Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 357, 31 December 1891 — Page 1

Page PDF (1.09 MB)

This text was transcribed by:  Patty Mancini
This work is dedicated to:  In Loving Memory of My Father

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

BUKE II.                    HONOLULU DEKEMABA 31, 1891.                     Helu 257

 

Na Manao Kuahana no ke kaluna o na Kumuhana Kalaiaina

 

O KA

 

AOAO LAHUI HAWAII LIBERALA.

 

@A KAHUA O KE AUPUNI A ME KE KUMUKANAWAI.

 

            1.         Ua manao makou he mea pono e hookahua ia na aupuni a pau maluna o na kumu o ka noho Lanakila, Kaulike a me ka Lokahi; ua manao makou ua hanau ia na kanaka a pau he kuokoa a he like imua o ke kanawai, a ua hoohua ia mai me na kule @a paa, e ole, e noho keakea ole ia, e paa i awiawi no lakou, a e imi i ka oluolu a i ka hoomalu-kino ia mai @ hana a ka lima ikaika hooha@ a, a ka pono waiwai kino ole. @ ka paio kaukapakahi ana. Ua manao makou ua kukulu ia na aupuni kupono mamuli w@ no o ka ae ana o ka Lehulehu, a ua hiki no ia lakou ke hoopau i na ano o ke aupuni e ku ana, a e kukulu hou aku i na ano aupuni i oi loa aku ka pomaikai me ke kaulike; a oiai ke Kumukanawai o ka Paeaina Hawaii o keia manawa. aole loa i apono ia aku e ka Lehulehu. aka, i kukulu ia mamuli o ka hooweliweli a me na hana apuka ana a kekahi poe no ka pono o kekahi poe okoa. a nolaila, ua kokua makou i ka hooholo hou ana i kekahi Kumukanawai hou i oi aku ka maikai, a e loaa oiaio ai he Aupuni no ka Lehulehu, ma o ka Lehulehu, a no ka Lehulehu.

 

KE KUOKOA O KA UNA.

 

            2.         Mamuli o ko makou noonoo maikai ana no na pono kumu a me ka makemake o ka Hawaii ponoi, ua makemake makou e hoopaa ia no ke Kuokoa o ka Aina a e hoopakele i kona noho'na aupuni malalo e kekahi noho'na hooponopono aupuni akea; aka, he kupono nae e hooponopono hou ia ko kakou mau Kuikahi, ke kuikahi me Amerika Huipuia, i mea e hiki pono ai ke hookui aku me na mea e pono ai ko kakou mau @likia. a i kumu e loaa hou aku ai na pomaikai hou e kaulike ai na panailika @ ae ia aku ma ko kakou aoao.

 

NA HOOMAEMAE OIHANA HOOKOLOKOLO.

 

            3.         Ua kupono e waiho ia no ka hooponopono piha hou ana, ke ana o ko kakou oihana hookolokolo a me ke ano o na rula o ka hoohana ia ana o ka oihana i kumu e loaa ai kekahi hooponopono emi a eleu ana o ke kanawai, me ke kaawale mai na manao pili hoomana, a i mea e hooi ae ai i ka mana o ka Lehulehu maluna ponoi o na Lunakanwai; e kokua no hoi makou i ka unuhi hoakea hou ana o na olelo Kumukanawai e hiipoi ana i ke keakea ole ia o na olelo ana. a me ka papapa'i.

 

NA AU@AU ANA.

 

            4.         E hookumu ia hoi kekahi kahua o ka Auhau ana i oi kau ka pono a me ka maikai e hoopau i na paewaewa e ku nei, nona mai hoi ka auhau hookoikoi ia o ka poe ilihune, a e hoemi ia nei a hoopakele loa ia ai hoi ka waiwai o ka mea nui o ka waiwai mai na auhau. nolaila, e koi aku ana no makou e hooholo ia na kanawa i hiki ai ke hookau ia na auhau kupono maluna o ka waiwai o ka poe waiwai a me na hui a Ahahui nui hoi e like me ke kuleana o ko ke aupuni hoomalu ana, a haawi pu ana aku hoi ina hooluolu kupono i ka poe ilihune; a i kumu hoi kekahi e hoopau ia ai na hana na@. @ nei na aina nunui i mahi ole ia. e kau ia kekahi aunau e ae, mawaho o na auhau mau, e like hoi me ke ano o ka momona o ka lepo. E kokua no hoi makou i kekahi hoauhau papa ana maluna o na loaa makahiki, a ma ia mea e loaa ai na dala e lawa pono ai no ka hookele ana i ke aupuni a me ka malama ana hoi i na hana kupono o ke aupuni me ka hooauhau ole ana aku maluna o ka lahui.

