Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 880, 20 February 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii.

Unuhiia e Mose Manu no "KA LEO." Hoike o Makanikeoe iaia iho imua o Kawelonaakalailehua, me kona mau kaikoeke Kaana me na kaikamahine a pau. Kana mau olelo ao ia lakou, pae lakou ma Kahoolawe oia hoi o Kanaloa. A oiai ua poe kaikamahine nei me Kaana e nana pono ana i na helehelena a pau o Makanikeoe, oiai ua mawehe ae la na ano makukoae o ko lakou mau kiionohi, aia no hoi ka La o Lehua iloko o na hoomalu ana a na ao kaalelewa, a no ke kamaaina ole o keia wahi a lakou nei i pae aku ai, nolaila, ua hele ae la lakou mauka a hiki ma Hakioawa ma kahi e huli pono ala i Honuaula, a ia lakou nei i hiki aku ai malaila, e noho mai ana keia kanaka ui me kona malo ula kinohinohi, kohu anuenue ke nana aku ua hele no hoi a e'a ka ili i ka awa, a mamuli o kona ano kino papalua, ua pa-e mai la kona leo ia lakou nei e kipa aku ma kona hale, nolaila, ua hooko aku la ua poe malihini i kona leo kahea. Ia lakou nei i akoakoa aku ai a pau ma kahi o ua kamaaina nei, ua hai mai la oia i kana wahi olelo ia Makanikeoe e kali iki iho no kahi wa pokole, ua ae aku la keia, a ma keia nalo ana aku la o ka mea hale, ua hoihoi iho la oia ia Kawelonaakalailehua mailuna mai o na ao, a hoonoho iaia ma loko o ka hale a lakou e noho nei; a oia hoi ka ike pono ana o Kaohaiula Kaulaaihawane i ke keiki kanaka ui nui wale o ko lakou wahi mokupuni o Lehua, a pela no hoi o Koiahi ko Oahu nei kaikamahine aala a o ko Maunaloa keiki kekahi me kona mau kaikuahine elua, a o ko Maui nohea noho kuahiwi Lihau

kekahi, a oia kana i olelo aku ai ia lakou a me kona kaikuahine Pupukanioeo penei: E kuku kaikuahine Pupukanioe ke ike mai la oe i keia keiki kanaka ui, a kilakila o kona oiwi kino mai luna a lalo aohe puu aohe kee, malamalama ka lewa, oia nei ke aloha a ka haku alii o kaua Laukaieie i loaa ai iloko o ka moeuhane, ka mea hoi i lilo ai ia oe ka hailona, ka mea hoi au i kapae ae ai i kau huakai, a hele hookahi aku au me ko kaua mau hoa hele au moana ma na kai a me na mokupuni aole he kaikuahine, a ina aole hope ou, alaila aole oe e lilo i mea maikai e ko'u hanau muli i ko kaua haku wahine, nolaila, ua waiho au ia oe e hana i kou makemake, a ua alo hookahi aku au i na inea me na hooluhi a pau maluna o'u i mea e puka ai kou inoa ma keia huakai a kaua, a mamuli o ko'u aloha ia oe a me ke kane nei a kaua me kona mau kaikuahine nei elua ko kaua mau makamaka maikai, na lakou i hoonee mai i ko lakou lokomaikai e hiki ole ai ia oe a me a'u nei ke hoopoina i kela ululaau lehua a ke kupanaha nui wale, a e like me ko lakou leo heahea, a puuwai hamama, a poli hoi no ke aloha, ua pono kaua e lawe mai ia lakou i uku no ia haawina he panai aloha, a oia ka'u e hai aku nei ia oe, a oia mau kinaunau a pau au i hana ai na'u ia e Loio he (kakaolelo ke ano oia huaolelo Hawaii) a ke lohe mai la oe e Kaana me kou mau kaikuahine i keia mau olelo e ka poe no lakou kela kuahiwi anoano a eehia i noho ai mai hoohewahewa ia Makanikeoe ko oukou hanau mua. Ma keia olelo maikai a kona kaikunane aole he waimaka paa o lakou a pau a huli ae la oia a hai aku la i ke kaikamahine nona ka Wailiula o Mana. Kaohaiula o Kauai, aole paha oe e hoohewahewa ana ia'u ma kou nana pono ana mai i ko'u mau ano a pau a owai au ia oe ? pane o Kaohaiula. O oe no hoi ka mea a'u i hoihoi ai i ka hale a hoopuka aku ai no hoi au ia oe i ko'u makemake nui ia oe, aole no hoi oe i ae mai, a ninau mai ai no hoi oe ia'u. Ina he kaikunane ko'u, ua hoole aku hoi au ia oe ia mea, a hai hou aku la au ia oe i kahi kaikunane pili hanauna o'u, aole nae au i ike pono iaia, a pau no hoi ka kaua olelo ana a o kou nalo no ia, akahi no hoi au a ike ia oe i keia aina malihini.