Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 311, 28 October 1891 — Page 2

Page PDF (1.17 MB)

This text was transcribed by:  Alika Olsen
This work is dedicated to:  Teacher Mr. Henry Sawyer

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

HOOLOLI I MANAO IA O KE KUMUKANAWAI.

 

He kanawai e hoololi ai i na Pauku 48, 56, 59, 62 a me 63 o ke Kumukanawai a e pakui mai i pauku hou i ke Kumukanawai, e kapaia Pauku 84.

 

            E Hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ke Aunpuni Hawaii.

           

            Pauku 1.  Ma kela ke hooliloia nei ka Puaku 48 o ke Kumukanawai a penei e heluheluia ai ua Pauku la:

            "Pauku 48.  O na Bila Kanawai a pau i hooholoia eka Ahaolelo mamua oka lilo ana i kanawai e waihoia imua o ka Moi Ina e apono oia, e kakauinoa oia, a ma ia mea e lilo ai ia i kanawai; aka, ina aole oia i kakau inoa, e hoihoi hou ae oia me na kumu o kona hoole ana maloko oko lakou buke moolelo, a e hai hou lakou i ka noonoo hou ana ua hoaponoia na Bila Kanawai e ka elua-hapakolu o na hoa a pau i koho ia o ka Ahaolelo, e hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoaia ana, alaila e lilo no ia i kanawai.  Maia mau hana ana a e hoomaopopoia ke koho ana ma ke kahea ana i na ae me na hoole, a e kakau ia ma ka buke moolelo o ka Ahaolelo na inoa o na poe i koho ma ka ae a me ka hoole i ka Bila.  Ina e hoihoi ole ia mai kekahi Bila Kanawai e ka Moi iloko o na la he umi (koena la Sabati) mahope o ka waiho ia ana aku imua ona, alaila e lilo no ia i kanawai me he mea la he kanawai i kakauinoa ia e ia, ke ole nae e hiki ole ka hoihoi ana mai mamuli o ka hookuu e ia ana o ka Ahaolelo, a ina pela aole ia e lilo i kanawai."

            Pauku 2.  Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 56, o ke Kumukanawai a Penei e heluhelu ia ai ua Pauku la:

            "Pauku 56.  O ke Alii o ka Ahaolelo he kane kupa ia no ke Aupuni i hiki aku na makahiki he iwakalua-kumamalima a i noho ma ke Aupuni no na makahiki ekolu a he waiwai kona iloko o keia Aupuni i kupono i ka auhau i hiki aku i ka ekolu tausani dala mawaho ae o na hihia a Pau, a i ole ia, he loaa makahiki kona aole i emi malale o eono haneli dala."

            Pauku 3.  Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 59 o ke Kumukanawai a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 59.  O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina ina he Hawaii Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, a ina ua hiki aku kona mau makahiki i ka iwakalua, a ua hookaa oia i kona mau auhau, a ina ua hookomo oia i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana no ke koho ana i na 'Lii o ka Ahaolelo, alaila, ua kupono oia ke koho i na 'Lii, a ua loaa iaia he kuleana e koho i na 'Lii o ka Alaolelo, i kela a me keia koho ana, ina nae;"

            A e hoolilo ia no hoi ka mahele o ua Pauku la a penei e heluhelu ia ia:

            "Alua-He waiwai ponoi kona ma keia Paeaina i kupono i ka auhau ia i emi ole iho ka waiwai io malalo o hookahi tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole pela, ua loaa maoli iaia kekahi loaa makahiki i emi ole malalo o eono haneri dala iloko o ka makahiki mamua ponoi iho o kona hookomo ana i kona inoa iloko o na poe kupono i ke koho."

            Pauku 4.  Ma keia ke hoololo ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 63.  Aole e noho kekahi i Alii a i Lunamakaainana paha ma ka Ahaolelo, ina aole i koho ia malalo a kulike hoi me na hoakaka ana o keia Kumukanawai."