 

MONOPOLE.

 

            5.         E hooikaika no makou e loaa na kanawai e hoolilo ai, he mea hiki ole i na hana hoopunahele ma na hookele ana o ke aupuni, a me na Monopole, hoohuihui a haawi ana i kekahi mau pono i kekahi poe i hooi ia hoi ma na olelo kanawai paha, moakaka a mana hoi.

 

NA KAUWA O KA LEHULEHU.

 

            6.         He mea kupono e loaa na kanawai i oi ae ka maikai no ka hoohana ana i ka oihana civila a ka lehulehu. He mea kupono na ka Lahui e koho i na luna aupuni a pau, a aole hoi e ae ia e noho kekahi mea mamua aku o hookahi oihana loaa, aka, e loaa kupono no nae hoi ka uku e like me ke ano o ka hana i hana ia. E hoemi ia na uku oihana kiekie a e hoopau ia hoi na oihana hana ole.

 

HOOPAKELE ANA I NA HANA KULOKO

 

            7.         Ua kokua makou i na hoohoihoi ana i na hana mahi a me na hana e ae, a me na mea a pau o keia aina, e laa ke kope, raiki, huluhipa, paka, etc. He kupono e hoopala ia a e hoohoihoi ia ma @ hooponopono auhau dute kupono; a o kekahi hoi he mea kupono i ke aupuni ma kana mau aelike ana a me na hana e ae, e haawi i ka haawaina mua no na mea o ka aina, ma mua o na mea o na aina e mai.

 

NA HOOPONOPONO ANA IHO O KELA A KEIA WAHI.

 

            8.         Ua makemake makou e kukulu ia na hana kalaiaina, i oi aku ka maikai i na Apana a pau o ka Paeaina, ma@aho aku o Oahu; he mea pono no e loaa ia lakou na haawina kupono, mamua o keia manawa, no ka hooulu ana i ko lakou mau waiwai. a no ka hoolawa ana i ko lakou mau pilikia. He mea oiaio, he kupono maoli no e hoakea ia aku ke kuleana hooponopono pili apana, e hiki ai hoi ma ia mea, ke loaa i kekahi mau wahi i olelo ia, ke kuleana e koho ai i ko lakou mau lunahooponopono oihana, a ke hoauhau iho ma ko lakou palena iho i na auhau no ka hooponopono ana i na hana hou i pili i ka pono ka lehulehu.

 

KA HOOMALU ANA I KA PONO O NA LUNA HANA.

 

            9.         E kokua no makou i na mea a pa@ e hana ia ana no ka hoomaikai mea ae i ka noho ana o na lunahaua o ka aina a no ia mea. me ka hoopoino ole ana i na kuleana i ili mai, e hooikaika no makou e hana ia na kanawai e hoopau aku ai i ka hoopae hou ana mai a hoohana ia ana o na limahana aelike o kela a me keia ano, e pae nei malalo o na kumu e hiki ai ke lawe ia mai a paio me na hoopoino a me na hoohaehae apa i na limahana Hawaii a haole hoi. E ponoi aku ana no hoi makou. ma o ke kuleana e hoopakele oi aku ai i ka poe ilihune. e hoomama hou ia ae na mea e pili ana i ka waiwai o ka poe ilihune, mai na kuai ana mamuli o ke koi a ke kanawai. a mai na hoopaa ana hoi mamuli o na hooponopono banekarupe ana.

 

NA MAHINAAI LIILII A ME NA APANA AINA HOME.

 

            10.       Ua kaomi hoi kekahi mahele uuku o ka poe waiwai o ko kakou heluna kanaka, @ keia mua iho nei. i ka ulu ana o kekahi mahele makaainana  kuokoa: ua apu ia aku hoi na aina aupuni a eia ke paa ia nei maloko o ka lima o kekahi poe uuku, a i ole, ua mahelehele ia e like me ka makemake o na punahele. a ua kipaku ia hoi na kanaka mahiaina liili a me ke kanu ko e ka poe hoi a e ka poe hoohuihui dala; aka, oiai o na ma@ liilii ka mea nana e hoopuipui aku i ka po no nui o ka aina, kupono no e hoohoihoi hou ia aku hoi me kekahi kanawai Aina Home i oi loa aku ka maikai i lilo ai hoi i mea hiki ke noho a ona ia na apana aina liilii e na kanak o ko kakou lehulehe e noho nei ano, a o ka oi loa hoi i loaa aku i na Hawaii ponoi i hoonele ia i ka aina a me ka home e noho oi. No ia, kumu, he kupono e hoolilo ia na aina aupuni a me na Aina Lei Alii i mea mahelehele aina home no ka poe e makemake ana e noho maoli a hookuonoono maluna o ka aina. (e like me ka hiki me ke kue ole i na pono mua a kekahi poe) me ka hookuu ia o na auhau no kekahi mau makahiki kupono. A he hana kupono hou aku no hoi no ke aupuni e hoomaka koke aku hoi e hana, a hooponopono hou i na kumu e hiki ai ke lawe ia ka waiwai me ka oluolu ma na makeke--ma ka apana. ma ka paeaina a me na alanui moana pili aupuni hoi.

