Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 330, 24 November 1891 — Page 1

Page PDF (1.14 MB)

This text was transcribed by:  Kiana Pauda
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

Buke II.     HONOLULU, NOVEMABA 24, 1891.     Helu 3@@.

He Moolelo

---:NO:---

MASEPA.

Ka Olali o Denemada!

---:A I OLE:---

Ke Kaulio Keokeo!!"

Kakauia no Ka Leo o Ka Lahui.

 

Alaila, heaha ka hana a ua poe kiu la, e hiki ai ia lakou ke huli hoi aku imua o ko lakou moi, a hoi ke, ua loaa ia lakou ke kaulio Masepa, ke keiki a ka Porofesa kauna Masesepa.

Ea, e ka mea heluhelu, o ka lawe ana ae i ke alahele o ke alualu ana aku mahope o ua kaulio keokeo la, oia wale no ka lakou e hana ai.

A ke ole pela, alaila, o ko lakou kipoka ia ana, oia wale no ka mea maopopo ina lakou e huli hoi aku ana imua o ke alo o ka moi Carlo, me ka nele i na hoike e pili ana i ka hanohano o ka lakou hana i hoouna ia mai ai.

Nolaila, me ko lakou nanaina o ke pihoihoi nui o haule hope lakou mai ka meheu mai o ke kaulio, kau koke ae la lakou maluna o ko lakou mau lio, a alualu aku la mahope o na kapuai puahiohio o ka lio keokeo Wiliahiu e puhalahiu e ala mamua.

O kela kowa nui mawaena o ke kauho a me na kiu Denemaka, ua hoomau ia no ka manawa he aneane o umi minute.

Aia hoi ike hou ia aku la ka lio keokeo i ka huli hope hou ana mai, a lawe ae la i na minute o ka puahi malalo o kona mau kapuai o ka puahiohio.

He pohapoha ana me ka paapaa ina, he helulu ana me ka naueue, maala ae ia ua lio keokeo nei me kona mea hooholo me he aka wailua.

A mamua ae o ka loaa, ana i ua kiu he manawa no lakou e hoouna aku ai i ka lakou mau poka kukala o ka hopu pio, aia ua lio keokeo la a me kona mea hooholo he hapaha mile ka mamao.

Kani aku la ka lakou mau pu a hihio hele aku la ka lakou mau poka palaualelo me ka waiwai ole.

I kela manawa a na pu a na kiu i poha like aku ai, ia wa i huli hope hou mai ai ka lio keokeo a me he oili ana la na ka pua kakaka, aia ua lio keokeo nei ua maalo hou ae la ma ke alo o na kiu no ke kolu o na manawa, a o ka leo akaaka henehene a kona mea hooholo oia ka na kiu i lohe aku ai.

Ia wa i kula'i like mai ai na kiu i ke kiko o ka lakou mau pu panapana me ka hikiwawe. a kaulona aku la imua me ka pololei.

He poha ana no ka hamare me ka huaolelo:  "Bang!  Bang!"  lele mama aku la ka poka me ko lakou ikaika hoonee no ke kiola ana i ke kaulio Masepa ilalo.

Aka e ka mea heluhelu, ma kahi o ka maka pipi bulu i manao ia ai, ua puhalahi'u aku la ka poka iloko o ka puahiohio.

Alaila, e like me ka poha hakolokolo ana ae o ka leo hoopuoho o ke kahi hekili ku'i pamalo, pela no ua paia o ke kulanakauhale o Kopenahegana i uluaoa koke ae ai me na leo hooho o ka ikuwa, a e ukali pu ia ana hoi e na leo akaaka ano henehene.

Na keia mau kupinai leo e ulu aoa nei ma na paia o Kopenahegana ma kela a me keia wahi a ke kaulio Masepa e maalo ae a, na ia mea i hoopahaohao a hoopohihihi loa aku i ka noonoo o na kiu, a koho koke iho la no lakou, o keia mau uluaoa a lakou o loho nei, he mau leo kupinai ia no na debolo, a o kekahi o ia poe, oia no keia kau lio a lakou e kuhihewa nei he kanaka oia maoli oia.

Nolaila, no ka wa hope loa o ka lakou mau pu panapana i luai aka aku ai i ku huaolelo bang o k ekauoha, huli like @e la lakou a haalele iho la i ke kahua o ka hana, a uhai aku la ma ka meheu o ke kaulio no ke alo o ka moi Carlo ka puuwai kona-hao.