            Pauku 5.  Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua Pauku la:

            "Pauku 62.  O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina, ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na kanawai e like me ka mea i hoakaka ia no na poe nana e koho i na 'Lii, a i hookaa i kona mau auhau, a ua hiki aku oia i na makahiki he iwakalua, a i noho ma keia Aupuni no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho aia a i ike i ka heluhelu a me ke kakaulima ma ka olelo Hawaii, a Enelani a Europa paha, (ina i hanau ia mahope mai o ka makahiki 1840) a ina ua hookomo i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana e like me ka mea i hoakaka ma ke kanawai, alaila, ua loaa iaia ke kuleana e hookomo i hookahi balota no ka Lunamakaainana a mau Lunamakaainana paha oia apana; aka nae o na olelo no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana a me ka ike heluhelu a kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha, aole ia e pili i na poe e noho ana ma keia Aupuni i ka manawa i kukalaia ai keia Kumukanawai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai, ina e hoopaa lakou i ko lakou ma ke koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai."

            Pauku 6.  Ma keia ke pakuiia aku nei i ke Kumukanawai he Pauku hou ma ke ano he hoololi i ua Kumukanawai la e kapaia Pauku 83, a penei e heluhelu ia ai ua Pauku hou la:

            "Pauku 83.  Ua hiki i ka Ahaolelo i kela a me keia manawa e hana i na Kanawai i manao ai ua kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau, a i ole ia, o kekahi papa hookahi a lahui paha i lawe ia mai loko o ke Aupuni no ka hana ana i na hana oihana mahiai, a ua hiki no hoi ma ia kanawai e hoohaiki a kaupalena i ka manawa e noho ai ma loko o ke Aupuni oia poe limahana oihana mahiai a me na oihana a hana paha a lakou e lawelawe ai."

            Ke hooia nei au na hooholoia ka Bila mamua ae ma ka Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaiii ma ka la 10 o Novemaba, M. H. 1890.

                        CHARLES WILCOX,

Oct. 26, 3ts.                Kakauolelo.

 

HE HOOLOLI I MANAO IA.

 

No ka Pauku 55 o ke Kumukanawai o 1887, elike me na olelo o ka Pauku 82 o ia Kumukanawai.

            E Hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii.

            Pauku 1.  E hoololiia a ma keia ua hoololiia no ka Pauku 55 o ke Kumukanawai o 1887, ma ke kapae ana i na hua olelo "elua haneri me kanalima" ma ka lalani ehiku, a e hookomo ana i na huaolelo "elima haneri" ma ia wahi, a e heluheluia ua Pauku la penei:

            "Pauku 55.  E uku ia na Lunamakaainana no ka lakou hana e like me ka mea i oleloia ma ke kanawai, no loko ae o ka waihona dala o ke Aupuni, aole no nae e hoonui ia keia uku i ke au o na makahiki elua i hooholoia ai ka olelo e hoonui i ka uku, aole hoi e kau ia kekahi kanawai e hoomahuahua ana i ka uku o ua poe la mamua o na dala elima haneri no kela a me keia au o na makahiki elua."

            Ke hooia nei au ua hooholoia ka Bila mamua ae ma ka Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii ma ka la 10 o Novemaba, M. H. 1890.

                        CHARLES WILCOX,

Oct. 26, 3ts                 Kakauolelo.

 

NA APANA AINA HOME LIILII MA HAMAKUA.

            Ke hoolaha ia aku nei ma keia:

            1. Aia he 48 mau apana ma Ahualoa, a me 14 mau apana ma Kainehe, Hamakua Hawaii, i hookaawaleia no ke kuai ana aku i ka poe e makemake ana e loaa ona apana home e noho ai.

            2. E ike ia no na kii o keia mau apana aina maloko o ke Keena Aina o ke Keena Kalaiaina ma Honolulu, a i ole, ma ke keena o C. Williams ma Honokaa, Hamakua Hawaii.