 

NA PONO KOH.

 

            11.       Ua manao makou o ka hoopono a me ke ano hoopololei o ke kanaka, oia iho la ke ana o ke kuleana e koho ai ke kanak i ke alii a me ka lunamakaainana, aole hoi o ka waiwai ana, i hoopaa ia he ana me ka lima nui; a aole hoi e hooiia aku ke kuleana o ka balota koho o ke kanaka waiwai mamua o ko ka mea ilihune. O na hoaui pono ole ana i hana ia iloko o ka kakou Kumukanawai ano. he kue loa ia i na kumu mua loa o ka pono a me ke kaulike, a no ia mea. he kupono e hoopau loa ia. No keia hopena e kokua no makou i na hookaulike ana i na hoano e, mamuli o ka waiwai e ku nei i keia wa, mawaena o na mahele o ka Lehulehu kanak, e hoano e ana i ko kakou kanawai e pili ana i ka pono no ke koho ana i na 'lii, a ma ia mea hoi e hoihoi aku ai i na Hawaii ponoi, i na pono i pili ia lakou iloko o ko lakou aina ponoi, ka mea hoi i lawe kupopono ole ia ke mai ia lakou ae.

 

NA HANA KULOKO.

 

            12.       E kokua ana no makou i na hoolilo ana i na dala mahuahua kupono e loaa ai kekahi mau hana hou i ike ia ke kupono ma Oahu. a ma na mokupuni e aku; na kula, na alanui hao, na awa a me na uwa po-pae, na ipukukui o ka lehulehu, a me na hooponopono ana hoi i na ano hana o ka oihana-wai, aole wale no Honolulu, aka. no na wahi a puni na mokupuni.

 

NA KALAI AKEA ANA.

 

            O keia ae la na kumu a makou i manao ai. oia ke ka@ ua m@ mau kahi hoi e @ele ole ai ka lekahi o na hoaloha o ke aupuni lahui a holomua (leberala), ina no aole i hoomaopopo ia a moakaka loa: aka, ma ka hoomaopopo ana e loaa kekahi aupuni oiaio :no ka Lehulehu a me ka Lehulehu," i ko makou manao, he kupono keia mau kumuhana a me na ninau kalaiaina iloko o lakou, e kuka akea ia me ka piha o na kalai ana, mamua o ka loaa ana o ka mana i na kanaka e holo balota ana no ka Lehulehu, i hiki ai ia lakou ke ike pono me ka hoohewahewa ole i na manao o ka Lehulehu  O na mea a makou i manao ai, he kupono e wehewehe ia, oia hoi keia:

            (a)        Ka Ninau Paahana, e hiki ai ke hoolauna pu ia iho na hookele kalai holomua ana, me ka hoopoino ole ana aku i ko kakou mau mea hooulu ano nui, me ka makaala pono ia o ka pono ia o na Hawaii a me na paahana e ae.

            (b)        Ke koho ia ana ma ke akea e ka lehulehu, o ka mahele o na luna aupuni i oi mamua o keia e koho ia nei i keia wa

            (c)        Ka hooponopono a malama ia ana o na Ma'i Lepera me ke ola o ka Lehulehu.

            (d)       Ka hoopau loa ia ana o na kuleana koho, ka mea kue i ka pono o ka mea ilihune no ka mea wai waihoi.

            (e)        Na hooponopono akea ana i na kanawai e pili ana i ka Lapule i loaa ai i ka poe hana na hooluolu a me na hoomaha maikai ia poe.

            A o ka hope loa ua manao makou mahope o ka hooholo a apono ia ana o keia mau ninau e ka manao o ka lehulehu. aole hoi e loaa aku ke kokua o ka Aoao Lahui Liberala, ke ole oia e hoopaa pololei iaia iho e apono a e kokua i na kumuhana o ka Aoao Lahui Libarala.

