Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 710, 22 May 1893 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

KA LEO O KA LAHUI

JOHN E. BUSH,

Lunahooponopono a me Puuku.

POAKAHI MEI 22, 1893

 

KA MANAOLANA.

  Mahope o na mea i loohia ma luna o ka Moiwahine a i ilihia iho hoi maluna o ka lahui, he maopopo i na e hoihoi ia ke ea o ka aina a ka pono, kona kahua mua - he manaolana ko makou, aole he poo aupuni maikai e aku i hiki ke hoomalu aku i ka noho'u a o ke aupuni mamua o ko kakou moiwahine.  O ka ike i loaa kino iho la i ko kakou Alii, he mea no ia i hoonaauao ia ia, a oia ike ka mea waiwai i oi aku i ko na ao waha, a me na koho wale ana.

  Nolaila, he lauwili wale no na na enemi na olelo hoino lokoino a na kahunapule haole i Levi ia, e hailiili nei i ka Moiwahine, me ko lakou ike maopopo ole.  O makou kekahi i alakai e ia uhane hookahi me lakou, ia makou i hilinai ai i ka misionari, a me kana mau ao ana; aka, ua ike makou, he kue ia i ke kulana Karistiano, a pakui ia hoi e ko makou hoopunipuni pu ia aua e kekahi o na o na keiki misionari, ua hoohelelei ia hoi ka uwahi nana i alai ka ike a ko makou lunaikehala i ka mea kupono maoli.  He oiaio no paha aole i pololei loa ke alii moiwahine ma na ano a pau, aka, ke nana iho kakou i ka olelo a ka Baibala, aole no he mea hewa ole, koe aku ke Akua Mana Loa. Nolaila, aole kakou e hoino wale ma na ano lohe wale e like ai me makou, o ahewa kumu ole anei, a huli ka olelo ai i ke kumu oia olelo.

  Ke noho nei ka Moiwahine iloko o ka malu a me ka hoomanawanui i na hoino ia, a aole no paha i nene ka ehaeha o kona naau.  He mihi kona noho ana; aka, he anela kiai kona nana e hoike aku i kona keo kaumaha imua o ke Akua Mana Loa, ma o kana Keiki Laahia, a e like me Davida i hoino ia ai, e akahele ka poe manao ino kumu ole i ka mea a ke Akua i ae ai e moko poo no ka lahui Hawaii.  E ola no ka Moiwahine Liliuokalani a kau hou i ka puaaneake!

 

MA EWA.

  Ua hopuhopuia ka opiuma ma Ewa.  Ua loaa kekahi opiuma aole @ he ona i hoea mai.  Ua hoouna ia mai ka pahu i ka Ilamuku.  Ua hopu ia hoi kekahi pake, o Ah You a ua hoopai ia oia he $200 a he @ mahina e hana oolea ai.  Nani kela,  Mahiko ia Makahalupa a me Makai Wond.

 

  Olali lua i ka pae opua ua limahana o ka LEO.

 

AHA APANA.

  Ua hoopai ia o J. Allen a me R. Robertson, he $200 pakahi, no ke kuai ana i ka bia ona.  Kahalepio, ahewaia no ka pepehi ana i ka pake, he 30 la.  Chris. Gertz a me Miss Nelson, no ka opiuma, waiho ia a ka Poalua.

 

AHEWA IA.

  Ma na mea a ka Peresidena Cleveland i hana ai no na hana hookahuli a me ka hoohui aina, ua maopopo loa, he hoomano wale iho no keia mau hana a lakou hoohui aina nei.  Aka, o ka poe poulu o ka ike, e mau loa ko lakou pouli, wahi a ka olelo a pela keia poe.  Ke ahewa ia la na hana limanui a ka poe i lima nui iho nei ma na nupepa Amerika.  O ka manao maoli no o ka hapanui o ka poe o Amerika e hana ia ka mea pono ia Hawaii nei, a oia maoli no ke hana ia ana, mai mua mai ko makou manao ana e hookoia ana no ka pono, e like me ko makou hilinai he Akua ko ka lani, a he hana na na aia hookamani, na hana hoohui aina.

