Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 821, 27 November 1893 — E Hoopau Hou i ka Hewa i Hanaia. E hoihoi Hou i ke Aupuni i ka Moiwahine Liliuokalani. Pela o Gresham i Kauoha ai. OLELO WELAWELA I KA HANA I HANAIA I KU AI KE AUPUNI NOHO MANAWA. I kukuluia na ka Mana Lima Nui. [ARTICLE]

E Hoopau Hou i ka Hewa i Hanaia.

E hoihoi Hou i ke Aupuni i ka Moiwahine Liliuokalani.

Pela o Gresham i Kauoha ai.

OLELO WELAWELA I KA HANA I HANAIA I KU AI KE AUPUNI NOHO MANAWA.

I kukuluia na ka Mana Lima Nui.

Mahope o ka halawai kukakuka a n.a kuhina i nehinei—(Kov. 10) i malaioa ia no kekahi manawa loihi he ekolu hora, a rae ka hapa, ua haawi ae ke Kuhina me ka ae pu ana o Peresidena Cleveland, i keia hoike malalo iho i hoomakaukau īa he mau pule mamua aku. ''Keena Oihana o na Mokuaina, " Wasinetona, Oct. 18, 1893. "I ka Peresidena: O ka hoike piha oiaio me ke kaulike loa i waiho ia mai e ka Hon. Tames H. Balana, Kou Komieina Kuikawa i hoouna ia ai i ka Paeaiha Hawaii, na hoike mai nei oia i na mea oiaio maoli e like me keia malaloiho: Ua hoike ae ka Moiwahine Liliu-i okalani i kona manao e kukala i| Kumukanawai Hou ma ka Poaono, lanuari 14th. 1893, aka, mamuli o ke kue ana o kona Aha Kuhina a me kekahi poe eae iaia, naia mea i hoohuli ae i kona manao me kt» hikiwawe loa a hoike mai la imua o ke akea no ia mea me ka oiaio. Ma kek&hi halawai i mai* ma Honoluiu ma keawakeaoia la, e kekahi komite i kapa īa lakou iho ke komitemalama maluhia, he umikumamakolu ko lakou nui, ua akoakoa ae no lakou, o lakou no paha a pau ioa, a o ka hapanui o ] lakou ke hui pu ia aku me ehma Arnerika, he kupa no na aina e, a o lakou nei iho ln nae kai kohoia, "no ka noonoo ana i ke kulana. aj mo ka mahelehele ana i na hana no | ka malama ana i ka maluhia o k.» j lehulehu. h me ka hoopakele ana . f ke ola a uie ka waiwiū." l'i* hali- j wai hou no keia komite ina ka la lōih, a ma ke awakeu c ka la liiih. a nmwaena o kekahi mat) moa » h Kihoh'U, ulh ro Le kukuia atsa Auouih Kuikawa, a hiki i ka inan:i.va * hui aku -:i uu; Amerika: Hi.ipuia muhope o na kukakuka una a hoeholoiaMa hi 1 --; lawai makuaiuūiia, he pen* kupa o n i «iina eka hapanui loa o na k.v naka i hiki ae uualaila. i U» hora - : oka la hope i ac la. <> ka ' Moiwahine a kona ua ! houhewa loa ia lakeu. ua hoomau '