            3. Na C. Williams e kuhikuhi mai i na apana i ka mea e makemake ana e ike i ua mau apana la, a no ia hana ana e loaa iaia ka uku o $1.00 mai ka mea noi aku.

            4. O ka poe makemake i mau apana aina, e nohoi mai no ma ke kakau ana mai i ke Kuhina Kalaiaina, maluna o ka pepa i pa'i hakahaka ia, a e loaa no ke kope o ia ano palapala me ka uku ole mai a C. Williams aku.

            5. Aole e noonoo ia ke noi a ka poe i loaa mua ko lakou aina.

            6. O kela a me keia mea noi, e loaa iaia na makahiki i oo ma ke Kunawai.

            7. E ae ia no ka mea noi i umi makahiki e uku ai no ka aina, ma ia manawa, e hookuu ia no ka aina aole e uku i na auhau aupuni.

            8. Iloko o hookahi makahiki, ke kauoha ia nei oe e kukulu i hale nou maluna o ka apana aina i lilo nou, a e hoomau aku oe i ka noho ana no ke koena aku i koe o na makahiki he umi.

            9. Iloko o ekolu makahiki ek kauoha ia aku nei oe e hoopuni i ua ai na la me kekahi pa kupono a paa hoi.

            10. He mea pono iaia e hookaa mua mai i kela a me keia hapa makahiki i ka uku panee maluna o ke koena kumukuai o ka aina ma ka 5 pa-keneta o ke dala i ka makahiki hookahi.  Ua hiki no i ka mea kuai aina ko hookaa i ke kumukuai holookoa a o ka hapa paha, ma kela a me keia wa, a he mea ia e emi mai ai ka uku panee.

            11. O ka aelike mua ana, aole hiki ke hoolilo ia aku, a aole no hoi e hiki ke hoolilo ia aku ka aina, a hiki i ka hooko piha ia ana o na kumu aelike a pau.

            12. Ke haule hope ka hooko ia ana o kekahi o kela mau kumu i hoike ia ae @e mea e loaa ole ai o ka aina.

                        C. N. Spencer, Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Oct. 20, 1891.

310-4t

 

NA APANA AINA PA-HALE KUAI MA KA AOAO MAUKA O ALANUI WAILA, A MAWAEO ALANUI MAKIKI A ME KA LAINA O ALANUI KEWALO, MAKIKI, HONOLULU OAHU

 

            HE 33 ka nui o na pa i hoolala ia, ma ka aoao mauka o Waila, a mawaena o ke alanui Makiki a me ka laina o ke alanui Kewalo, Makiki, mawaena ka nui o .75 a .79 o ka eka, a ua makaukau ano no ke kuai.

            E lawe ia no na palapala nonoi no keia mau apana aina pahale, ma ke Keena Kalaiaina, ma na kumukuai e hookumu aku ai ke koho ana e loaa ana ma ke ke Keena Aina, e loli ana mai ka $250 a ka $500 no ka pa hookahi, e like me ka nui a me kahi e waiho la.

            E hoike mai hoi ka mea noi, he makemeke kuai kona me ka manao e kukulu a hoohana hou ana ma ka aina.

            He kuike kuai ana, a i ole, he uku hapaha e like me ka makemake o ka mea kuai, a o ke koena, e uku ia ma ka puunaue like ana iloko o hookahi, elua a me ekolu mau makahiki, me ka ukupanee he 7 keneta o ka makahiki, e uku pa hapa makahiki ia.

            E hoopuni hoi ka mea kuai i ka aina me ka pa kupono a maikai ilo ko o hookahi makahiki mai ka lilo ana iaia, a e hoomoe i ka wai mai na paipu wai aupuni mai.

            E hoopuka ia aku no na Palapala Sila no ka aina ma ke kaa pau ana mai o ke dala.  E ike ia no ke kii o keia mau aina ma ke Keena Aina a me na hoakaka ana a pau.

            Aneane e hoomoe ia aku na alanui, a e hoomoe ia na paipa wai o ke alanui e pili ana i keia mau pa aina ma keia manawa mamua koke iho.

