Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 322, 12 November 1891 — Page 2

Page PDF (1.18 MB)

This text was transcribed by:  Paul Davis
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

HOOLOLI I MANAO IA O KE KUMUKANAWAI.

            @e Kanawai e hoololi ai i na Pauku 48, 56, 59, 62 a me 63 o ke Kumukanawai a e pakui mai i pauku hou i ke Kumukanawai, e kapaia Pauku 84.

            E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii.

            Pauku 1. Ma kela ke hooliloia nei ka Pauku 48 o ke Kumukanawai a penei e heluheluia ai ua Pauku la:

            "Pauku 48. O na Bila Kanawai a pau i hooholoia eka Ahaolelo mamua oka lilo ana i kanawai e waihoia imua o ka Moi ina e apono oia, e kakauinoa oia. a ma ia mea e lilo ai ia i kanawai; aka, ina aole oia i kakau inoa, e hoihoi hou ae oia me na kumu pu o kona hoole ana i ka Ahaolelo a na ka Ahaolelo e kakau i na kumu o kona hoole ana maloko o ko lakou buke moolelo, a e hapai hou lakou i ka noonoo hou ana ua hoaponoia ua Bila Kanawai nei e ka elua-hapakolu o na hoa a pau i koho ia o ka Ahaolelo e hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoaia, alaila e lilo no ia i kanawai. Maia mau hana ana a e hoomaopopoia ke koho ana ma ke kahea ana i na ae me na hoole, a e kakau ia ma ka buke moolelo o ka Ahaolelo na inoa o na poe i koho ma ka ae a me ka hoole i ka Bila. Ina e hoihoi ole ia mai kekahi Bila Kanawai e ka Moi iloko o na la he umi (koe na la Sabati) mahope o ka waiho ia ana aku imua ona, alaila e lilo no ia i kanawai me he mea la he kanawai i kakauinoa ia e ia, ke ole nae e hiki ole ka hoihoi ana mai mamuli o ka hookuu e ia ana o ka Ahaolelo, a ina pela aole ia e lilo i kanawai."

            Pauku 2. Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 56. o ke Kumukanawai a Penei e heluhelu ia ai ua Pauku la:

            Pauku 56. O ke Alii o ka Ahaolelo he kane kupa ia no ke Aupuni i hiki aku na makahiki he iwakalua-kumamalima a i noho ma ke Aupuni no na makahiki ekolu a he waiwai kona iloko o keia Aupuni i kupono i ka auhau i hiki aku i ka ekolu tausani dala mawaho ae o na hihia a Pau, a i ole ia, he loaa makahiki kona aole i emi malale o eono haneli dala."

            Pauku 3. Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 59 o ke Kumukanawai a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 59. O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina ina he Hawaii Amerika, a he Europa palia ma ka hanau ana, a ina ua hiki aku kona mau makahiki; ka iwakalua, a ua hookaa oia i kona mau auhau, a ina ua hookomo oia kona inoa ma ka pana inoa o na poe koho o kona apaua no ke koho ana i na 'Lii o ka Ahaolelo, alaila, na kupono oia ke koho ia na 'Lii, a ua loaa iaia he kuleana e koho i na 'Lii o ka Ahaolelo, i kela a me keia koho ana, ina nae;"

            A e hoolilo ia no hoi ka mahele o ua Pauku la a penei e heluhelu ia ia:

            "Alua - He waiwai ponoi kona ma keia Paeaina i kupono i ka auhau ia i emi ole iho ka waiwai io malalo o hookahi tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole pela, ua loaa maoli iaia kekahi loaa makahiki i emi ole malalo o eono haneri dala iloko o ka makahiki mamua ponoi iho o kona hookomo ana i kena inoa iloko o na poe kupono i ke koho."

            Pauku 4. Ma keia ke hoolilo ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai a penei e heluhelu ia ai na pauku la:

            "Pauku 63. Aole e noho kekahi i Alii a i Lunamakaainana pana ma ka Ahaolelo, ina aole i koho ia malalo a kulike hoi me na hoakaka ana o keia Kumukanawai."

            Pauku 5. Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai na Pauku la:

            "Pauku 62. O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina. Ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana ina na hoohiki oia e kok@a mamuli o ke Kumukanawai a me na kanawai e like me ka mea i hoakaka ia no na poe nana e koho i na 'Lii, a i hookaa i kona mau auhau, a ua hiki aku oia i na makahiki he iwakalua, a i noho me keia Aupuni @e ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana. a i ike i ka heluhelu a me ke kakaulima ma ke olelo Hawaii, a Enelani a Europa pana, (ina i hanau ia mahope mai o ka makahiki 1840.) a ina na hookomo i ko inoa ma ka papa inoa o na poe koho kona o apana e like me ka mea i hoakaka ma ke kanawai, alaila, ua loaa iaia ke kuleana e hookomo i hookahi balota no ka Lunamakaainana a mau Lunamakaainana paha oia apana; aka nae o na olelo no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana a me ka ike helehelu a kakaulima ma ka olelo Hawaii Enelani a Europa paha, aole ia e pili i na poe e noho ana ma keia Aupuni i ka manawa i kukalaia ai keia Kumukanawai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho balota lakou ma ke koho mau ana malalo o keia Kumukanawai."