aku la ke komite, a o kalakoumau mea a apau i liana ai ua ia. Mahope koke iho" o keia. ma ia | aw&kea n.o, ua hoouna aku la ke | Komitc )»e,- pulapaia ia J L. |ko / :nc-rika Kuhina- hou ma Ilonoiiu.n. o oV!o arj.i o ke ola a uie ka j wai.wai oka lehuiehu aia ia ma ke kuipna knpiiikii loa, e hoopii aku imua-ena-a-imua- o ka mnna I knun o Amerikā Hiiipuia e noho ana n.j/ialo o kana mau kauoha e kokua mai. O keia paiapala e like me keia: Aole e hikiiainakou ke | malama ia nial'ou iho me ke kokua olf s a nolailn k? mnnao aku nei no ka hoomahi,- ana m.<ti a ka vwna kaua QAvterikaHui%>uiaS" Ua hooko koke aku la o Kuhiea Stivini e like me se kauoha, ma ke noi ana aku ia Capt. Wiltse,e Uoouna mai i kekahi mau)koa maikaßosetona mai, no ka malama aua i ke Kahua Oihana o Amenka a me ke Keena Kanikela, a me ka hoopakele ana i ke %»la a me ka waiwai o na kanaka Amerika. Ka fcana a ka palnpala Ua hoolele kokeia mai la kekahi puali koa i lako pono me na mea kaua a ma-ki ia ae la maloko o na alanui* nialuhia o Honolulu me elua mau pukuniahi kanipinepine, a hoonohoia ako la maloko o kekahi hale i loaa mua la Stivini. O keia hale aia no ia ma kela aoao mai o ke alanui o ka Hale Aupuni. me ka moakaka ioa hoi o ka Halealii o ka Moiwahine ke nana aku. E puka ae ana no ke ano 0 ka hoonoho ia ana o keia puali ma keia wahi. Ua hoouna koke aku la ke Kiaaina o ka mokupuni he palapaia ia Kuhina Stivini» e hoohalahala ana i ka hana o ka hoolele ia ana mai o na koa ma ke ano kaua maluna o ka lepo o Hawaii, me ka hoomanao pu ana aku iaia aole loa i hoole aku ke aupuui 1 ka ae ana aku i na puali kaua moana o Amerika Huipuia e lele mai e paikau a no kekahi haua kupono e ae paha. Ia hookahi no ua hoouna aku la ke Kunina o na aina e o ka Moiwahine he palapala ia Stivini e ninau aku ana i ke kumu o ka haolele ia ana mai o keia puali koa, me ka hoike pu ana aku iaia o ka mana aupuni e ku ana i& ma> nawa, ua hiki ke i ke kahua oihana Amerika, a me na pono a pau o na kanaka Amerika e noho ana maloko o Honolulu He pane lauwili wale no kai piwne ia mai e ke Kuhina Amenka no keia mau leta. Aole no he niau hoike ana o ke ano haunaele in»lokc o kt» kuhinakauhaie. v ku h huk hu ua uoho uo ihkoU ko nuv> luaopono v>!o ia iakou o k< :a hau* o b<x>ha nā ia nei. Un komn nku ke komite iloku o ka Hah' p.iu' »i'iO o :akv x '.: l.»vm.*oi.>u>o p u>o an* a ilo i kiaii.'*, lu* h<H»kahi o koi;i ivo., he maka;iiuana im AuHr:ka Hu-puia. oia ka nioa naua i hnu ho'u i ke k'uahaua e hoike ana ua I ho >pau ia ke aupuni e ku «na iai nmn iwa. a ua kukuluia ke Aupuni ( Kuikawa uia kona Wuhi, no ka hvK)>

' mau ana aku a biki i ka manawa e komo aku fli īloko o„ ka noho'na i ohana ana me na Mokuainao Amerika Huipuia, wahope iho-o na kukakuka ana maluna oia mea. Aole he araina i ka manawa o Keia kua» haua i heluheLuia ai, akf», oiai e heluheln ia ana ua koino mai la he kanaha a kanahma paha poe, o KeJtahi o lakou wa knmo wale mai la uo me r»a im.*a kaua oK; ma ke ano hoopohala, iloko o ka rumi. I '1 ; ' "■ • ■ ' ■ -V ; 0 ka Ahahooko aiue kaAhakuka ua hoike ia ia ilekoo keia knahaua. ua palapala koke lakou ia Mr. . Stiviui, e hoike aku- ana iaia ua :. hoopau ia ke kulana uioi a ua kuJ kuluia Aupuni Kuikawa. Ua j hoike pu aku la keia i»alapala. 0 j keia Aupuni Kuikawa ua kukalaia | ia, a (»ia eia ke paa nei i na keena j oi'nana o ka hale Aupuni, na palajt>a]a a nie ka waihona waiwai, a ine | k» m.ana o ka hoomalu ana ke kulanakauhale. Ma keia ke noi aku nei makou, o I oe ma ka hapa o na Mokuaina | iiiiipoia o Amen'ka. e iko koke mai ma ke ano o keia ke Aupuni no ka manawa e ku nei o ko Hawaii Pa«aina. me ka haawi pu ana mai i na kokua oiaio maoii , ana a kou ' aupuni, a ī na e makemakēia ana, I e mai ka puaii-kaua A meri- | ka i ka malama ana i ka maluhia o ka lehulehu. M& ka loaa ana aku o keia palapala,| ua ike koke mai o Mr. Stivini i ke Aupuni hou, a ua paiapala mai ; la oia ia Sanford B. Dole, ka Feresider|a, e hoike mai iaia ua hana oia pela. u Ua pane aku la o Mr. Dole ia Kunina Kivini:" i . ■ Hale Aupuni Honolulu* Jan, 17. '93. I I ka|Mea Mahaloia John L. Stiviai, i Kuhina noho o na Mokuaina j Hui: MJb ka Mahalo- Ke ae nei au i ka tyaa ana mai o kau palapala waivfai nui o keia la, ma kou ike ana mai nei i ke Aupuni Kuinawa j o Ht|waii, ke hoike nei me ke ku- | kohōitu loa o na hoomaikai ana no ia rnea. Ua kuka iho nei makou me na Kuhina t> aupuni mua, a ua kauoha aku nei i ka Ilamuku e haawi pio mai i ka Halewai. Aole i lilo mai mnialo o ko makou manA ka Halewai i keia manawa. oiai hoi ke hele aku nei e uhi mai ka po, a o ku| makou ikaika mana kav\a aole ia i |iawa kupono loa no ka malama ! ana i ka maluhia, ke noi aku nei ' maijou tne ku awiwi loa i r.a krkua |ana|mai a ka mana kaua o Moku- | i ■ - j iiuui Huia, tno ke noi pu hou ana uku! i ki 1 aiaka: o uā mai.a Kaua o i i na a Hui* •» l»we i>u i ke | a;\i ; kv> makou mau w\\hi ! j , % ! puah kou, a n>:\ la auo, hoohana pu i.H l « ka hiu \ - I ; ko kUiuiuiK.;»u .. h\ ! Kt-u Oir;,k.H hj^*a % | . ! uuh ITvK)ni:KU o k;> K >m:tc Hv»okv> | O ka Hnlewai ;nat? ua paa pono in j i ka noho ;a * kekahi po* t lawa I pon|o !«f na lai"o>kaua iu-uhlo o ke |aiajift;anA a kekahi iuna a'^uni