O na hora molehulehu ia o ke ahiahi a ua poe kiu la i hoea aku ai ma ke alo o ka moi Carlo, a imua ponoi o ke alo o ua moi nei, wahiho aku la lakou i ka lakou mau papa hoike me keia mau olelo poko le o ka hoike

O keia kanaka kaulio keokeo, he kanaka opio wale no ia o 20 makahiki, aka nae, ma kahi o ke kapa ana aku iaia he kanaka opio oia o ke kino oa maoli, e ae mai ia makou e olelo ae ma keia hoike piha, aole oia he kanaka o ka hanu ola aka, he debolo oia o na debolo, a o kekahi hoi o na huina o ko ka po mau kini.

Ua haawi ia na hoolaia ana no kona paa pio ia makou ma ka waha o ka makou mau pu panapana aka, ua ko ole naae, a ina he kanaka ola maoli o ka hanu uhane, pehea ia oia i lilo ole ai, he pio na ka poka o ka makou mau pa panapana.

HE MAJU HANA HOOMAINOINO.

Mr. Lunahooponopono:

Aloha oe:

E oluolu mai kou ahonui e hookomo iho i kela maju e kau ae lamaluna, nona ke hoomanao i haiia; "He mau hana hoomainoino."

Oiai kekahi kanaka i loohia i ka ma'i hookaawale ohana e noho ana ma ke awaawa o Pelekunu, a i kona wa i ike ai ua kau ka hoailona a ka ma'i iaia, kupu ae la ka manao iloko ona e hoi no Kalawao no kahi i hookaawale ia no ia ano ma'i, oia no kona wa i kau aku ai maluna o ka mokuahi Mokohi, no ka lawe ana iaia no kahi hoomalu me Puuhale, Honolulu, Oahu me ka makai ole naan i hopu a lawe mai hoi; aka oia ponoi no kona makai nana i lawe iaia ma kahi e hoomalu ia ai oia ano ma'i.

A eia kahi i pili ai kela hopuna olelo maluna ae.  "He mau hana hoomainoino." ua hookau ia aku la ua mae ma'i nei iwaenakona o na holoholona, kipi, hipa, lio a me ka puaa, a oiala ke kanaka maoli e no ho pu nei me na holoholona i hai ia ae la maluna; oiai hoi, he uhane no kona a ke Akua i hana mai ai i like me ko na kanaka a pau, a heaha iho la hoi ke kumu i hoohalike ia ai ia uhane a he Akua i hana ai e like me na holoholona?  No ka loaa anei o kela kanaka i ka ma'i?

O ka inoa o keia kanaka, aia no o K@la, o kona aina hanaju aia loa Kau, Hawaii, oia ke one hanau o kona maju makua a me ia pu no hoi.

Eia ka'u wahi i aloha loa aku ai i na kanaka nei.  Aia i ka wa i pili mai ai o ka moku i ka uwapo. hai ia aku nei ka lohe i ka halewai, he hookahi ma'i eia i ka moku, alaila, ua hiki mai la ka makai, oia o John Paka he makai ku huina oia, hiki mai la oia a ninau aku la i na kela moku, oiai hoi ua hoi e no ke kapena, hai mai la ka poe kela ei ae iwaena o na holoholona; hele aku nei ka me kai e huli a loaa ia aku no iwaena o na holoholona kahi i noho ai, me kona lima ponoi no oia i hopu aku ai iaia a kaikai mai la no ka uwapo. ua nui kona aloha no kela kino uhane i hana ia me ke aloha ole.

Nolaila au i manao ai e hooaiai aku i ke akea. i ike mai ai o'u kiui makamaka e noho ana mai ka la puka ae ma Haehae, a ka welona i ka mole olu o Lehua.

Ke ninau aku nei au imua o na poe ike kanawai a pau; he karaima anei ka ua kanaka la i hana ai?

I hoohalike ia ai oia me na holoholona e noho pu ai?  Aole paha?  A ina he karima ka ua kanaka ia i hana ai, aole no i kupono iki e hana ia pela; aka hoi, ina aole, ke hai aku nei au me ka oiaio loa, he pono i na poo o ka oihana hookolo kolo e ao ae i na kapena o na moku @oie e hana me ka hoomainoino i na poe oia ano, aole o ko lakou loaa ana i na haawina o ka ma'i. oia ko kumu e hana ai pela.

