Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 251, 4 August 1891 — Page 1

Page PDF (1018.19 KB)

This text was transcribed by:  Julia Ann P Kaupu
This work is dedicated to:  Charles Kauhi Kaupu, Jr.

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

Buke II.           HONOLULU, AUGATE 4, 1891.    Helu 251

 

He Moolelo Kaao no KANA

KE AHI KANAKA -- KA HIAPAIOLE -- KA MOOPUNA A ULI -- KA MA NANA I HOOHIOLO O HAUPUKELE KA PUU I MOLOKAI

            I ka ike ana o Kana i ka hoopii mau o keia honu i kekahi aoao o ka puu iluna; nolaial, e huli hou iho ana na lima o Kana, a loaa na hui o honu Kuae'ae'a, a uhaki ae la oia ia mau hui a i elua, a lilo i mea ole, a ua lalau hou iho la ko ia nei mau lima wikani, a haehae liilii ae la i na kino o ua mau honu nei, a hoolei iiilii ia aku la ma o a maanei.

            Oia ke kumu e liilii nei o ka honu i keia wa a kakou ike nei, no ka mea, he nunui ke kino o keia ano holoholona iloko oia au.

            I kela manawa, aole i pii hou ae ka puu, hookahi no wahi e ku ai o ua puu  nei.

            Ke kahea mai la no ke koa o luna o luna o ka puu me kona leo nui, e hookikina ana i na honu, eia nae, aohe he lohe ia o ka leo o na honu i kela manawa.

            Iloko o keia manawa a Kapepeekauila e kahea nei, ua hoomau aku la no keia i ke kahea ana a hiki i ka hanapilo ana o kona leo

            He mea makehewa wale no ia ana e kahea la me ka leo nui, na like ia me ka  moeuhane palaualelo, o ka nui loa wale hekili wale no a Kapepeekauila, aole nae he waiwai iki.

            Ke emi iho la ka puu ilalo, aohe hoi he mea nana e hoopii i k a puu iluna.

            Me ia mau emi mau an iho o ka puu ilalo, me ia i emi iho ai ka manaolana o ua koa nei o luna o ka puu o Haupukele.

            Iloko nae o keia manawa a ka puu e emi iho ana, oia no ka wa i kiei iho ai o na maka nunui hoooweliweli o Kana maluna o ka puu.

            Ua lilo na maka o Kana i puupuu ikaika e hamare aku ana i na naau hooheo o na kana a pau e noho ana maluna o ka puu, a ua piha loa ia lakou i ka maka'u i keia maka hooweliweli nui wale, a ua holo hele aku la na kanaka ma o a maanei o ka puu, e nana ana i ko lakou wahi e lele ai, ina no ka make, a ina no ka ola, he pono loa hoi ia.

            Nolaila, ua lele makawalu na kanaka ma o a maanei, a ua lilo ko lakou mau kino i mea ole iloko o kela manawa o ke kupilikii.

            Malaila ko lakou mau kino heana kahi i waiho ai, a o ko lakou luakupapau hope loa ao nae ia.

            Marana o ka lele ana o na kanaka ilalo o ka puu, ua makaala loa aku la o Kana i ka makuahine o lana, o make auanei i ka lele alalo o ka puu.

            Ua ike aku la o Kana i ko laua makuahine, ia Hoakalani, a me ka wahine hope a ko laua makuakane, ua holo ae la laua me ka manao e lele like me ka nui o na kanaka ilalo o ka puu.

            Mamua nae o ko laua manawa i manao ai e lele, na loaa like aku la laua i na lima aahoa o Kana, a hapai malie ia ae la, a hookau aku la ia laua iluna o na waa o lakou.

            Ua loaa ia laua ka palekana o ko laua mau ola, a ua ike koke aku la laua i ka laua aloha i  ka noho mai iluna o na waa, ua lele mai la hoi ka lana kane a honi pakahi aku la ia laua me ka naau wa'ohia o ke aloha wahine.

            Ua uwe kuwo ae la o Hakalanileo me ka leo nui, i ke aloha i kanamau wahine, i lawe aihue ia mai ai e Kapepeekauila.

            Ma keia moolelo, he elua wale no mau kino kanaka i ola mai, oia no hoi na makuahine o Kana ma, a o ka nui aku, ua pau loa lakou i ka make, a koe o na wahi elele, oia no hoi na wahi manu kiu o kolea ma

            Ua haalele koke laua ia Hawaii nei, a ua holo laua no Kahiki, no ko laua maka'u i ka luku ia ana o ko laua mau haku a me ko llaua pau nui ana i ka make.