kupaa, me ka makaukau. 'Ma ia awakea po ua kukn iho la ka Moiwahine, Kona mau Knhina. a me na luna o ke Aupuni Kuikawa, a me kekahi poe e ae ma ka Halealii. Ua hoole ia ka ike ana aku i keia mana hou ma ke ano e haawi pio akri v ua hoikeia aku la ka lohe iaia* ua kokua ae la ke Kuhina Amenka i ke Aupuni \ Kiiikawa, a e hoomauia aku ana j kona ku ana malaloo ka mana o na pualikoa o na Mokuaina Huiia i keia manawa; ke makemake īa pela i na iie hoike sna kekahi ma kona aoao no ke kue ana aka, he hookomo .wale ana aku no ia e huikau aku me ia mana; aole hoi e hiki ke loaa he mau manao lana ana e lanakila ana oia, ke komo aku oia e kaua me na Mokuaina Hui o Amerika, & oia mau kue ana aku e lilo ana i mea e lilo mauwale ai o kekahi mau ola e molia ana ma ia hana. O Kuhina Nui Gr,esham, ua hoohele loa aku la oia a hiki i kahi i ao aku ai o S. M. Damon (Kamu Daimana) i ka Moiwahine e haa\H pio malalo o ka hoohalahala ana. i hoiko no kona ae ana i keia ao ana. e nana aku ma ka hoohalahala a ka Moiwahine, maloko olaila ī olelo ai: ke ae nei au e waiho aku īloko 0 ka "mana kiekle o na Mokuaina Hui o Amerika, ka mea hoi nona keKuhina Elele Mana Nui, ka mea mahaloia Jobn L St:vini, ka mea I hoi nana i hoolele mai ī ka pualikoa o na Mokuaina Hui ma Hooolulu nei. a hoike ae i kona kokua ana i ke Aupuni Kuikawp. Uakakaukua iho la o Peresidena i Dole 1 keia palapala hoohalahala a | ka Moiwahine. "'Ua loaa mai ka līma mai o ka Aha Kuhina i pau ma keia la 17th o lanuari, 1893, ,, Ke olelo nei ke Kuhina Nui o na Mokuaina, me ka a'a ole e kue mai 1 ka oiaio o kekahi o keia mau olelo maopopo. He oiaio, aole loa i koi ia r.ku kekahi kuleana ma ka la 17th o lanuan, a i ole la hoi raa kekahi manawa mahope mai e kekahi o na luna aupuni o ke Aupuni Koikawa, a o kekahi la hoi o ka poe hoohui aina, e hiki ke kuhikuhi mai ua haawi pio mai no ka Moiwahine kekahi ano e ae mawaho ae o kana palapala hoohalahala.'' Mahope iho o ka nana ana i k« Mr. Stivini hoike no ka kaawi pio ana, ua huli ae la o Kuhina Nu: Forater a hooili aku ia mea i ka Peresidena, wahi bou no a Mr, Gresham: Ua hoouna ia mai h* mau Komite Kuikawa i Waainekona nei, e ke Aupuni Kmkawa, no ke kuka kuka ana maluna o kekahi kuikahi hoohui-aina. O ka lak'.ni nuiu oU'10 ua hko no ia n»*» oU»lo hoi kt» ma na palapala a uie n.i A w;iha paei n<»i lualoko o ka Mr 11 UHna hoiV«\ i-H hookuia u ii «• k<* kunhaua aine ka palapala a IVresideua a me keknhi ix>e h»>ohui aina, a me ka Mr. St;vini hoike waha ia Mr RaUna. Va ike koke ia ke Aupuni K\rkawa i ton* manawtx e ku ana maluna o kahi apa* ; ni pepa wale no, a e ku ana no hoi