Nolaila ke hai aku eni au ia oukou a pau loa, e na poe i loaa na mana koho balota mai koho mai oukou i na lunamakaainana hoopilimeani palu kuha; aka e koho i ke kanaka kuokoa, aloha aina, aloha.

OLELO HOOLAHA.

E ike auanei na kanaka a pau, eia ma ka Pa Aupuni o Makiki nei kekahi mau lio hele hewa;

Lio k. ulaula, 2 wawae nina i paa i ka hao, kiko keokeo ma ka a-i pela ma ke kua, 1 wawae keokeo hope hema, kiko keokeo ma ka lae, haakuni aue e , kohu kiaha p@ ke ano.

Lio k melemele, 3 wawae keokeo, eleele keokeo ka hulu e ka wawae mua akau kiko keokeo maluna o na kue mala e elua, hao kauai X hope hema.  Lio k ulaula, keokeo uuku ma ka wawae hope akau, keokeo lokihi ma ka ka lae, kiko keokeo ma ke kua pela no na aoao a elua, 4 wawae i paa i ka hao, hao kuni ano e hope akau hapala ka hao malalo o kela mau kuni.  O ka mea a mau mea paha no lakou keia mau lio, e pono ia la kou e kii mai, o hala ananei na la he 12 e kuai kudala aku no wau ke hiki aku i ka la 7 o Novemaba 1891.

D. KAOAO.

Luna Pa Aupuni.

Hoolaha Hookapu.

Ke hoike ia aku hei ka lohe i oa ano kanaka a pau loa.  Ua hookapu loa maua i ko maua mau Apana Aina ekolu kapaia o Kalaheo, Kahaleuia a me Puu@hala, no lakou na eka 202 e wahiho la ma ka Paa, Kailua, Koolaupoko, Oahu, i hoolimalima la e maua mai ia Keleau (w) mai.  Nolaila, ke pana loa ia aku nei na holoholona o kela a me keia ano, aole e hookuu wale ia maluna o ua mau Apana Aina la, a o ka mea a mau mea paha e kue ana i keia, e hopu ia no e maua, a i ele ia, e ko mana mau hope paha, a e hooko ia e like me ke kuhikuhi a ke kanawai.  O na poe a pau e makemake ana e komo iloko o keia Hui, e pono lakou e hele mai e hui pu me Mrs. C. I. HIRAM, a i ole ia, me DAVID DAYTON, a i ole ia KUKA.

Owau no me ka haahaa,

MRS. C. I .HIRAM.

Honolulu, Oahu, Oct. 8. 1890..

Kauka Yong Kam

Pung.

(APANA.)

Helu 53, Alanui Maunakea.

Ke Kauka Loea o ka

Aina Pua!

Ua hiki ke hoola ia kela a me keia ane

ma'i, mai ko na kane, wahine a  me

na keiki liilii.  O na ma'i ha-no

ua hiki loa ia ke hoola ia me

ka maalahi.  A o na ma'i

e pili ana i ka maka

pau pu ia i ke

ola.  Ke ho-

ike ia aku nei.

eia ke ola ia nei, me

ka oluolu pu o kahi au-

hau.  Ka poe pilikia hanau

keiki a hele nui paha o ke koko

a pau a lohi paha ka hanau ana, pa

paha o ka waiu, e hele nui mai i o'u nei.

E KIPA mai e ka poe i hooluu

lau ia me an haawina pilihana a ka ma'i,

a na'u oukou e hooluolu aku.

KAUKA YONG KAM PUNG.

Honolulu, Sept. 2, 1891.

I KA LEHULEHU HAWII

Ka hooiaio aku nei ka mea nono ka inoa malalo, ua hoolaia ka'u wahine mai ka pikikia hoomailu a kama'i kokopaa, ka'u keiki ekua makahiki hoi mai ka aneane loa ana e make i ka ma'i emi pu wale no o ke kino, oia hoi ka pilikia ai maloko o ke kino.  Mai ke ola ana o ka ma'i a hiki i keia la, oale i hoea hou mai na pilihua o ia ano.  Ke kono nei au i na makamaka Hawaii o'u e hele ae ia Kauka Apana (Yong Kum Pung) a e loaa o ka maha.  Mai kanalua ma na ano elua--oia ka oluolu e na pilikai ma'i a me ka haahaa o na auhau ina.

Me ka olaio,

P. M. AKA.