            Nolaila, ua haalele laua ia Hawaii nei, he ino he make, a huli hoi aku laua no Kahiki i kahi mai,ai, aole hoi e make.

            E huli ae kakou a nana aku ia Kana, no ka mea, aole o Kana i luku aku i na kanaka o luna o ka puu me kona mau lima.  aka, me kona hoaa wale no i kona mau maka i ku i ka hoowaliweli, me ka hoomaka'uka'u.

            Me ia wale no oia i hana maikai ai i na kanaka o luna o ka puu, a hiki i ka pau loa ana i ka make ma ko lakou lele ana mai luna aku o ka puu.  no ka nui o ka maka'u, a o na koa ikaika nei hoi keia  o luna o ka puu, oia hoi o Kapepeekauila, ua lilo iaia ka mua loa o  ka maka'u a me ka lele ana ilalo, me ka nana ole ae i kona ola.

                        Aole i pau.

 

OLELO HOOLAHA.

            E ike auanei na kanaka a pau eia ma ka Pa Aupuni o Makiki, kekahi mau lio elua.  Keokeo eha wawae paa i kapuai  h@o, hao kuni ano e  Lio k@ulaula elua wawae keokeo ma ka hema, hao AE. lio k@ahinahina elua wawae keokeo hope, hao kuni ano e hema  O ka mea a mau mea paha nona keia mau lio, e pono e kii koke mai o hala na la he 13, ahala, e kuai kudala aku no au ma ka la 1 o Augate, 1891, hora 12 awakea Poaono.

                        David Kaoao,

                        Luna Pa Aupuni.

            Iulali 22, 1891.  242 3td.

 

HE MOOLELO NO BURO A ME ROE, NA LEO HANU MEHEU HOLOLEI

KA LAUA HANA ALOHA I EA PO PILIEIA MALUNA O KA HAU, - KO LAUA PAIO ANA, KIE KA MOO NO KE OLA O KEKAHI KAIKAMAHINE,- A ME KA MAKE ANA O BURO KA ILIO MUA.

            I keia wa a ua Toronoto neie hiolani ana me kana mau olulo i ka aina a ka moeuhane pahaohao, a i ka aui ana ae paha o ka la o ua la nei, me ka hikilele nui, ua puoho ino ae ia ua Toronoto nei i ke hoala a keia poe:

            "Ea nei e-,e ala ae oe e moe loa nei, ua ani ka la!"

            Iaia i ala ae ai, aia hoi, ike ae la ia i keia poe he lehulehu wale e hoopuni ana ia lakou, a aole hoi lakou he poe uhai holoholona i ka ua Toronoto nei hoomaopop ae, oiai, he mau aahu okoa lea ko lakou mai ko ka poe uhai holoholona mai, a me he la.  he mau naita lakou no ke alo o ka Meia o ua okana aina nei, oiai ko lakou mau @aei a me na laau iho e paa ana ma ko iakou mau lima.

            Hele mai la kekahi kanaka imua o ua Toronoto nei me na helehelena oluolu, a pane mai la oia i na huaolelo penei:

            E ke kanaka, e ha'i mai i kou inoa a me ka moolelo o keia mau hiona a makou e ike nei?

            Me ka mahalo!  wahi a ua Toronoto nei, a oia no hoi kona wa i hoike aku ai i n a mea a pau a pau mai ka makamua mai o kana ike ana.

            I ka lohe ana aku o ua kanaka la i na mea a pau, ua kulu iho la kona waimaka, a haawi mai la i kona mau mahalo kiekie loa ana i ua Toronoto nei, a huli ae la i na kanaka o hoopuni mai ana a pane aku la penei:

            E haawi mai i ko oukou mau hoomaikai ana no ka hoopakele o k o oukou alliwahine!

            Ua hooko ia mai la ia e ua mau koa naita la ma ko lakou hele pakahi ana ai, a kukul@ hoomaikai mai la mua o ua Toronoto la; aka, o ka mea ha'oha'o loa nae iaia, hea ha la ke ano o kana mau mea e ike nei.  E hoakaka ike aku ka mea kakau.