ke Aupuni ku i ke kanawai i» manawa me ka paa ana fualati»o kana hoomalu ana ka Halealii, ka halekoa, ame ka halewai. Ua ike maopopo loa ia ko Mr. Stirini manao enemi a hoolele la maWla ka mana kaua mai ka Boselona mai i mea 0 hoouluku ai me ka hoopihoihoi ana ivka maoao o ka Moiwahine, kona mau luna aupuni a me ka j»oe kupia mahope ona. lie mea kaulike ke olelo a«, ua hookahua o Kuhina Nui Fortser i kana h»ike maluna o na holke i loaa wai iaia mai īa Mr. Stivini mai a me na Komieina kuikawa mai. aole e hiki ia'u ke ike (Gresham) pehea la keia poe 1 hoopunipuki ai. Ua hoolele ia aku ka puali koa aole no ka hoopakele ana i ke ola o ka Amenka a me ko lakou mau wai wairaka tio ke kokua ana aku no ia i ke aupuni e ku ana ia manawa. O ko lakou noho ana ma kahi kosoke loa ia manawa, he hoiKe ana mai ia oia kekahi hana kuts maooopo loa. Ma ka hoike i haawiia ak'u m Mr, Balana e Adimarala Skerrett, he luna nui no ka oihana kaua moana ma Honolulu, wahi ana: Ina ts?ka hoolele ia ana mai o ka puaMkoa a no ka hoepakele wale ana no i na pono a me na pomaikai o na kupa Auienka, ua ino loa ko lakou wahi i kukulu ia ai s .Dtta kela hale, aka ina no ke koknia ana 1 ke Aapuni Kuikawa ua n«.auao maoli ko lakou kukula ia ana. O ke kulana o keia hale i kuknluia ai na puaiikoa, na maalahi loa ia 00 ke kiai ana aku i ka Hale Aupuni, a aa heluhelu ia iho la ke kuahaua malalo 0 ka houweliweli an&oka waha o na pu America. Ke hoomaopooo nei a'u, oiai keia mau hana e hana ia aua, i na aole i ka hoomak* aua, ua ae mua aku la o Mr, Stivini i ka poe heohui-aina e like me ka hikiwawa o ka liioana mai o ka Hale Aupuni a paa ia lakou a heluhelu ia hoi ke kuahaua maluna ae nei i oleio ia, e ike koke mai ana oia ia lakou ma ke ano he Aupuni no ka manawa a e kokua mai ana oia ia lakou ma ka hooleie ana mai i ka pualikoa o na mokukaua e ku ana iloko o ke awa ia manawa, a ua hooko oia ia ae. O keia mau hooia ana ka mea nana i kulai aku i ke AupunU & pau aelk kona hano ana i ke ea, 1 na aole keia mau hooia ana aole loa keia poe hoohui -aioa e hoike ae ia lakou me ka maopopo no ia lakou o ka hopena haule pu e kau mai ana, Ua hilinai lakou maluna o kekahi manawa okoa, no ka mea o ko lakou ponoi iho, aol* i loaa ka waiwai 10 • ka puana ai.a ae ia inoa. iho o ke kukuluia ana o k«» Aupuni Knlkawa malaio o ka hana a ke Kuhina Amrrika, o na noho koko ana 0 ua i hooh\<> ih u\ai k* Kosetona :uaī, o:a kvuvu \ n;au ai o kona ku ana.- uia «, i»& e hoao ana k* He k*ua mai e hvv>ku; av»M.ei ia mo innna k;\ua o Am*rik* i īuakaukau pono me iia lako kaua. O kn hoopii oiHio i ia aku itni\\ o ke Kuh:na .*m?rika no ka hooiualu e lc*aa iuat ka oihana ke* inai. ua iuna o ke Aupum Knika* wa maho)ie iho o kona ae mua ia ana mai. he hoike ana mai ia t ka

