Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 685, 17 April 1893 — Page 2

Page PDF (942.95 KB)

This text was transcribed by:  Ululani Victor
This work is dedicated to:  Amelia Akoi

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

KA LEO O KA LAHUI

JOHN E. BUSH,

Lunahooponopono a me Puuku.

POAKAHI, APERILA 17, 1893

 

Olelo Hoolaha !!!

 

Halawai Nui a ka Hui Hawaii Aloha Aina a na Lede.

            HELE MAI A PAU NA Puuwai Aloha Aina !

            Ua makemakeia na Lala o ka Hui Aloha Aina a na Lede Hawaii e hele mai i ka halawai i keia kakahiaka hora 10 Poakahi, ma Ariona Hale.  No kekahi manao ano nui loa i makemake ia e kuka koke ia ma keia halawai.

            E hele mai na Lede Aloha Aina a pau loa ma kela Halawai.

            Ma ke Kauoha.

            MRS. KAHALEWAI,

            Kakauolelo.

 

OLELO HOOLAHA.

            Eia ma ke Keena o KA LEO O KA LAHUI kekahi mau Buke Inoa o ka Hui Hawaii Aloha Aina.  He wa kupono keia o na Hawaii Ponoi e hoike i ko lakou Makee Kuokoa, ko lakou Aloha Aina, a Aloha Kuokoa.

            MA KE KAUOHA.

            J. K. KAULIA.

            Kakauolelo o ka H. H. Aloha Aina.

 

Kahea Halawai Aha Elele Nui.

            Ua hooholoia e ka Aha Hooko o "Ka Hui Hawaii Aloha Aina" a na kane; o ka Poakahi la 1st o Mei, M. H. 1893, e hiki mai ana, oia ka la e malama ia ai ka halawai nui a ka Aha Elele a ka Lahui ma Honolulu nei.

            Ua makemake ia na Elele o kela a me keia Apana e hiki mai ma Honolulu nei, i ka manawa i hoike ia ae la maluna.

            J. A. CUMMINS.

            Peresidena Hanohano

            JOS. NAWAHI

            Peresidena.

            Honolulu Aperila 12 1893

 

Ka Huliamahi o kane a me na Wahine.

            Mai mua mai a keia manawa he mea kupanaha ke kupaa o ka lahui Hawaii mai Hawaii a Niihau.  Iloko o ka hooikaika ana a na keiki hoohui aina a na misionari, aole he eu mai o na Hawaii ponoi e kakau inoa malalo o ka hoohui Aina.  He mea oiaio i na paha kakou he lahui puni dala aia aku la kakou mahope o ka mali a me ka hoowalewale ia mai.  Ua nui no na hana e hoohuli ia aku ai ka naau o na kanaka.  Ua paipai ia na Kahunapule; ua hooweliweli ia aku na kanaka; ke lawe ia nei na oihana mai na Hawaii i na aole lakou e kumakaia aku ia lakou no kahi hana a ke aupuni; aka, he mea hauoli ia makou i ka olelo ae, aole i eu aku ka lahui a aole no hoi i hopo i keia mau hana a na haole, ke hoole nei no ka lahui.  O keia kulana o ka lahui, ua ike ia e na Komisina o na Aina E. a ua lilo ia he mea no kakou e pomaikai ai.  He kulana keia o ka lahui i ku i ko lakou mahaloia, na kela a me keia puuwai aloha aina e hauoli ai.  E kupaa kakou a hiki i ke ko ana o ka pono, a lanakila hoi ka aoao o ka lahui maluna o ka poe kuko hewa.

 

HALAWAI NUI A NA LEDE.

            Ma ka halawai a na Lede i kahea ia e ke Komite Hooko, i ka Poalima o ka pule i hala.  Ua ala like mai la na Lede opio a me na hapauea o ke kulanakauhale nei.  Ua hele a piha pono ka hale, a noho mai kekahi poe mawaho, o ka oi keia o na halawai piha i malamaia, ua hiki paha i ke 1000 a oi aku ka huina o na wahine.

