Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 340, 8 December 1891 — Page 1

Page PDF (987.19 KB)

This text was transcribed by:  L. A. Marchildon
This work is dedicated to:  Any Canadians calling Hawaii home...I'm so envious !!

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

Buke II.           HONOLULU DEKEMABA 8, 1891.                       HELU 340

 

He Moolelo Nanea.

NO

De Atanani.

Ke Koa o ka Lio Olohe.

-- A I OLE –

NA KIAIEKOLU O FARANI.

            Aka, ua haawi aku au i kekahi mea ma ke ano he aloha oia na'u e like me ka lede Calarika i haawi mai la ia oe, a pela iho la i lilo ai keia komo mai ia'u aku.

            Na keia pane a ke koa La Fere ka wiwo ole, na ia mea i hookaakaa ae i na noonoo o ua koa opio la o ka lio olohe, a hoomaopopo iho a ia, aia he mea huna pohihihi ke waiho la mawaena o kona hoaloha La Fere a me ka lede Calarika.

            Nolaila pane aku la ua koa opio nei me keia mau ninau o ka hoohuahualau:

            E La Fere, aole anei he pili ia oe keia lede Calasika, ka mea hoi e aahu nei malalo o ka inoa kapakapa o ka huna ka 'Milede'?

            Ua haka pono mai na maka o ke koa La Fere maluna o kona hoaloha opio me na nana ana o ke oolea, a li'uli'u iki pane mai la oia me keia mau olelo, me ka paa ana mai i na lima o Atanani:

            E Atanani kuu hoaloha, ua maopopo no ia oe ua aloha aku au ia oe me kuu naau a pau, i oi aku mamua o ka'u keiki ponoi; nolaila e lawe i ka'u mau a'o ana, e hoopoina a e hookaawale i na noonoo ana no keia lede mai loko aku o kou mau hoomanao ana e like me ka'u i hoike mua aku ai ia oe he lede kela i piha me na haawina awahia o ka moonihoawa.

            He oiaio, he lede oia i lawa me na haawina o ka ui a me ka nani, aka nae, he nani ia nou e poino ai; ano e Atanani, e hoolohe mai ana anei oe i ka'u mau ao ana?

            Ae e La Fere, ua lawa, a ua pau ka'u mau hana ana ma ke ano he ipo kela lede na'u, wahi a Atanani.

            A na ke akua e alakai ia oe me ka palekana, i panai mai ai ke koa La Fere.

            Me keia mau olelo mawaena o na hoaloha, haalele iho la ke koa opio a La Fere, a huli hoi aku la ia ma kona keena ma Rues de Eosaia.

            Iaia i hiki aku ai, aia ka lede kauwa a ka lede Calarika e kali mai ana iaia me kekahi leta na ke kauna de Wada, mai kona haku wahine mai, ka mea hoi e noho la ia mau minute me ke aloha pupule no kana ipo ke kauna de Wada.

            Ua heluhelu awiwi iho ua koa opio nei i ka leta a ka lede Calarika, alaila me ka hookaulua ole, noho iho la ia ma kona pakaukau a kakau awiwi iho la i keia leta apuka no ka lua o ka manawa, a e heluhelu ia ua leta apuka la me ke akahele penei:

            Mai hilinai mai i kou paulele ana maluna o'u no ko kaua halawai hou ana, oiai aole e hiki ia'u ke hooiaio loa i ka olelo ana aku i ka manawa, o ka nui o na hana ma ko'u lima oia ka mea nana e hookaulua ia'u no ka wa loihi, aia a hiki mai ia wa, alaila au hoonaauao aku ia oe.            Kou oiaio,

De Wada.

            O keia leta apuka elua a ke koa opio Atanani, oia ka ka lede kauwa i huli hoi awiwi aku ai no ke alo o kona haku wahine a haawi aku la, a i ua lede Calarika nei i heluhelu iho i kela mau olelo hoonalulu noonoo, haikea ae la kona mau heleheleua me na maka hulili o ka inaina, haehae ae la oia i ua leta la o ke apuka, a me ka leo kakana pane mai la ua lede Calarika nei i kona wahine kauwa.

            Heaha ke ano o keia leta, he ilio anei au?  Ea e Kite e hai mai nawai mai keia leta lapuwale.

            Pane aku la ka lede kauwa me na lehelehe eueu o ka haalulu, iaia i hoomaopopo iho ai aia kona haku wahine iloko o ka huhu nui.

            E kuu haku, he pane keia leta no kau e ka madame, a mai ke kauna de Wada ponoi mai nei no ia i haawi mai nei ia'u.

            A-ha, i hooho ae ai ua lede Calarika nei mai ke kauna de Wada mai ea?

            He keonimana kona kulana aka nae o kana nae o kana mau olelo, aole loa ia he keonimana, ma o kona kakau ana mai ia'u i kekahi leta hoolaahaa loa o keia ano.