            C. N. SPENCER, Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina.  Oct. 4.  299-10tsd

 

            Ke kauoha ia aku nei maluna lawe nupepa a pau o Ka Leo e hoihoi mai i na pepa o ka la 11, 14, 15, 16, 17 o Sepatemaba, ina he mau helu koe o keia mau la ia oukou.   Ma ke Kauoha

 

KA LEO O KA LAHUI.

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

POAKOLU, OKATOBA 28, 1891.

 

NA KOMITE HUI.

            E noho ana na Komite Hui Kalaiaina me ka Mekanika i ke ahiahi Paoha, Okataba 28, 1891, o na Komite hui wale no i hoike ia na inoa ma ka nupepa "Elele" o ka Poaono i hala. Ma ke Kauoha.

 

HEAHA KE KUMU?

            Mamuli o ka puka ana aku o ka olelo kehea i na makaainana e halawai pu ae me na Lunamakaainana o ka Lahui, ua hoopahaohao ia kekahi poe o ke lehulehu e noho mai nei, a ua hoohauoli ia hoi kekahi poe, kekahi no ka manaino, a o kekahi no ka hoihoi ole i ke hookele ana ia o ka Hui Kalaiaina.  No ke pahaohao mai o na hana a na hui ma o na komite mai, oia ke kumu o keia uluaoa o na kanaka i hoolilo ia e ka lahui i wahaolelo no lakou.  Ua puka mai ka ninau, heaha ke kumu?  He hoihoi ole i na hana apoipoi a kaihi mana, oia ke kumu.  Aole makou a me na hoa i makemake e alakai makapo ia e kekahi kanaka hookahi, auna, puulu, Komite a hui paha, ke ole ma na mea a pau i wehewehe moakaka ia a i hooholo ia hoi e ka hapanui.

            Eia ma keia puka ana o ka nupepa Ka Leo, he olelo kauoha e akoakoa ae na noa o ka Hui o ke Komite Kalaiaina i keia ahiahi Poakolu, e hui me ke Komite he poe i wae ia, a o ka poe maoli o ke komite ua kapae ia.  Ke ike nei makou ma keia, he uhane lauwili mai waho mai, e hoao ana e alakai i ka Hui Kalaiaina ma o ka Peresidena o ka Hui, me kona hoomaopopo ole i ke ano o keia mau hana e hoohana uhiuhi ia ma nei, e ka poe e ake ana i pomaikai pili kino no lakou iho.

 

HE LEO MAI KA LAHUI MAI.

            Eia ka leo o ka lahui ke pae mai nei, ke noi mai nei a ke koi mai nei e hoike ia aku ke kahua oiaio o ka poe e ake ana e holo balota no keia kau ae e hiki mai ana.

            Mamuli o keia noi a ka lahui, ke hoike aku nei makou imua o oukou e ka poe a pau i loaa ia mana ma ke kanawai, i ke kahua oiaio o ka aoae Lahui Liberala o kiea kau ae e hiki mai ana.     E wae ia ana mai loko ae o ka poe i ike ia he aloha aina, aloha lahui, aloha alii, he hoopono i lawa me ka naauao a me ka noeau, a i ike hoi i ke kalaiaina naauao ana.

            Aole i makemake ia ka poe hoopilimeaai, puui dala, a puni hanohano hoi, aka, o ka poe maoli no i ike maopopo ia he aloha ia i kona aina makuahine a me kona nohoalii, aole o ka poe ake e kaihi aku i na pono mai a kakou aku, aole oia poe, aole no hoi o ka poe e hele ana malalo o na uhimaka o ka hookamani o kela moo deragona nui, ka poe hoi e ake ana e hunakele ia kakou Hawaii ioko o ka poli-kua-a-kane, nolaila, e ka lahui Hawaii aloha, eia iho na kumuhana oiaio a ka aoao Lahui Liberala i hookahua ai no keia kau ae, oia hoi na kumuhana i hoolaha mua ia aku ai, nona ke poo "Na Manao Kuahaua no ke Kahua o na Kumuhana Kalaiaina o ka Aoao Lahui Hawaii Liberala."