 

E HAAWIIA KA PONO I NA HAWAII.

Ua olelo iho ka nupepa o Sentinela o Fort McWayne, he mea kupono loa e hoolohe ia ka leo o ka lahui Hawaii, oiai keia mau hana na na haole wale no, a e loaa hoi ia lakou a me ko lakou aina na pono kuokoa me ka hehi ole ia e ko Amerika mana.  E hoomanao hoi kakou i keia la, aole he kumu e ae o ko kakou maalahi e noho kakali aku nei, hookahi wale no, o ka manao hoopono iloko o ka lahui Amerika.  Na ia mea i hoole i ka hoohui aina, me ka ae ole o ka lahui Hawaii, iloko o ko lakou luna-ike-hala.  Ua kue ke Akua ma kona hoopono iloko o ka naau o na kanaka, i na hana hewa a na keiki a na misionari a me na kahunapule i hana a i kakoo ai.  A pela mau no e lanakila ai ka pono maluna o ka hewa, ka hana oiaio maluna o na hana hoopunipuni, ka ke Akua maluna o ka poe hookamani, ina kakou e noi aku iaia me ka oiaio a me ka mihi.

 

Ka Leta a Nordhoff.

 

E Hoike Ana i ka Loli o na manao Hoohui Aina o na Mahiko.

  E hoahu wale ana i ka hookani o ka loo uwe kue Lotere i ka Moiwahine. - Teregarapaia mai Kapalakiko aku i ka Nupepa New York Herald.

 

  HONOLULU APR. 25, 1893.  ma Kapalakiko aku Mei 2, 1893 - Ke hau mau nei ko kuiana o ka hoohui - aina iloko o keia mau la pokole iwaena o ka poe i kuleana ina mahiko;  Ua hoopuka ae kekahi kanaka manao hopo ole i kela la aku nei penei: - "He mea oiaio me ka maopopo loa o kakou a pau he poe mahiko no ka poe e hilinai nei kakou maluna o ke Kopaa.  Nolaila ke ike nei ka poe mahiko ano ina e loaa ka hoohui - aina e oki pu ia ana ko lakou mau lima hana ma na lihi elua (maanei nei a me kahi e loaa mai ai:)  E miki aku ana na Pukiki, na Pake a me na Iapana no Amerika, a e papaia ana hoi malalo o na Kanawai o Amerika; he mea kamahao no hoi ko lakou ike mua ole ana i keia mea, aka, ua olelo ia mai nae lakou e kekahi mea: no ka nui loa o ka makemake o Amerika e hoohui aku ia Hawaii, e ae ana no ka Ahaolelo e Hoomauia ka hoopae ana mai o na paahana aelike;

 

AWIWI E KOMO HOU MAI NA PAAHANA.

  O ka poe a pau e hoomau ana i ka manao hoohui - aina ke hoouna ino nei ano, no na paahana hou aku i Kina a me Iapana; i keia manawa aia mawaena o 3 a me 4000, Tausani Iapana i kauohaia aku, a aole i maopopo ia'u ehia la ka nui o na Tausani Iapana, aka ua oleloia mai a'u ua hele aku na mahiko e kukakuka me na Pake kuonoono ma keia wahi i keia pule; i ike ai pehea la e loaa kike mai ai na limahana Pake o kaheluna mahuahua, o keia poe ua oi aku ko lakou makemakeia mamua o na Iapana no kekahi mau kumu lehulehu, ua oi aku ko lakou oluolu ma na ano a pau mamua o na Iapana wahi a ka oleloia.

