Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 342, 10 December 1891 — Page 1

Page PDF (981.35 KB)

This text was transcribed by:  Carol Hill
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

HONOLULU DEKEMABA 10, 1891.

 

Buke II,                                                                                                             Helu 342

He Moolelo Nanea.

NO

De Atanani.

Ke Koa o ka Lio Olohe,

-A I Ole –

NAKIAIEKOLU O FARANI.

Ua kuhihewa au he kanaka pono la keia, eia ka he kuhikuhi puuone wale iho no aole me a’u ka pili.

Ha! Lapuwale o na lapuwale! Oia ka inoa kupono ne kela kanaka ino.

Me kela mau olelo ae la a ua lede Calarika nei hehee iho la ia e haule ilalo, aka me ka mama nui o ka lede kauwa, aia oia ma ka aoao o kona haku wahine, a me na lima palanohe o ka hikiwawe, hiipoi ae la oia i kona haku wahine iluna, aka me ka leo puoho o ka inaina, luai ae la ua haku wahine nei i keia mau olelo kakana.

Heaha kou makemake me a’u, a no ke aha oe i aa ai, e hoopa mai i kou mau lima maluna o’u me ka loaa ole o kekahi mau kokua mai ia’u aku, e hele oe ma kahi e.

Pane aku la ka lede kauwa, ua kuhi au aia oe iloko o ke kulana kupilikii o ka poino, nolaila au i aa ai e hoopa aku ia oe me ke kaukai ole aku no kekahi kauoha mai ia oe mai.

A-ha, ua kuhihewa wale iho no oe me ka ike ole, e ka wahine, ua hiki no nae ia oe ke aa e olelo mai he kulana kupilikii ko’u ina aia au malalo o na ulupuni ana no na hana hoohaahaa ana a kela kauna ino,

Ea e ka wahine, e hele a e haalele mai ia’u pela, ua piha au me na lili o ka huhu no kela kauna, oia wale iho la no.

Me keia mau olelo a ka lede Calarika, haalele iho la ka wahine kauwa iaia, me ka pane hope ana mai o ka Milede; ina e hoea aku o Atanani ma ua ahiahi la, e hoouna  loa aku iaia no kona    [Calarika] kekena moe, a e hai pu aku hoi i ua monasiua la o ka pahikaua, he monasiua nui kaua i makemake loa ia ai e ike iaia.

O keia mau olelo a ka Milede, oia ka kona wahine kauwa i haawi mai ai i ka ae me na hoaiu haahaa ana a kona pauku kino, alaila haalele iho la ia i kona haku no kona keena mau.

O ke kauoha a ka lede Clarika i ua wahine kauwa la, aole ia i hooko ia mamuli o ka hoea ole ana aku o ke koa opio, a oia ka ua lede kauwa nei  i komo aku ai no ke keena o koua haku wahine a hoike aku la aole o Atanani i hoea aku.

O keia pane ma ka aoao o ka lede kauwa, he puupuu ikaika loa ia e poho ai na manaolana o ua lede Calarika nei, a oia kana i pane mai me keia ninau o ka hookanaaho:

O ka hora ehia keia?

Ua pau ka hora 10 e kuu haku wahi a ka pane.

Alaila, aole io e hiki mai ana ua koonimaua opio la o ka pahikaua,  aka e hele e Kite, a no ke kakahiaka, ua makemake au e ike ia oe ma mua ae o na mea a pau, oiai he misiona ka’u i makemake ai ia oe e hooko me ka hakalia ole, a o ka loaa ana mai o kona pane mamua oe o ka aina kakahiaka, oia ka’u i makemake nui ia.

 

Haulepio ka Milede – Ke Koa Opio Atanani i ke Ehuehu.

O ke kauoha a ka lede Calarika i kana kauwa wahine oia ka ua lede kauwa nei i komo aku ai ma ke keena o kona haku wahine, a o ka hota 6:30 ponoi ia o ke kakahiaka.

E like me ke kulana o na haku wahine la i ke ahiahi, pela no keia kakahiaka, a ka wahine kauwa i komo aku ai, a o na olelo mua loa a ua lede la i pane mai ai oia no keia:

E kite, e lawe i keia leta i ka monasiua Atanani o ka pahikaua a e kali no kana pane a loaa.

Ua lalau aku ka lede kauwa i ka leta me na hoalu haahaa ana imua o kona haku wahine, alaila huli ae la ia maluna o kona mau kapuai, a haalele iho la i ka hotele halealii, no kahi o Atanani, e like me ke kauoha.

Ua loaa aku iaia ua koa opio nei e makaukau ana e haalele iho i kona keena, a iaia i haawi aku ai i ka leta, pane mai la ua koa opio nei:  Halo! He leta hou no anei na ke kauna de Wada?

E nana iho i ka inoa a e ike no ee i ka haku nana keia leta.

A-ha, na Atanani, wahi a ua koa opio nei i pane ae ai mahope iho o kona nana ana i ka wahi owaho.

Alaila hahae ae la ia i ke sila, a heluhelu awiwi iho la me ke akahele, a penei na mea i kakau ia.