            Pauku 6. Ma keia ke pakuiia aku nei i ke Kumukanawai he Pauku hou ma ke ano he hooloii i ua Kumukanawai la a kapaia Pauku 83, a penei e heluhelu ia ai ua Pauku hou la:

            "Pauku 83. Ua hiki i ka Ahaolelo i keia a me keia manawa e hana i na Kanawai i manao ai ua kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau, a i ole ia, o kekahi papa hookahi a lahui paha i lawe ia mai loko o ke Aupuni no ka hana ana i na hana oihana mahiai, a ua hiki no hoi ma ia kanawai e hoohaiki a kaupalena i ka manawa e noho ai maloko o ke Aupuni oia poe limahana oihana mahiai a me na oihana a hana paha a lakou e lawelawe ai."

            Ke hooia nie au ua hooholoia ka Bila mamua ae ma ke Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii ma ka la 10 o Novemaba, M.H. 1890.

            CHARLES WILCOX.

            Oct. 26, 3@@             Kakauolelo.

 

HE HOOLOLI I MANAO IA.

            No ka Pauku 55 o ke Kumukanawai o 1887, e like me na olelo o ka Pauku 82 o ia Kumukanawai.

            E Hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii.

            Pauku 1. E hoololiia a me keia ua hoololiia no ka Pauku 55 o ke Kumukanawai o 1887, ma ke kapae ana i na hua olelo "elua haneri me kanalima" ma ka lalani ehiku, a e hookomo ana i na huaolelo "elima haneri" ma ia wahi, a e heluheluia ua Pauku la penei:

            "Pauku 55. E uku ia na Lunamakaainana no ka lakou hana e like me ka mea i oleloia ma ke kanawai, no loko ae o ka waihona dala o ke Aupuni, aole no nae e hoonui ia keia uku i ke au o na makahiki elua i hooholoia ai ka olelo e hoonui i ka uku, aole hoi e kau ia kekahi kanawai e hoomahuahua ana i ka uku o ua poe la mamua o na dala elima haneri no kela a me keia au o na makahiki elua."

            Ke hooia nei au ua hooholoia ke Bila mamua ae ma ka Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii ma ka la 10 o Novemaba, M.H. 1890.

            CHARLES WILCOX.

            Oct. 26, 3ts     Kakauolelo.

 

NA APANA AINA HOME LIILII MA PUNA HAWAII.

            Ke hoolaha ia aku nei ma keia:

            1 Aia he 20 mau apana ma Nauawale, Puna, Hawaii, e loaa no he mau apana kupono no ka noho ana kuonoono, mai keia mau apana aina home liilii mai.

            2 E ike ia no ke kii o keia mau apana aina, maloko e ke keena Aina o ke aupuni, ma Honolulu a i ole ma ke keena o J. E. Elderts ma Kapoho, Puna, Hawaii.

            3 Na J. E. Elderts, e kuhikuhi mai i na apana i ka mea makemake ana e ike i ua mau apana la, a no ia hana ana e loaa iaia ka uku o $1.00 mai ka mea noi aku.

            4 O ka poe makemake i mau apana aina, e nonoi mai no, ma ke kakau ana mai i ke Kuhina Kalaiaina, maluna o ka pepa i pa'i hakahaka ia, a loa no ke kope oia mau palapala me ka uku ole mai a J. E. Elderts.

            5 Aole e noonoo ia ke noi a kekahi mea he aina ponoi kona.

            6 O kela a me keia mea ponoi e loaa iaia na makahiki oo ma ke kanawai.

            7 E ae ia no ka mea nonoi i umi makahiki e uku ai no ka aina ma ia manawa, e hookuu ia no ka aina mai na auhau aupuni a pau.

            8 Iloko o hookahi makahiki, ke kauoha ia nei oe e kuku@u i hale nou maluna o ka apana aina i lilo ia oe, a e hoomau aku oe i ka noho ana no ke koena o na makahiki he umi.

            9 Iloko o ekolu makahiki, ke kauoha ia aku nei oe e hoopuni i ua aina la me kekahi pa kupono a paa hoi.

            He mea pono ia oe e hookaa mua mai i kela a me keia hapa makahiki, i ka uku panee maluna o ke kumukuai o ka aina ma ka 5 pakeneka o ke dala i ka makahiki hookahi; ua hiki no hoi ia oe ke hookaa i ke kumukuai holookoa, a o ka hapa paha, ma kela a me keia wa, he mea ia e emi mai ai ka uku panee.