            Ua noho hoomalu ia ka halawai e Mrs. James Campbell (Kuaihelani), ua hoomaka na hana, ua hapai hou ia ka noonoo ana i ka Memoriala mua, a hooholoia e kapaeia.  Waiho mai la ke Komite Hooko he Memoriala hou, ua heluhelu ia keia a hooholo lokahi ia e ka halawai.

            Ua hoomanaia ke Komite Hooko e lawe i keia Memoriala imua o ke Komisina James H. Blount.  Ma keia kakahiaka Poakahi, i komo aku ai ke Komite me ua Memoriala ala, a oia iho keia:

            Ka Memoriala a na Lede

Ia Mea Mahaloia

            JAMES H. BLOUNT

Komisina Wae o na Mokuaina Hui o Amerika i Hawaii nei.

 

O MAKOU, na wahine o ko Hawaii Pae Aina, no ka pono o ko makou mau ohana, a me ka nohoana oluolu o ko makou mau home, ke ake nui nei i ka maluhia a me ka hookele aina akahele, a ke pule nei, aole ko ke kanaka manao anunu no ka mana a me na loaa waiwai, e ae ia i mea e hoonioni ai i ka noho'na oluolu o keia mau mokupuni; a e kinai ia hoi, no ka manawa mau loa, na hana hoouluulu kipi a me na hana hoohaunaele i hookumuia ma Hawaii nei mai ka 1887 mai, e kekahi poe malihini o na Aina E mai;

 

I LOAA ai ia mea, ua manao makou, mamuli o na ouli o na mea i hana ia iho nei, ua oi loa aku ka pono o ka malama ia ana o ka maluhia, ka pomaikai, a me ka hanohano o Amerika a me Hawaii, ina ke Aupuni Repubalika Nui o Amerika e hoihoi ole ana ina hana kanawai ole a me na akeakea ana a kona mau Luna Aupuni maanei nei, a me na makemake pupuahulu hoohui aina o kekahi poe kakaikahi;

 

NOLAILA ke nonoi aku nei makou me ka haahaa a me ka iini nui, e ae ia mai o Hawaii e malama aku i kona noho'na kulana Aupuni Kuokoa a me ka hoihoi hou ia ana mai o kona noho'na aupuni Moi kupono maoli, malalo o ko makou Moiwahine Liliuokalani, ke Alii a makou i hilinai piha ai;

 

A KE  manaolana aku nei makou, e oluolu ana ke kanaka kaulana e noho hoomalu ana maluna o na Mokuaina Huipuia o Amerika, e lawe aku i keia palapala hoopii a makou, a no ia mea e pule mau no hoi makou e kau iho ko ke Akua hoomaikai maluna Ona a me Kona Aupuni.

            Ua komo aku na Komite a ka Hui Aloha Aina a na Lede e ike i ke Komisina, no ka heluhelu ana i ka lakou Memoriala.  a ua apo ia mai lakou me ke aloha.  Eia iho ko lakou mau inoa:

            Mrs. Jas. Campbell (Kuaihelani)

            " J. A. Cummins (Kahalewai)

            " Joseph Nawahi (Aima)

            " Junius Kaae (Kieke)

            " Moses Mahelona (Lala)

            " Chas. Stilman (Mele Kilamana

            Miss Hattie Hairama.

            Ua hookipa ia aku ke Komite me ka oluolu e ke Komisina.  A ua hoike mai hoi na hiohiona ohaoha a waipahe o ke Komisina Jas. H. Blount imua o na Komite a na Lede i ka oluolu piha.  Na Mrs. Stilman i heluhelu ka Memoriala ma na olelo elua.  O na Luna Nui i kohoia ma ka halawai a na lede ma keia kakahiaka, oia o Mrs. Kuaihelani Campbell, Peresidena; ma kahi o Mrs. F. W. Macfarlane i waiho mai, a o Mrs. Chas. Stilman, Kakauolelo; ma kahi o Mrs. Grace Kahalewai.