            Me keia mau olelo a ua lede Calarika nei, puili ae la ia i kona mau lima a hooho ae la i keia mau olelo o ka mea i hoehaeha ia ka puuwai.

            E kuu Akua!  E kuu akua!  Ua aa anei kela kanaka lapuwale e hoopalaimaka mai ia'u me kana mau hana wahahee o ke kipi, ua aa anei kela kanna hookano e olelo mai ia'u pela, a e na lani e panai aku au iaia no kana mau hana ke hoea mai na minute a ka lede Calarika e hoohoka eku ai iaia.

 

He Moolelo

--:NO:--

MASEPA.

Ka Olali o Denemada!

--:A I OLE:--

Ke Kaulio Keokeo!!

            Ma kela a me keia aoao o ua laina kaua kuea la, e lawe ana kela a me keia mahele i na kulana kaua like ole ekolu, e like me keia; na koa pukaa o na batari pukuniahi, na koa kaua lio, a o na koa hele wawae aku.

            Alaila e hoomanao iho kaua e ka mea heluhelu, he kulana kaua ikaika maoli keia o na Denemaka e hikiole ai i ka Metepa o ka lio keokeo ke pakele, ina oia e komo ana iloko o ko lakou [Denemaka] mana.

            Aka e nana aku kaua no na minute o ka manawa a ua kaulio Masepa la e hoea mai ai, a me ka hana a na koa Denemaka hoohe wale.

            E like me ka kaua i ike mua ae nei i ke kulana ikaika o na Denemaka oiai lakouse pii ana ma ko lakou mau laina kaua like ole o ke kahua kana kuea, aia hoi poha wawalo ae la ka o-le kahea hoailona a ka haku Kasela ina ua hooko piha ia ka hanohano o kaua papa hoolala kaua, a e like me ka makemake o ka o-le kahea, pela i kukai ia mai ai ka pane ma ka o-le, ua hooko piha ia ka hanohano o ka oihana kaua.

            Mamuli o keia pane i loaa mai la i ua haku Kasela nei haawi hou aku la ia i ka hoailona maloko o ka o-le ua makemake ia ka laina kana kuea holookoa, e emi hope aku iloko o na kolamu kaua ewalu, i loaa ai he ipuka mawaena o kela a me keia mahele no ke kaulio keokeo e komo mai ai iloko o kona luakupap@u i hoomakaukau ia ai.

            A pau keia kauoha a ua haku Ka sela nei, haawi hou aku la ia i ke kauoha no ke ku makaukau ana o kela mahele keia mahele ma kona kulana a hiki i ka wa a ka o-le kauoha o ka hoopuni ana e puni ia aku ai.

            O keia mau kauoa ae la elua a ua haku Kasela nei, oia ka na alakai o kela a me keia mahele i panai mai ai maloko o ka lakou mau o-le me ka huaolelo, ae ua hooko ia.

            O keia manawa a @a kukai o-le ana mawaena o ka haku Kasela @a me kona mau alakai, oia no na minute o ka manawa e aneane aku ana e hiki i ka hora 8; alaila e ka mea heluhelu, mai ia manawa aku a hiki i ke kokoke ana e kani ka hora 12 o ua po la, aole loa he mau kahoaka no ka ike ia o ua kaulio nei a lakou e kuko ana o ka hoea aku.

            O keia hoea ana aku o ua kaulio keokeo nei i ka manawa maa mau o kona ike ia, ua hoomaka mai la na manaolana poho e haha i ka umauma a me ka puuwai wiwo ole o ua mau olohe la o Denemaka, a hooia koke iho la no lakou, aole io no ua kaulio keokeo nei he kanaka ola e like me ko lakou ano, aka he lapu oia o na debolo.

            Aka nae, ua hoopau ia ua mau manao koho wale la o lakou mamuli o ka loaa ana mai o ka lohe ia lakou mai na kiu mai o ko lakou mau mahele; ua ike ia ua kaulio keokeo kamahao la i ka maalo ana ae ma na palena o ke kulanakauhale alii.

            Mamuli o keia lono, omaka mai la na manaolana o ka hauoli no ka hooko ia o ka hanohano o ka lakou oihana maluna o ka mea a lakou i pulakaumaka nui ai.

            Lolaila, me n@ olelo hoolana o ke koa a me ka wiwo ole, hahao pa kahi aku la iakou [akakai] maluna o na koa o ko lakou mau mahele e hoeueu ana ia lakou e makaukau a e makaala no na minute o ko lakou kahea ia mai no ka hana, a i ka minute, hope loa e hiki ae ai i ka hora ekahi, aia hoi poha paapaaina ae la na kapuni puahiohio o ka lio keokeo iluna o na palena hoolulu o na kea Denemaka, a no na minute pokole, nalowale aku la oia iloko o na ala pouliuli o Kapenahagena, a o ka leo uluaoa e kupinai ana me ka huaolelo kikowaena, oia wale no ke wawahi ana i na eheu maluhia o ka meha.