  Aka ua emi mai ka oleloia o ka hoohui - aina i keia manawa a ua oi ae ka oleloia o ka noho hoomaluia mai, ua manao ka poe mahiko naauao ae, oiaio ka hoohui- aina e lawe aku ana mai ia lakou aku i ka huina ikaika o na limahana a mai ia hoi, ua hooia ae e make ana ka oihana mahiko aka, ina ua hiki ia lakou ke hoohuli mai i ko Amerika oluolu e haawi mai ia lakou i kekahi hoomalu Aupuni ana: alaila, ua hiki ia lakou ke hookomo mai ina limahana o kela a me keia ano lahui a pau me ke keakea ole ia, a hoopaa aku hoi ia Amerika Huipuia a e hoopae mai i ko lakou mau puali koa a ma na ano e ae paha e akeake mai ai ina hana ma ka aina nei malalo o ke noi ana a na mahiko, ma keia ano wahi a ka olelo a kahiko, lakou i manao lana ai e ai i ka meaono, a e loaa mau hoi ia lakou.

 

KAMAILIO A KA ONA MILIONA INA MAHIKO.

  Ua paahana ka Ona Miliona Spreckels mahope iho o hookahi i hala ae mai kona hiki ana mai, i ka hoomaopopo ana i ke kulana a me ke kuka ana hoi me na mahiko; ua kamailio aku oia i kekahi heluna o lakou ihehinei penei.  Ua makemake auanei oukou i ka hoohui - aina, ae ina hoi e loaa ana ia mea ia oukou, he mea ia e hoopoino ai ia kakou a pau, ua hiki ole ia kakou ke hoomau aku i ke kanu ana i ke ko, me ka loaa ole o na limahana i hoopaeia mai malalo o na aelike, ua papaia ia mea e na kanawai o Amerika.

  "O ka hoohui - aina ka mea nana e hoolilo ina mokupuni i wahi hanai bibiwaiu, a hoopoino loa i ka hana mahiko.  Ua haalele koke mai - na Pale Iapana a me na Pukiki, e noho nei me oukou i keia manawa no na aekai o na mokuaina ma ka Pakipika nei malalo o ka hoohui - aina, e hooia aku ai i ko lakou mau pono, a e papaia ana oukou i ka lawe ina limahana iloko nei o ka Aina."

  Ua pane mai la kekahi mea mahiko, ina aole e loaa ia lakou ka pake, alaila, e hoopae mai ana lakou ina Kelemania, Norewai, a me na limahana haole e ae.  Ua pane naauao aku o Mr. Spreckels penei:  Ua ike no na mea a pau, aole e hiki i ka poe Kelemania a me ka poe Norewai ke hana ma ko kakou mau mahiko, mamuli o ka ano o ka ea.  Nolaila, ua kaa ia mawaho o ka ninau, a ua koe iho hoi kakou maluna o na paahana Asia, ka mea i papaia malalo o na kanawai o Amerika Huipuia; aka, no na mea e pili ana i ka loaa ana o na paahana Kelemania a me na Norewai.  Pehea e hiki ai ia oe?  ina kakou e hoohuiia ana, e hiki mai ana maanei nei kekahi Komisina Limahana.  Ua hiki anei ina limahana Kelemania a me na Norewai au i makemake ai ke hookaa i ko lakou uku moku?  Aole: Nau e uku ia mea.

  "A i ka manawa e ku mai ai o ka moku, pane aku la ke komisina limahana i ka mea nana e lele mai ana iuka nei o ka aina:  "E hele ana oe ihea?"

  Pane aku ia oia:  "E hele ana au i ka mahiko o Spreckels."

  "No keaha?"

  "E hana malaila."

  "Nawai i uku kou uku moku?"

  "Na Mr. Spreckels."

  "Ahe."  wahi a ke komisina limahana, "aole e hiki ia oe ke pae mai iuka nei, e hoi hou oe iluna o ka moku."  He hoao ana keia e alo ae i ke kanawai aelike limahana, a oia iho la ka hopena oia mea.