 

HE KAUOHA PUPUAHULU.

            Ua hoike ia mai kekahi lono ia makou, ina nae he oiaio ia:  Ma ka po Poaha nei, ua hoike ia aku la ka lohe i ke kiai o ka Papu o K---, e hoike aku ana penei.

            E ku makaukau oukou no ka wa e loaa aku ai ke kauoha mai keia keena aku, alaila, oia ko oukou wa e hooko ai i ke kauoha.

            Ua hooko ia kela kauoha a ua ku kiai na makai me ka makaala loa.

            I ka hora 1 o ia po, oiai ka poe mahope aku oia wahi, ua ala ae a hemo aku la iwaho no ka hoopau pilikia, i oili aku ka hie e kuku mai ana keia poe, a holo aku la iloko o ka Hale me ka uwa leo nui ana.

            Oia ka wa i puiwa ae ai ko loko o ka hale, a ninau ae la, he aha keia, a o ka pane, he poe kanaka paha, a i ole he mau uhane lapu paha; aia i hea, aia i waho o ke alanui aupuni, oia ka wa i puka aku ai ko loko o ka hale me na kukui hele po, a ike aku la, he poe ----ka------

            Mamuli o keia kauoha pupuahulu, i maopopo mua ole, ua hoopilihua ia ka lehulehu e noho koke ana ma ia wahi.  Ina aole he kauoha pupuahulu, alaila, he puiwa honua i ko lakou mau aka ponoi.

            Hu ka aka o keia mau hana hoehaa o keia mau la e ike ia nei.

 

Ki ke Koa Kiai i ka Makai Kaulio.

            Ma ka waena o ka hora 12---1 o ka po Poalima nei a ao ae Poaono, ua hoohikilele ia kekahi poe e kokoke ana i ke Alanui Moi me Puoina i ke kani ana o kekahi pu.  Ua holo aku kekahi mau kanaka Hawaii a loaa aku la ka makai ma kahi e kokoke ana i ke Alanui Likelike me Moi.  Ua hoike mai la ka makai i ke kumu i kani ai o ka pu.

            Ua kukulu ia he mau koa kiai ma ke alanui ia po (po Poalima), ma na wahi elike me keia:  Alanui Puoina me Beritania, alanui Beritania me Rikeke, alanui Rikeke me Moiwahine, alanui Moiwahine me Puoina.

            Ua kauohaia na koa kiai a pau, e kahea aku i kela a me keia mea e hele ana i keia po ma ke alanui e ku.

            Ua hooko ke koa kiai ma ke alanui Likelike a me Moi i keia kauoha, ua holo mai la keia makai kau lio ma ke Alanui Moi mai waho mai a hiki ma keia wahi, ua kauoha aku la ke koa kiai e ku ana ia manawa, ua hao ae la na kepa o ka hau o Lihue ma ka aoao o kona lio, a kuupau aku la i ka holo o kona lio, ia manawa, ua hapai ae la ke koa kiai i ka pu raifela a ki aku la mahope o ka makai kau lio e ahai la ka pupuhi, aohe nae i ku ka makai a me kona lio.

            Ua hoohaahaaia ka oihana koa e ka oihana makai kau lio ma keia hana ana.  Hauhili ka ai a Kawelea.

 

PUIWA HONUA.

            Ma ke awakea o ka Poaha nei April 13, ua hiki ae o Kapena ------ me kekahi mau koa e kiai nei i ka Hale Aupuni he ehiku paha ko lakou nui ma ka Hale Mele Hou e huli ai; i na he oiaio na mea i hoike ia aku, he 4 mau pu Raifela i lawe ia, a eia maloko nei o ka Hale Mele kahi i waiho ai.

            Ua hoike koke ia mai la ka mea oiaio, he hookahi wale no a makou pu Raifela, a i na e makemake ana oe e ike, e hoike ia aku ana no ia oe.  Ua kii ia aku la ka pu Raifela a laweia mai la.