            Honolulu, Sepatemaba 30, 1891.

 

He Moolelo

 

NO

 

MASEPA.

 

 

Ka Olalio Denemada!

 

A I OLE

 

Ke Kaulio Keokeo!!

 

            I ua kauna apio la i hoea aku ai imua o kona hoaloha Moneka, ua hoike aku la oia i na mea a pa@ a me kona @mabaga ana i ka haku Kasela maluna o na kula laula o Denemaka. ma ka aoao o ke kino make o kona lio.

            Alaila, wahi a Mokeka. he manao lana no anei kou. aole kela kanaka Denemaka e @a hou mai ana e halawai me oe ma keia mua aku?

            Ae e Moneka @ hoaloha, he manaolana kolu pela. aole e hiki iaia ke aa hou mai @ halawai me a'u he alo a ho@ oiai, o ka haawina a'u i haawi aku ai maluna onu. ua @ ia @ hoopoina ole ai i ke koe@a i koe o kona mau la ma keia ola @.

            Aka, koe wale iho no kona hele mai malalo o na @ helena huna. alaila, o ke alah@le wale iho la @ ia ona e hiki ai ke hoea mai imua o'u

            A pehea hoi, ina e hoea mia ana ua kanaka nei me na mana kaua o Denemaka nei. aole anei ua lawa i kela kanaka ka a@ ana mai imua o kaua ma na ano a pau.

            Pela io no e kuu hoaloha, aka' he mea okoa loa a he okoa loa hoi kau e hauoli nei, no kela kanaka hookahi wale iho no, nona au e ole lo nei, aole loa e hiki iaia ke aa mai e ku hou imua o kuu ai, a o ka ikaika o ko maua mau lala. ke kahua hoi e ike ia ai na keikikane o maua.

            A ina hoi no na pualikoa, alaila, e Moneka kuu hoaloha, ua hiki no ia'u ke hoohoka ia lakou ma na ano a pau aoiai e mau ana ke ola me kuu Wiliahiu aloha nei.

            A ano e Moneka kuu hoaloha, maluna ae o na mea a pau, e aa ana au i ka lahui holookoa o Denemaka a hiki i ko'u minute hope loa ma keia ola ana.

            E hookala aku ana au i ka oi o ka'u pahikaua me ke koko o kela a me keia kanaka Denemaka e kue mai ana ia'u.

            A ina he mea hiki, alaila, o ke poo o ka moi Carlo kekahi a'u e kiola aku ai ilalo o ka honua.

            A pela no hoi au wahi a Moneka, aole loa au e hoihope ma ka kaua olelo hoohiki mua a hihi i ka hoea ana mai o ka manawa e hooko ia ai.

            Me keia mau kukai olelo ana ma waena o ua mau hoaloha nei, noho ihola an a no ka paina ana i ko la ua paina awakea

                                                                        Aole i pau.

 

 

Aila Kuai.

 

E LOAA NO MA KAHI O

 

J. F. COBURN.

 

(KEONI KO@.)

 

Ma ke Kihi o na Alanui Nuuanu me Moi.

 

E loaa no no ke kumukuai haakaa loa o $2.50 o ka pahu. Hela mai hookahi hele mai elua, hele mai no a pua.

            Ko oukou hoaloha.

                                                                                    J.F. COLBURN.

            Honolulu, Iulai 8, 1891.                                                                      232 dt@

 

OLELO HOOLAHA.

 

            E ike auanei na kanaka a au, eia ma ka Pa Aupuni o Makiki nei, ekahi mau lio hele hewa. @ow ulau@. kiko keokeo maka law 1 wawae keekeo mua akau i wawe keokeo hope hema ke ano o ke ia hao kuni huiki kainana he kaha malilo hope akau lio keiki w ulaula i wawae eleele kiko keokeo ma ka lae ha@ kuni kohu kaimana liope akau @ ulaula keokeo lokihi ma ka lae keokeo ma ka ai aoaoa akau malalo o ka apu he mau hulu keokeo akau a me ka h@ haokuni @ hope hema. O ka mea a mau moa paha @ lakou h@ mau @ e pono la kou e kii mai. e hala auanei na la he 14 e kuai kulaia aku no mau ka hiki aku ka la 9 o lanuali 1892.

                                                                                                            @ Kaoao

                                                                                                Lana I'a Aupuni.

                                                            Dec. 28, 1891.                         @ 3td.