  Ua hoike aku au i keia moolelo mamua ae ia Mr. Spreckels, a ua pane mai oia ua pololei, a kauoha mai la ia'u e hoolaha aku.  Ua pakui la ia'u e hoolaha aku.  Ua pakui mai oia aole i loaa mai na Iapana ma o na mahiko ponoi ala, aka i loaa mai mamuli o kekahi kuikahi mawaena o ke Aupuni o Iapana a me Hawaii, a nolaila, ua loaa na Iapana ma na mahiko ma o ke aupuni ala, malalo o na aelike no na paahana o ekolu makahiki , aole nae e loihi aku.

 

NUI KA OLELO KOHUOLE.

  He mea akaka ua piha ke kaona i na olelo pulelehua ano ole, e haalele ana ka Moiwahine mamuli o kana Kaikamahine, e noho ia ma Enelani, e haawi ana ka Ahaolelo (Amerika) i ke kuleana e hoopae mai i na Pake a me na limahana aelike e ae, &c., a ua aholo ia, ke noi nei na koa i uku hou, elike me na koa Pretoria (kiai) o Roma o ka wa kahiko.  He mea oiaio no hoi, ke nonoi maikai nei na Pukiki, aka hoi me ke kupaa, i wahi no ko lakou lahui iloko o ke Aupuni Kuikawa, a ke ko ole e haalele ana lakou i ka lakou puali puwalu i hookaa ole ia.

  I na aole keia poe mahiko manao kamalii e awiwi e hooponopono e hoi, pu mai ana na kanaka, na Iapana, a malia paha na Pake kekahi e koi ana e ike ia lakou e like ae la me kela noi.  He mea kupono maoli no e loaa he wahi no na kanaka.  Ua hoike ia mai ia'u, ua haawi aku ka poe o ke aupuni manawa ia Mr. Widemann, kekahi Geremania i i noho loihi maanei no kanalima makahiki a oi aku, a he kanaka kulana koikoi maluna o na kanaka, i wahi nona iloko o ke aupuni manawa i na oia e ae ana.  He kue oia i ka hoohui aina, a o keia haawi aku, he ano nui maoli kona, i na he oiaio ua hana io ia me ia.

  Ua ike iho la au ano i kekahi leta mai kekahi mahiko ma ka mokupuni o Kauai, ka mokupuni oi o ka momona o ka Paemoku, e olelo ana he makemake ka nui o lakou i ka hoohui aina i na me ka aelike i hana ia no ia mea e ae ia ka poe limahana kepa aelike.  Aka aole hoi lakou i makemake i ka hoohui aina ke ole me ka limahana kepa aelike.  Ua olelo keia leta a keia mahiko ua hoouna mai lakou i kekahi mau Elele i Honolulu e olelo aku i keia manao ia Komisina Blount.

 

NA HANA POHOLALO A STEVENS.

  Ua pau ka pule holookoa i hala ia Mr. Stevens i na hana poholalo nona na manao e hoopuiwa i ka Moiwahine a lilo i kumu e haalele honua ai i Kona kuleana.  Ua hoomaopopoia o Mr. Dole, ke poo o ke Aupuni Manawa, kekahi i lawelawe pu me ke Kuhina Amerika ma keia hana, a ua hoolaha ia ae hoi na olelo ua makemake ka Peresidena Cleveland i ka Moiwahine e hoolilo aku i na mokupuni i na Mokuaina o Amerika Huipuia; a he mea ia e oluolu ai o Komisina Blount ina oia e hana ana pela; e holo an ka o Blount i kekahi manawa kokoke mai; ua manao oia e hoolele hou mai na koa a kau hou ae i ka hae Amerika; he kaumaha ko Mr. Blount i ke kulana; he makau oia ke hele aku no kekahi mau mokupuni aku ma ka hoonohonoho mua ole ana i na koa e paa ia Honolulu, a pela iho la.

Hoonaau ia aku ano.

 

  Ua hui ae na Wahine o ka Aha Misiona a na Wahine.  He 150 ka nni o na wahine i hiki ae.