E ka monasiua de Atanani, oe haohao nui loa ko’u no kou ike ole ia mai i keia mau la a ua lilo i mea na’u a me ke kauna Wineta e hoohuoi ai

 

He Moolelo

-:NO:-

MASEPA!

 

Ka Olalio Denemada!

-: A I OLE : -

Ke Kaulio Keokeo!!

Aka, a hiki wale i ka hoea ana o na laina kuea ma kahi o hapalua mile ke kowa mai kekahi aoao a i kekahi, ia wa i ike ia aku ai ka lio keokeo e holo ana me ka pupule, a o kona mea hooholo, aole ia ma kona hokua.

Ua paha ae ko leo hoohuoi a hao hao o na alakai me ka olelo ana; ua mahuka aku ke kaulio mai ke kua aku o kona lio a ua pee ma kekahi wahi e hiki ai iaia ke hoopakele i kona ola.

Aka e ka mea heluhelu;  o kela mau oleolo a na alakai o na koa Denemaka he mau olelo kuhihewa wale iho no ia oiai aia no ke kaulio Masepa ma ka oaoa o kona leo kahi i pili ai e like me kona mau.

Nolaila i na alakai Denemaka i hoopuka ae ai i kela mau olelo no ka mahuka ana o ke kaulio haawi like ae la lakou i ke kauoha maluna o na koa o ka pukuniahi no ka lewela ana aku i ka waha o ka lakou mau pu, a hoouna aku i no poka kila malalo o ka mana kanoha o kela huaolelo fire.

E like me ke noha nakolokolo ana ae o ka leo paapaaina a na hekili he tausani, pela iho la na pukuniahi a na Denemaka i luai like aku ai maluna o ka lio keoeko i ka wa hookahi, a hihio hele aku la ko lakou mau poka me ka ikaika nui e hike ai ke hoolilo i na mea a pau ma ko lakou alahele i mea ole.

Aka oia mau poka weliweli nae o ka make, he mea ole ia i ka lio keokeo Wiliahiu, ua olali wale ia no e ia ia pua make nui me ka poino ole.

E puahiohio ana oia ma ke alo o kela a me keia laina kaua me ka haaheo nui a o ka loaa ana o ka hanohano ma, ka aoao o na Denemaka me na minute o ka paa pio o ua lio keokeo nei, ua hiki ole ia i ka wiwo ole o ko lakou mau manao koa ke hooko koe wale iho no ko lakou paniku ana i ua lio keokeo la iloko o ka maua  o ka laina kaua kuea a ka haku Kasela.

Ae e ka makamaka, o keia wale iho la no ke kulana hanohano i loaa ma ka aoao o na Denemaka ma ka lilo ana na ko lakou laina kaua kuea i hoopaahao i ka lio keokeo no ka wa mua loa.

Aka, aia no he minute a e ike no auanei kaua e puhalahiu ana ua lio keokeo la a me kona mea hooholo.

O keia lilo ana ae la o ka lio keokeo Wiliahiu he pio a he paahao na ka mana o ka laina kaua Denemaka, oia ka poka mua loa o ke kukala nana i kono mai i ke kauna opio Masepa e lawe ae oia i kona kulana hoohololio, a aa aku imua o ka ikaika i na enemi no ka make a me ke ola.

Aole i pau.

 

Ua makemake ia na Luna Lawe Pepa a pau o ka LEO a me ka OIAIO, e akoakoa mai ma ke keena nei, i ka hora 10 a.m., o ke kakahiaka Poalima, no ka noonoo ana i kekahi hana manao ia.

 

NA LUNA NUI O KA HUI AOAO LAHUI HAWAII LIBERALA.

Hon. JNO. E. BUSH                   Peresina

“       J. NAWAHI                Hope  “

Mr. J.K. PRENDERGART         Kakauolelo

“      C.B. MAILE                        Puuku.

KOMITE.

Hon. R.W. WILIKOKI

                                                            Nob. D.W. PUA

                                                            Mr.  J.K. PIPIKANE

                                                              “    A. SMITH

                                                              “    GEO. MARKHAM.

 

OLELO HOOLAHA.

E like auanei na kanaka a pau, eia mo ka Pa Aupuni o Makahiki, kekahi mau lia hele hewa; lio k melemele, keokeo lokihi ma ka lae, huelo poemuku, 2 wawae eleele mua, 2 wawae keokeo hope; hao kuni R H uha hope akau. Lio e eleele keokeo lokihi ma ka lae, 1 wawae keokeo hope hema. 3 wawae eleele; hao kuni D hope akau.  O ka mea a mau mea nona keia mau lio e pono e kii koke mai o hala ua la he 14, kuai kukala aku no wau ke hiki aku i ka la 31 o keia malama, ma ka hora 12 o ke awakea Poaono.

David Kaoao.

Luna Pa Aupuni.

Oct. 20, 1891.           304 3td.

 

Ka Buke Akeakamai.