            O keia kaikamahine a kaua i ike ae nei, o ke kaikamahine hiapo ia a ka Meia o ua okaua aina nei, a o ua Meia ala no hoi ia i hele aku ai imua o Toronoto; a ma kekahi olelo ana hoi, oia no ke alii o ia okana aina, no ka mea, oia iho la no ke kanaka nui hookahi iloko o ia au, a e kiai ia aua oia e na koa me ka hanohano, a he kohu moi maoli loa no.

            O keia kaikamahine ae la, oia no kana hiapo, a o kona hope iho, he kaikamahine no.  O ka punihei a keia kaikamahine, oia no ka uhai holoholona, a ua hele a lawa ma ia hana; aka, ma keia huakai ana i hele mai ai, ua halawai iho ia oia me kekahi ulia, a paa i ho la oia ika umiki ia e ka moo, a ina aole i hoea e aku keia mau ilio.  ina, ua pau oia i ka amu ia; a mamuli o ka hakoko ana o ua mau iho, la maua moo nei me ka ikaika, ua nawaliwali iho la ua noo nei.  aka, na haule pahu aku la kekahi o na ilio a make loa, ma o ka loaa pono ana aku o kona opu i ke nahu a ka moo.

            I ka pau ana ae o na hoomaikai ana ae a na koa.   na hoike mai la ua kanaka la i na mea a pau e pili i ka haalele ana aku o kaina kaikamahine i haalele aku ai i ka  hale, a hiki i ko lakou wa i hele mai ai e huli iaia, a na ka uwehi iuka lilo o ka waokele i kono aku ia lakou e uhai mai ma ia meheu.  a he mea oiaio, ua loaa mai ia lakou.

            Mahope iho o keia mau kukai olelo ana, ua hoomakaukau ae la ka huakai no ka huli hoi ana aku, a o ua kaikamahine la hoi, e hoopuka mau ae ana oia ma ka inoa o Toronoto kona hoopakele.  a ua lilo no hoi oia a me kana ilio i mea nui i na mea a pau ma keia huakai.

            He mau la pokole mahope iho, ua hoi hou mai la ka ikaika maikai i ua kaikamahine la, a oiai hoi, e haawi mau ana ua Meia nei he aha aina hoolaulea i ua Toronoto nei i na la a pau, a ua lilo maoli no hoi oia a me kana ilio Roe i punahele imua o ke a'o o ua Meia nei, a ua hoopau ia hoi kona hele ana i ka uhai holoholona.

            A oiai ua Toronoto nei e noho ana me ka hauoli a me ka ulakolako, ua make iho la kana ilio Roe no ka aoo, a ua hookaumaha ia hoi ke alo hanohano o ua Meia nei, aka, ua hala aku la ia, a i ka piha ana o na makahiki la i ka 20, na hoohui ia ae la laua i hookahi me ke kanaka hahai holoholona Toronoto.    Ka Hopena.

 

            I na Luna Lawe Ppa o KA LEO O KA LAHUI, ke ha'i ia'ku nei ka lohe ia oukou, ina he mau helu koe o ka la #, 10, 20 o Aperila, a me ka la 5 o Mei nei, o ka nupepa KA LEO, ke kauoha ia aku nei e hoihoi mai ma ke keena nei.

                        Ma ke kauoha.

 

KUU HOME ALOHA O LEOLANI HALE.

Aloha ka la'i o Iwilei

Kilakila a o Leolani Hale

Oia home noho a ke aloha

Moani i ka ihu o ka huapala

Nawai e ole hiaai ia

Ua wehiwehi i ka liko lehua

Ilaila maua e wale ai

I ka poli maluhi a o ka makua

Hookahi hoi oe hookahi au

I lehulehu i ka nui pokii

Piikoi oe i ka la lealea

A ka la o ke aloha huli mai ia'u

Owau kou poli e mahana ai

Owau hookahi aohe lua

Ui ae i ka pono o k a makua

Ianei kaua e noho ai

Ua ana iliwai ke aloha

A kau like me ko'u puuwai

Haina ia mai ana ka puana

Kuu home aloha o Leolani Hale.

            "Kuuikanahe."

 

Na Hui Kinipopo.

Iulai 25            Kamehameha  vs       Honolulu

Aug 1              Hawaii            vs         Honolulu

"      8                        Kamehameha vs         Hawaii

"     15                       Kamehameha vs         Honolulu

"     22                       Honolulu         vs         Hawaii

"     29                       Kamehameha  vs         Hawaii

 

Olelo Hoolaha.

