Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 858, 19 January 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileol'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii.

Unuhiia e Mose Manu no "KA LEO." Ma keia huakai a Makanikeoe, ua hiki loa aku la oia ma na pali Koolau o Molokai, a hiki oia maluna o Koki o Wailau a me Malelewaa, ke nana ala oia ia Haupu me na keiki manu a Keolewa a ke oni malie ae la o Huelo i ke kai me ka puu o Kaunuohua ma Pelekunu. Aole i liuliu iho, ua haalele oia ia wahi no Halawa, a nele no ilaila; hele ana keia i ke one o Moomomi a me ka lae o Kailio, a ike aku la keia i ka lae o Kalaau e hone ae ana i ke kai. Ma keia wahi, ua halialia mai la imua ona kona kaikuahine, a kahea ae la oia me ka leo nui, oiai oia e a-u mai ana i na ale o ke kai o Kaiwi: Pupukanioe, ka pupu lolena ula ka pupu kani wale hu i ka moana kai eleele, ke kahuli leo le'a ko uka, eia au o ko olua hanau mua, ho mai i alanui nou." I ka pau ana o keia mau olelo a Makanikeoe, ua hoea koke mai la ka pupu nui mai ke kai uli mai, a i loa no iaia a kau iluna o ua pupu nei, he manawa ole hele ana keia i ka hapalua like o ke kai o Kaiwi, a ke oni aku la o Makapuu mamua pono o ia nei, a ua pae maalahi mai la keia ma Kawaihoa i Hanauma ma Oahu nei, malaila keia i pae mai ai, a ua hooholo iho la keia e hele mauka nei o ka aina a o ka pupu no makai e holo ae ai; nolaila, ua kamoe aku la koia nei ala hele maluna aku o Kuamooakane a ke hoohahana ae la hoi o Makapuu mamua oia nei me he Kaupu la. Me he mea la e kono mai ana keia mau lalani mele a Hiiakaikapoliopele ia kaua e ka mea heluhelu e puana ae: Ole au e hele i na lae Ino o Koolau I na lae Makakai o Moeaau Wahine mana uhu kai o Makapuu. Ia ianei i kiei aku ai ma o aku o Waimanalo ua ike aku la oia i kekahi wahine ui launa ole e noho mai ana i ke alanui mauka iho o ka puu o Olomana, penei e maopopo ai ke ano a me na helehelena a pau o keia wahine ui: O ke kino holookoa a pau o keia wahine mailuna a lalo, ua like no

a me ke aliali aiai o ka hau o Maunakea, a he noho ke aka iloko me he umeke laau ala a na lii i lohiia a noho ke aka. O ka inoa o ua nohea ala oia nohea ala, oia no o Keaniani o Koo-lau-poko, ka hiwahiwa a Waiauia me Kalapawai, ka mea nona ke kula o Alele. O ka hana a keia nohea e noho ai ma ke ala, oia no ka hoohoka ana i na malihini e punihei aku ana iaia, he akamai oia ma ka hoohihia ana i ka naau o ka poe akahi a ike iaia; o ke ake ana aku o kekahi mea he wahi oioina ia nona e hoomaha ai, aole e pono ana; ua heo aku la me Robine. Aka nae e nana kaua i ka punihei o kaua elele makani puahiohio a me ka ole. Ia ianei i ike aku ai i ua wahine nei, ua kau pono aku la ko ia nei mau maka, e kilo ana hoi i na kee a liuliu puana ae la oia: He ui wale no hoi a eia wale no kou wahi kee, he hookahi wale no oa no he alohi, aka, o ka oi aku ma na hiona like ole ehiku, oia no ka haku alii o kuu kaikuahine i noho ai, o Laukaieie— ka wai liula o na pali o Waipio. Ia Makanikeoe no e noonoo ana no neia mea iloko iho ona, aia hoi, ua pae koke mai la no ka leo kahea o ua Keaniani nei me ka nanahe: He—mai—, e luana iki hoi me kamaaina a hele aku ma kau huakai ? aole i pau pono keia mau olelo a ua Keaniani nei, ua palahio mua aku la o Makanikeoe ma kona kino lau no Panioi ma Kaneohe, a oia ka ua ui nei i pane ae ai: Aole i pau. ■♦ • * Aia he pahu Uwila kupanaha maloko o ka rumi o na Ipuolelo Kupanaha a Adisona e ku nei ma kekahi rumi o ka Hale Pohaku o Burua ma, ma ke alanui Hotele. Ua hiki i keia pahu Uwila ke hoike mai i ka nui o kou mau makahiki. E hookomo mua iho nae oe i hapaumi iloko ona alaila hoike mai oia a oe i ka nui o kou mau makahiki a helu eae paha au i manao ai. Ke puka aku nei ma ka pepa o keia la, he hoolaha na Ordway & Porter no ko laua Hale Kuai Lako Hale o na ano apau. He emi na Kumukuai o keia mau waiwai. E loaa ana he ehiku apana o na lako rumi Moe o na laau Oka, oia hoi he Moe, Pahuume, Pahu Pawai Holoimaka mau Noho no ke $30 wale no. He laau paina ka mea e loaa no keia mau kala mamua. E kipa e na makamaka e ake ana e loaa na pono Lako Hale me ka oluolu maloko o keia Hale Kuai, a e ninau i na kumukuai.