            11 O ka aelike mua ana, aole hiki ke hoolilo ia aku, a aole no hoi e hiki ke hoolilo ia aku ka aina, a hiki i ka hooko piha ia ana o na kumu aelike.

            12 Ke haule hope ka hooko ia ia ana o kekahi o kela mau kumu i hoike ia ae la, he mea ia e loaa ole ai ka aina.

            C. N. SPENCER,

            Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Nov. 6, 1891.

            318-4t.

 

KUAI O KA AINA AUPUNI ILOKO O PULEHUIKI, KULA, MAUI.

            Ma ka Poakolu Dekemaba la 2, 1891, ma ka hora 12 o ke awakea, ma ke alo iho o ke komo ana o Aliiolani Hale, ma ia wahi i makemake ia ai e kuai aku ma ke kudala akea ana i ke koena o ka Apana Aina Aupuni o Pulehuiki, Kula, Maui, a o kona ili he 13.97 eka oi a emi mai paha.

            Kumu hoomaka $5.00 o ka eka.

            C. N. SPENCER,

            Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Nov. 6, 1891.

            319-d3ts.

 

KUAI O KA AINA AUPUNI MA KE AWAAWA O LAUPAHOEHOE, HILO, HAWAII.

            Ma ka Poakolu, Dekemaba 2, 1891, ma ka hora 12 o ke awakea, ma ke alo iho o ke komo ana o Aliiolani Hale, ma ia wahi i makemake ia ai e kuai aku ma ke kudala akea ana; a e hoomaopopo ia hoi o Haawi a he wahi kupono hoi no ka noho ana me kela awaawa o Laupahoehoe Hilo Hawaii, a o kona ili he 50 eka, oi a emi mai paha.

            Kumu hoomaka $500.

            C. N. SPENCER.

            Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Nov. 6, 1891.

            319-d3ts.

 

NA KOHO ANA I SILA IA.

            E lawe ia ana ma ke keena Kalaiaina a hiki i ka Poalua, Novemaba 17, 1891, ma ka hora 12 awakea, no ke kukulu ana i hale laau noho ma kahi hooulu laau o ke aupuni, kihi o alanui Mei a me Keaumoku, Honolulu.

            O na kii a me na hoolala ana no ka hana e ike ia no ma ka ninau ana ma ke keena o ka Luna Hana Aupuni.

            E kakau ia na palapala koho me na olelo mawaho o ka palapala, "Palapala Koho no ke Kukulu ana. Kahua Hooulu Mea Kanu."

            Aole e hoopaa ana ke Kuhina Kalaiaina iaia iho e lawe i ke koho haahaa loa a i kekahi e ae paha.

            C. N. SPENCER.

            Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Nov. 11, 1891.3ts

 

KUDALA AKEA ANA O NA LAIKINI AWA.

            Ma ka Poakolu Novemaba9 '91, e kuai ia aku ana ma ke kudala akea ana i kekahi maui Laiki Awa, no ka manawa hookahi makahiki, mai Ianuari 1, 1892 aku.

 

MAUI.

            Lahaina           2          Laikini

            Wailuku           2          :

            Makawao        1          :

 

HAWAII.

            Kau                 1          Laikini.

 

KAUAI.

            Kawaihau        1          Laikini

            Waimea           1          :

            O keia mau laikini o keia mau mokupuni o Maui, Hawaii a me Kauai, e kuai kudala ia aku ana no ia iloko o ko lakou mau apana pakahi iho; a e hoike ia aku no na ano a pau e pili ana ia mea ma ia wahi, a ke waiho ia nei ka mana malalo o ka makai nui, a i ole ia, o kona hope paha.

            Kumu koho mua no ka laikini o Lahaina me Wailuku $300, o ka laikini hookahi, a no na laikini e ae o kekahi mau Mokupuni e ae, $100, hoomaka aku oia no ka laikini hookahi.

            Ka Manawa. E uku mua ia he 25 pa-keneta i ka wa haule ai ka hamale.

            A o ke kaena aku, e uku ia no ia i ka piha ana o na la i hoike ia.

            Ina aole e uku ia ke koena iloko o na la he umi mahope iho, alaila, e lilo no kela uku mua ana i mea ole.

            C. N. SPENCER,

            Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Nov. 11, 1861-3ts

 

KA LEO O KA LAHUI

JNL. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

 

POAHA, NOVEMABA 12, 1891.

 

NO HAWAII MA NA AINA E.