            Heaha ka oukou hana me keia pu ?  No ka makou hana keaka e pili ana ia Kapena Kuke.

            O keia wale no ka oukou pu ?  Ae, ua laweia aku la ke Kapena e nana nona ponoi, ua nana oia ma na wahi a pau o ka Hale Mele a aole i loaa hou he pu mawaho o ka pu mua i hoike ia mai ai.

            Ua huli hoi aku la ke Kapena a me na koa i hele pu mai ai.  He elima paha minute mahope iho ua hoi hou mai la no ke Kapena me kekahi koa.

            Ku iho la ke koa ma ka puka me ka pu Raifela ma kona poohiwi, a komo loa aku la ke Kapena Koa iloko a hoike hou aku, ua hoike ia mai iaia he 4 pu Raifela eia maloko o ka Hale Mele nei.  Ua pane ia mai ia oia, he hookahi wale no a makou pu Raifela, a o ka lua oia ka pu pakini a makou i hana ia a like kona kani me ka pukuniahi ki pinepine, a ua hookani ia mai la ua Pukuniahi Pakini nei ia manawa.  Ua hoike aku la ke Kapena Koa i kona hilinai i na olelo pololei i hoike ia mai iaia a haalele aku la i ka Hale Mele.

            I keia manawa ua hiki mai o Conela Sepa, ma keia wahi, a mahope iki iho ua ike ia aku la he mau makai.

            I ka ninau pono ia ana o keia hana ua hoike ia mai la, ua manao ia he mau pu Raifela ko loko o ka Hale Mele Hou, pela na hoike i hoike ia aku ia lakou.

            Ke pau nui e nei no i ka makau i ko lakou mau manao e hoohana ala iloko o lakou.

            Eia wale no ka KA LEO O KA LAHUI e hoike aku nei imua o ke akea aole loa hookahi kanaka Hawaii Aloha Aina e lawelawe aku i kekahi oho o ko oukou poo.

            Ua kali lakou me ka hoomanawanui me ka malama ana i ka leo alii mailuna mai o ka noho Kalaunu o Hawaii.  "E malama i ka maluhia," --a oia leo kai pulama ia e na makaainana aloha alii a aloha aina, mamuli o ko lakou hoao ole ana e hana i kekahi hana hoohaunaele.

            Oiai iloko o keia mau la pokole i hala hope ae nei, ua ike kakou i na hana a na koa o ke Aupuni Kuloko ma ke ki ana i na pu ma Haimoeipo a i oi loa aku hoi kela poka ma ka Hale o Ioela Paakaula.  Iloko nae o ia mau hana hooweliweli a pau, ua uumi malie ka lahui i ko lakou manao no keia mau hana hooweliweli, me ka hoomanao mau ana i kela leo alii.  "E malama i ka maluhia."

            O keia wale no ka ka Lahui Hawaii e hana nei a e hooko nei me ka malie a hiki i ka pahu hopu o ka lohe ia ana o ka manao hope loa o ke Aupuni o Amerika, no na kumu hoopii i waiho ia aku imua oia Aupuni e ka Moiwahine Liliuokalani, no Kona aupuni a me Kona lahuikanaka.

 

            Ma ka hora 11 o ka po Poalima i hala, ua loaa aku la kekahi pake lawaia ua hoeha ia e kekahi kanaka iluna o ka waa, i na kaiko o ke aupuni, a o ka lima kakauha nae nana i hoeha keia pake aole i loaa.  O ke kumu i loaa ai keia ulia, oia no ka loaa ana aku o kekahi kanaka e lawaia iloko o ka palena a ka pake i hoolimalima ai.

 

            He nui na wawa olelo e lawe hele ia nei e ke aheahe lau makani, no ka hoihoi hou ia ae o ko kakou Moiwahine i aloha nui ia -- Liliuokalani maluna o ka noho Kalaunu, aka, o ka oiaio a me ka ole oia mau lono, oia ka kakou e kali hoomanawanui aku ai, na ke au o ka manawa e kuailo mai.