AO

KE KI GULA

NO KEKAHI MUA MEA HUNA POHIHIHI I HULIIA E KA NOEAU O KE KANAKA.

KA K  AU mua ia e ka Mea Hanohano DAVID KALAKAUA a me kekahi poe e ae he nui, a i Hoouluia, Hooponoonoia, a Hoomahuahua hou ia e Levi-i-Levi ole ia ka Akeaka mai Hawaii o ke Kepeluria 19.

Mahele o ka Buke.

MAHELE 1.

VIOLA   Hoike Ouil ma na @aa

                                            Oulm oA LO   lana Mahina        

                                            GZOi IIA    Hoke ADAIKkaail          @

                                                                                  oke kanaka.

MAHELE III

METRAGARATIMA                                 Ka hoike Oali ma

                                                                    ka Hooualioneli

                                                                    Huahelu ma ka

                                                                     Hela Nal@

 

MAHELE IV.

ONEIROLAMI

 

MAHELE V.

Ka Pupu Keoane Hoailona Poniaikai.

 

OLELO HOOLAHA.

 

E ike auanei na kanaka a pau, eia ma ka Pa Aupuni o Makahiki nei, kekahi mau lio hele hewa. Lio k ulaula, 2 wawae mua i paa i ka hao, kiko keokeo ma ka a-i pela ma ke kua, 1 wawae keokeo hope hema, kiko keokeo ma ka lae, hae kuni auo e, kohu kiaha puaniki ke ano. Lio k melemele, 3 wawae keokeo, eleele keokeo ka hulu o ka wawae mua akau, kiko keokeo maluna o na kue maka a elua, hao kuni X hope hema. Lio k ula ula, keokeo uuku ma ka wawae hope akau, keokeo lokihi ma ka ka lae, kiko keokeo ma ke kua pela no na aoao a elua, 4 wawae i paa i ka hao, hao kuni ano e hope akau hapala ka hao malalo o keia mau kuni. O ka mea a mau mea paha no lakou keia mau lio, e pono ia lakou e kii mai, o hala auanei na la he 12 e kuai kudala aku no wau ke hiki aku i ka la 7 o Novemaba 1891.

D KAOAO.

Oct. 27, 303 dtf.      Luna pa Aupuni

 

Hoolaha Hookapu.

Ke hoike ia aku nei ka lohe i na ano kanaka a pau loa.  Ua hookapu loa maua i ko maua mau Apana Aina ekolu i kapaia o Kalaheo, Kahaleula a me Puuoihala, no lakou na eka 202 e waiho la ma ka Paa, Kailua, Koolaupoko, Oahu, i hoolimalima ia e maua mai ia Keleau (w) mai.  Nolaila, ke papa loa ia aku nei na holoholona o kela a me keia ano, aole e hookuu wale ia maluna o ua mau Apana Aina la, a o ka mea a mau mea paha e kue ana i keia, e hopu ia no e maua, a i ole ia, e ko  maua mau hope paha, a e hooko ia e like me ke kuhikahi a ke kanawai. O na poe a pau e makemake ana e komo iloko o keia Hui, e pono lakou e hele mai e hui pu me Mrs. C.I. Hiram, a i ole ia me DAVID DAYTON, a i ole ia KUKA.

Owau no me ka haahaa.

MRS. C.I. HIRAM.

Honlulu, Oahu, Oct. 8,1890.        3ms-d.

 

Kauka Yong Kam Pung.

(Apana.)

Helu 53, Alanui Maunakea.

Ke Kauka Loea o Ka

AINA PUA!

Ua hiki ke hoola ia kela a me keia ana ma’i mai ko na kane, wahine a eu@ na keiki liilii. O na ma’i ha-no ua hiki loa ia ke hoola ia me ka maalahi. A o na ma’i e pili ana i ka maka pau pu ia i ke ola.  Ke hoike ia aku nei, eia ke ola ia nei, me ka oluolu pu o kahi auhau.  Ka poe pilikia hanau keiki a hele nui paha o ke koko a pau a lohi paha ka hanau ana, ma paha o ka waiu, e hele nui mai i o’u nei.

E KIPA mai e ka poe i hooluuluu ia me na haawina pilihua a ka ma ‘i a na ‘u oukou e hooluolu aku.

KAUKA YONG KAM  PUNG.

Honolulu Sept. 2, 1891.             272 13m@

 

I KA LEHULEHU HAWII

Ke hooiaio aku nei ka mea nona ka inoa malalo, ua hoolaia ka i wa hine mai ka pilikia hoomailo a ka ma’i kukopaa ka’u keiki elua  makahiki hoi oaia ka aneane loa ana e make i ka ma’i emi pu wale no e ke kino. Mai ke i la  ana o ka ma’i a hiki i keia la, aole i hoea hou oiai na pilikia o ia ano. Ke komo nei au i na @ He waii o’u e holo ae ia Kauka Apana (Yong Kam Pung.)  a e @ no ka maha. Mai ka@ @ na ano elua – aia ke  @ @ pilikia ma’i a me ka haahaa o na auahi ana.

Me ka oiaio,

F.M. AEA