            Eia ke laha nei kekahi mau olelo ma na aina e, e hapai ana i na ma nao ano e, a e paipai ana i ke aupuni ma ka inoa o ka Aoao Lahui, e apono mai i kekahi Repubalika, a pela aku. O Mr. Morino ka mea e hooikaika nei ma keia ano. ma kona manao aloha no paha i na Hawaii i ka pakaha a hanaino wale ia. Aka, o ka mana mai kekahi mai nei aku, he mau olelo wale iho no ia. No ka mea, o ka mana o kekahi kanaka, e hana no ka lahui Hawaii ma na aina e, mai ka Lahui aku no ia, a ma ke koho halawai nui wale no e hiki ai. Ua hoolaha ae makou i ke ake nui o Mr. Moreno, e lilo o Hawaii i Repubalika, a e koho ka lahui i kekahi o lakou ilio i Peresidena.

            He oiaio, he kulana holomua ke aupuni Repubalika, aka, aole kakou e pauaho koke ano i ke aupuni Alii, aia wale no a na ke poo aupuni alii e pauaho i kona kulana, alaila, kuleana pono ia kakou ke noonoo hou aku. He mea oiaio, ua popo ke aupuni i keia wa, eia na hana la@@wale e awili ia nei me na hookele ia ana o na oihana, aka, e hoomanawanui no kakou me ka hoopono, a he helelei wale mai no kona i@o e hoohana ia nei o na luna aupuni a ka Moiwahine i hoopunahele ai. Me ia no ka hewa e kana mau hana, a o ke Akua no ka mea nana e a'e iaia i oi aku mamua o ka ke kanaka.

 

He Hui Kalaiaina Hou.

            He 500 ka nui o ka Hui i keia manawa, a e aneane ana no paha e piha ka hookahi tausani a oi i keia po Poaha. Ua lana ko makou manao e pomaikai ana ka lahui, no ka mea, ua haule iho la na hana o na haole kolohe i manao ai e alakai i ka Hui Kalaiaina i mea hoohana @a lakou. E hele nui ae na makaainana i keia halawai, no ka mea, he mau hoike ano nui ke waiho ia aku ana imua o ka lahui, e pili ana i na hana e ake ia nei e hoohana maluna o kakou, e na hui e hoao nei ia kakou no lakou pono ponoi iho.

            I keia po no hoi e hooholo ia ai ke Kumukanawai ma ke ano nui, a e koho ia ai na luna a me na komite mau. Nolaila, e ala mai na apana a pau a e komo i keia hui, i noonoo pu ai kakou i ka mea e hana ia a me na luna e hoonoho ia ai no keia hui a me na Komite. Ua makemake ia e komo mai he mau lala mai kela a me keia apana mai ma ke Komite Elele. E makaala kakou a mai hoomaloka, a mai kauka i aku a na kekahi e hana ka hana i pili i ka pono o kela a me keia mea, o lilo auanei he mea ohumu mahope aku. No ka poe aloha i ka hui Kalaiaina, e aloha no, a e hana like no kakou me ia hui, ma na pono a pau o ke kanaka, ma ona iho me ke alakai ole ia e kekahi lahui e aku, ma ka pono, ke kaulike a me ke kuokoa me ke aloha aina.

 

UA HOOPAI IA.

            Ua hoopai ia ka poe lawe pepa cifa o ka banako "Kaukaiwa" i ka la inehinei, no ka lawelawe a kokua ana i ka hewa cifa, i na dala he elima haneri a me na koina o ka mea hookahi, a ua hoohala hou aku la nae lakou imua o ke kiure o ka aina ma o ko lakou loio ala, a oia ka makou e ike nei i ka welawela o ke kai o ka moa.

            O keia banako i i hopu ia iho la, he poe eva na ona o keia kupuino, a oia no hoi ka poe a makou i a'o mua aku ai i ola honua. aole nae he lohe mai, aka, o keia poe nae ka i poino, a paa hoi malalo o ke Kanawai. Hookahi a makou wai i mea i ano kuha'u iki ai, oia keia iko aiwaiwa loa hoi e ke kopi ana i ke kanaka Hawaii, a i ka pake hoi he $250 wale no, oiaio o ka pake, he paka pio kona hewa, he piliwaiwai no kona ano, aka, emi nae hoi kona hoopai. No ke aha hoi keia?

            E-a! e ua poe hoaloha nei, eia makou ke uwalo mau nei i na la a pau, aole nae he hopu ia mai, oiai hoi, ua oolea loa ia ko kakou mau a i. Oiai, ua haawi ko kakou Kumukanawai a me na Kanawai i ka mana o ka Aha Hookolokolo, e kauoha ana, aia no i kona manao he pono.

 

HALAWAI HUI KALAIAINA.

            E halawai ana ka Hui Kalaiaina i ka po Poolima hora 7 ahiahi ma ka Hale Robikana. E akoakoa mai na hoa, e kuka no ka mea e pili ai a i ka pono o ka lahui.

            Ma ke Kauoha.