oka hele mai e nana i ka'u kanu huli ana. Pane aku la o Kekeieiaiku: E aiu pu hoi pahakaua i kau mahina ai a puni, kanu pu aku hoi kaua i ka'u a pau, uhoi aku kaua ikauhale?