            Ua makaukau ka mea nona  O-inoa malao iho.  e hana i na Pua HAKU PUNA ELEELE a me ka pohaku e ae ho na pa kupapau, a me na kahua kukulo kia-hoo@anao.  O ka poe makemake e waiho mai i ka lakou mau kauoha m Ioane Akina.

                                    J. BOWLER.

                        Sept. 22, '90.  d-1y

 

H. P. Malulani.

            HE LOIO a he hookapeke olelo ma ke Kanawai.  E loaa no au mai ke kai hawanwana o Kawaihae, e hoene au me ipo la, a Hamakua au i ka la'i o Kukaiau ma ke alo o na pali.  E ohiia no hoi na aie me ke ku i ka eleu a me ka puahiohio.                   Nov 8, '90.  d-1y.

 

HOOLAHA KAI KONOHIKI.

            Ke pa leo aku nei ke Konohiki o Waialae, i kona mau hoaloha a me na hoaaina o kona aina, ua hoolimalima aku oia i ke kai i keia manawa, a ua hookapu iho oia i ka hee nona iho, a uolaila, ke poloai aku nei oia e ike a hoomaopopo i keia leo la.       Owau  no,

3ms-d.                                                                                                                                                             Paulo Isenberg.

 

            HE KUAI MAKEPONO.

            I keia la 13, e kuai aku ana na mea nona na inoa malalo iho i na waiwai o ko laua halekuai ma ke kumukuai makepono loa  i ike ole ia ka lua ma kei kaona.  No elua pule wale no, mamua o ko maua nee ana aku.  O na ano waiwai a pau, he mau waiwai hou loa, a me na ano paikini o kela a me keia ano o na keonimana.  Na hulu, na Papale, Papale kapu, no paikini o na Lede, i kinohinohi ia me na ano like ole.                       EGAN & GUNN.

            July 13, 1891.  235-tfd.

 

Hoolaha Hookapu.

            Ke hoike ia aku nei ka lohe i na ano kanaka a pau loa.  Ua hookapu loa mana i ko maua mau Apana Aina ekolu i kapaia o Kalaheo, Kahaleula a me Puuoihala, no lakou na eka 202 e waiho la ma ka Paa, Kailua, Koolaupoko, Oahu, i hoolimalima ia e maua mai ia Kelesu (w) mai.  Nolaila, ke papa loa ia aku nei na holoholona o kela a me keia ano, aole e hookuu wale ia maluna o ua mau Apana Aina la, a o ka mea a mau mea paha e kue ana i keia, e hopu ia no e maua, a i ole ia, e ko maua mau hope paha, a e hooko ia e like me ke kuhikuhi a ke kanawai.  O na poe a pau e makemake ana e kmo iloko o keia lini e pono lakou e neie mai e hui pu me Mrs. C. I. HIRAM, a i ole ia, me DAVID DAYTON, a i ole ia KUKA.

                        Owau no me ka haahaa,

                                    MRS. C. J. HIRAM.

Honolulu, Oahu  Oct.  8 , 189@.                  @ms-d.

 

OLELO HOOLAHA.

            1.   E ike auanei na mea a pau.  eia oia ka Pa Aupuni o Makiki nei kekahi lio k, keokeo kikokiko kua nalo huelo poomuku hoailona kuai ano-e ak. uaha hope. 

            2.   Lio k. ualaula haulioli kiko keokeo ma ka lae e 2 wawae keokeo hope hookahi wawe keokeo mua hea kiko keokeo ma kekua aole hoailona kuni.

            3.  Eio k ulaula lae kea elua waewae keokeo hope 2 wawae eleele mua hoailona kuni ano-e ak. uha hope.

            4.  Lio w. ulaula kiko keokeo ma ka lae kikokiko keokeo ma ke kua 4 waewae eleele hoailona kuni C. J. ak. aia ma ka aoao aku o ka ai.

            5.   Lio w. ulaula lae-kea i wawae eleele huelo poomuku hoailona kuni ano-e a. uha hope.

            O ka mea a mau mea paha nona keia mau lio e pono e kii koke mai ina aole e kia koke mai a hala na la he 15, alaila, e kuai kudala aku no wau ma ka la 18 o Iulai M. @, 1891 awakea Poaono hola 12.

                        David Kaoao.

231 6ts--d*      Luna Pa Aupuni.