lapuwale tn»<sli o na»koi ana e olelo ana ua kukulu ia malalo o hookahuli auonni holopono a ka iphuKhu- O keia hoopii anu ua hoike akaaka loa mai la keia poe K&uaka i ika no i ko lakou nawniiwali me • ke' ano pihoihoi, o ■um kan>ika makau ok\ i m&opopo ko lakou ikaika ia iakei iho malunao ke kahua o ka hoopono do 'ka' lakou hana, aole iakou e hana e iike me kein. Ke oWio ia nei i keia manawa o ka hapanui o tia kanaka i lo<ia ia lakou ka mana koho balota malalo o ke Kumukanawai o ka 1887 ao.le loa lakou 1 kokua 1 keia manao o ka hoohui aina mai me keia aupu ni a o kekahi aupuni eae paha. 0 ka Mr. Halnna olelo, iaia ma Honolulu, aole loa oia i halawai me hoo- /* kahi hooh ui-ama i hiki mai i kc iākou ha e waihoia keia ninau ma ke koho haloia ana o ka lehulehu, aoie no koi oia i hui mc kekahi mea e kokua ana īa kumuhana me ka hooikaika mai la hoi i na he hui ana ka Paeaina ala:la e Kaupalena ioa ia ka inana Rohr balota ma ka haawi ana ia pono i na kanaka wale no ona aina-e, ka pee ilikea ame na luna o ka hoohui —aina, O ke Aupuni Hawaii ua haawi pio mai la oia i kona mana malalo 0 ka hooweliweli kaua ia aku, a hiki i ka manawa a na Mokuaina Hui, e ike ai i na mea oiaio e waihoia mai, oo ia mea, no ka hoihoi hou ana i ke Aupuni Moi Kumnk»«awai, a o ke Aupuni Kuikawa hoi ua kukulu wale ia no ia e ko a hiki 1 ka manawa e komo mai ai iloko o ka noho ohana ana me na Mokuaina Hui o America, mahope iho e ke kukakuka ana a aelike ia. Me ka noonoo akahele loa ana i na mea oiaio apau, au noi e manao nei ua lawa no ka hooia ana aku i kela a me keia, aole loa e waiho hou ia aku ana ke knikahi i lawe ia mai raai ka Aha Senate mai no ka noonoo hou ia ana. Aole hoi auanei i ha»a ia aku kekahi hewa nui loa i kekahi mea nawaiiwaii, he aupuni enoho kuokoa ana mamuli o na hana hoino a ka mana o Amerika e wehe hou ae ia hana marpuli o ka hoihoi ana aku i ke Aupuni ku ī ke Kanawai? 0 ka mea i poknle malalo iho o keīa. aole ana e lawa ke koi a me ks makemake o keia mea he Kaulike, pela au e waiho aku nei me ka haahaa. £ hiki auanei i na Mokuaina Hui ku kapaa a koi ikaika aku ma lahui e ae o ka honua nei e ike m&i 1 ke kuokoa o Hawaii a oiai nae .n>le iakou i ike flku i na kunkoa 14 ? 'J ko kakou aupum ka mua i i o ka ike ana aku i ke kuokoa o ii» iimii mokuiiuni ala a he i\iea pano īoa hoi o kakou ka hope loa e la\ve ai i k i nhiiia rao; ae o !akou :.aa t*«> a u«c ka Uiu«» ik a'ka. K'o w.iho aku iu\ m*: k;\ hanhna \V Q G K KM' AM . l'uulu'ui mai k.* nuuepa "W?.?;tou., uiai lllh, *

paa la ana ka nuj»ep;\ a ka peH' i hov>kaa 010 mai i ko lakou av? 1 if KA l;lvC> m.i > na luna i taw.» !?npopio KA LKO. Ma> huohao oukou kn loaa ulo aku ka oukou mau uupēpa i keia mau la aku.