            I ka lio keokeo i kapoo pono aku ai iloko o kaluakupapa'u i hoomakaukau mua ia ai no kona mea hoo holo, ia wa i poha pakolu ae ai ka o-le me ka huaolelo hoopuni.

            O keia o-le i kani pakolu ae la la me kela mau huaolelo, hoopuni, na ka haku Kasela no ia, a iloko o na sekona pokole, aia na leo o-le ke poha alapine ala me ke kauoha—Rally boya, Rally, iluna me ka hae Denemaka, ilalo me ke kaulio keokeo.

Aole i pau.

 

            Ua makemake @ a Luna Lawe Pepa a pau o ka LEO a me ka OIAIO, e akoakoa mai ma ke keena nei, i ka hora 10 a.m. o ke kakahiaka Poalima, no ka noonoo ana i kekahi hana i manao ia.

 

OLELO HOOLAHA.

            E ike auanei na kanaka a pau, eia ma ka Pa Aupuni o Makiki nei, kekahi mau lio hele hewa.  Lio k ulaula, 2 wawae mua i paa i ka hao, kiko keokeo ma ka a-i pela ma ke kua, 1 wawae keokeo ho pe hema, kiko keokeo ma ka lae, hao kuni a@o e; kohu kiaha puaniki ke ano.  Lio k melemele, 3 wawae keokeo, eleele keokeo ka hulu o ka wawae m@a akau, kiko keokeo maluna o na kue maka a elua, hao kuni X hope hema.  Lio k ula ula, keokeo uuku ma ka wawae hope akau, keokeo lokihi ma ka ka lae, kiko keokeo ma ke kua pela no na aoao a elua, 4 wawae i paa i ka hao, hao kuni ano e hope akau hapala ka hao malalo o keia mau kuni.  O ka mea a mau mea paha no lakou keia mau lio, e pono ia la kou e kii mai, o hala auanei na la he 12 e kuai kudala aku no wau ke hiki aku i ka la 7 o Novemaba 1891.

D KAOAO.

Oct. 27. 303-dtf.         Luna pa Aupuni.

 

Hoolaha Hookapu.

            Ke hoike ia aku nei ka lohe i na ano kanaka a pau loa.  Ua hookapu loa maua i ko maua mau Apana Aina ekolu i kapaia o Kalaheo, Kahaleula a me Puuoihala, no lakou @a eka 202 e waiho la ma ka Paa, Kailua, Koolaupoko, Oahu, i hoolimalima ia e maua mai ia Keleau (w) mai.  Nolaila, ke papa loa ia aku nei na holoholona o kela a me keia ano, aole e hookuu wale ia maluna o ua mau Apana Aina la, a o ka mea a mau mea paha e kue ana i keia, e hopu ia no e maua, a i ole ia, e ko maua mau hope paha, a e hooko ia e like me ke kuhikuhi a ke kanawai.  O na poe a pau e makemake ana e komo iloko o keia Hui, e pono lakou e hele mai e hui pu me Mrs C. I. HIRAM, a i ole ia, me DAVID DAYTON, a i ole ia KUKA.

Owau no me ka haahaa.

MRS. C. I. HIRAM.

Honolulu.  Oahu. Oct. 8, 1890.          3me-d

 

Kauka Yong Kam Pung.

(APANA.)

Helu 53.  Alanui maunakea.

Ke Kauka Loea o ka Aina Pua!

Ua hiki ke hoola ia kela a me keia ano ma'i, mai ko na kane, wahine a @ na keiki liilii.  O na ma'i ha-no na hiki i loa ia ke hoola ia me ka maalahi.  A o na ma'i e pili ana i ka maka pau pu ia i ke ola.  Ke hoike ia aku nei, eia ke ola ia nei, me ka oluolu pu o kahi auhau.  Ka poe pilikia hanau keiki a hele nui paha o ke koko a paa a lohi paha ka hanau ana, pa paha o ka waiu, e hele nui mai i o'u nei.

            E KIPA mai e ka poe i hooluuluu ia me na @aawina pilihua a ka ma'i, a na'u oukou e hooluolu aku.

KAUKA YONG KAM PUNG.

Honolulu Sept. 2, 1891.          272-dem*

 

I KA LEHULEHU HAWII

            Ke hooiaio aku nei ka mea nona ka inoa malalo, @a hoolaia ka'u wa hine mai ka pilikia hoomailo a ka ma'i kokopaa, ka'u keiki elua makahiki hoi mai ka aneane loa ana e make i ka ma'i emi pu wale no o ke kino, oia hoi ka pilikia ai maloko o ke kino.  Mai ke @la ana o ka ma'i a hiki i keia la, aole i hoea hou mai na pilihua o ia ano.  Ke kono nei au i na makamaka Hawaii o'u e hele ae ia Kauka Apana (Yong Kam Pung) a e loaa @o ke maha.  Mai @ ano elua—oia ka @ pilikia ma'i a me ka haahaa o na auhau ana.       @ ka oiai@,

@. M. AEA.