            Iloko oia mau kumuhana e ike ia ai, owai la iwaena o ka poe e ake ana e holo balota e ae mai ana e kakoo ana oia i keia mau kumuhana?

            Nolaila, e na hoa makaainana, e noho ana ma kela a me keia apana koho a puni ka pae aina, ke hoike ia aku nei ka lohe iwaena o oukou, e hoala i mau halawai makaainana no ka halawai lokahi ana i ka mea a oukou i manao ai he kupono, alaila, e koi aku iaia e hoike mai oia i kona manao kuokoa, a ina ua ike kela halawai na kupono oia, alaila hoopaa aku iaia, a ina aole alaila kapae ae iaia a huli hou aku i mea kupono ma ia wahi, i mea aloha aina io, aloha lahui, a aloha alii hoi, aole hoi e pono e punihei aku i na pelo a na anela uhi o ka po, e like hoi me keia nei e ike ia aku nei i keia mau la, e okomo ia ae nei ka poe anela o ka aoao hoomaemae iloko o na komite o ka aoao lahui, ma o ka Hui Kalaiaina la, ma o kona Peresidena ala hoi.

            Oiai hoi o ka poe e onou ia mai nei i mau komite mai ka poai mai no ia nana i hookahuli i ko kakou waa aupuni i ka 1887, me ka manao ana oia ka hana e waiwai ai o Hawaii nei, eia ka auanei oia ka mea e nele loa ai, a e pau pu ai hoi ke Kuikahi Panailike mawaena o Hawaii nei a me Amerika, a o ke ano iho la ia o ke akua unuhipili he huli mai no a nanahu, a oia ka kakou e ike nei i keia mau la, a i mea e pau ai keia mau unuhipili i ka olokaa ia, e koho i ka poe aloha io ia oe e Hawaii mailoko loa mai o ka puuwai, aole hoi ma ka lehelehe wale no, e like me lakou ala iho i kela mau la aku nei.

            Maluna o ke kahua oiaio o ka hoopono e loaa ai ia kakou ka pono a me ka pomaikai kaulike, aole hoi o ke kau kapakahi hoi o ka la i Manuakepa, a nenakee ae hoi ka ia i ka maunu ekaeka.  O ke kaulike o na pono a pau maluna o ka poe waiwai a me ka poe ilihune, oia ka ka aoao Liberala e ake nei a oia ke kahua onipaa o ke kuokoa a me ka maluhia.

 

            Ua makemake ia na Luna lawe pepa a pau o ka LEO O KA LAHUI, e hoihoi mai i na helu o na la, 19, 20, 26, 27 o Okatoba nei, ma keia keena nei; ina nae he mau helu koe ia oukou.

 

            Ua makemake ia na Luna Lawe Pepa a pau o ka LEO a me ka OIAIO, e akoakoa mai ma ke keena nei, i ka hora 10 a. m., o ke kakahiaka Poalima, no ka noonoo ana i kekahi hana i manao ia.

 

            E na Luna Lawe Pepa o ka Leo o ka Lahui, ke hai ia aku nei ka lohe ia oukou, ina he mau helu koe o ka la 3 o Augate nei, oia hoi ka Poakahi mua, alaila e pono e hoi hoi mai i keia keena.

 

            Ua makemake ia na iaia a pau o ka Hui Aloha Aina, e akoakoa mai ma kahi o ka Peresidena, ma ka Poaha, ia 29 o keia malama i ka hora 10 a. m.

 

            Ua lohe mai makou, eia kekahi mau wahi ilikea ke kaena hele nei o laua ka na alakai o keia lahui, he mau wahi ilikea poholalo keia, ke lawe hola ia nei ka inoa o kekahi mau kahuna e lana nei, e i ana he mana ka ko laua.