Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 937, 9 May 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii.

Ūhihiia e Mvrt Manu no "KA 1.E0. % Ka lua o ka Makanikeoe huakāi me Kona wahi hoa hele rae AwinL Hiki hbu oia iv»a Kahonlawe me Maui. Molokai, J3ahu, Kauai a me Lehua. I ka hala ana o ke anahulu honktthi. ua ho&koakoa ia mai na waa o Niihau me ko luila uiau kanaka oae na wahine me ko iaila mau moena pa#e"ne a me na # Luawai ihiloa me na umeke 1 hana maiau ia e ko laiia poe maiau nui wale nia kc Inkou mau ike i:o°hu, a' ma ia n<ea i kaulana ai na kanaka me na wahine ola mok*jpani i ka oleloia ; ma Niihau na ipu me na iiioeaa maikai loa. Auhea la ia aiau maa maikai oia"aina i keia au hou? Ke maneo nei ka mea kakau, me he ruea la; ke hele nei e nalohia ia mau mea i keia w f a, minamina va)e ia mea maikai a ia poe, a he nui no hoi na waiwai e ae i laweia inai me na lehulehu o na inanu o Kaula a me na Ahuoia. 1 ka holo ana mai a p»e ma Kauai, ua paa pono ke kahakai o| Mana i na waa o Niihau a me ko Mana, a o na waa e ae a puni o Kauai, ua hiki aku loheiapoe e! houluulu ae make one o Alio a mei Wailua. a ua hookeia ia leo kauoha j a ua piha pu kela one i na waa a j hiki i Kapaa | I ka hiki ana aku i ka po raua o j na Kanaloa oia hoi ka no o na Ka-I loa, he mau po pii kma o ke au i!u-j na/niamua ae o ka makaukau ana ' o ni: n)f;i a mu no ka hele am., ua 1 ui mua ae o Kawaih u ]a Maka- ; ijit>e= x c, e tr,an«o an.-i oia e iaAve i; inau ;j«: e kiiokilo na lakou no ka j nana ana i ka mio a me ka malie o! k.a h?io ann, a pt\a hoi uio, s»a poe liookele. Ua pane akū la o oia inau mea a Dau au e elelo niai; nt»i ia\i. na u ka hana ana ia mea a liiki i ko kakou pae ana 1 ko maur aina, o oe me kau wahine a me '

na poe eae a pau e manao ana e ! hele pu rae maua. raa keia huakai . au moana, ano* e makaukau iho no I oukou a pau e kau uialuna o na | waa m holo aku. mai kali no keka- | hi manawa hou aku. i Ika nan »ha o keia ma« olelo; |aloha hope no ka poe e noho ana. a i ua panee aku la na waā no ke kai a ' kau iho la na mea a pau, a o Ptia~ ! kaakuli ke kaikamahine i kau mai I maluna o na waa kaulua, a ua kau 'pu oia ine Awmi inuluna o kel/i mau waa kaulua, i kohukohu kulaalii nui no Kauai, a ua holo pu I mai la na makua o Kaohamla. a j | me ko Kaulaaihawane mau uiakua j kekahi. i Ia lakou i haaMeaku ai ia Mana ua hala mai la o Makanikeo© mauka o ke kuahiwi. aole he inea hookahi i ike iki i kona hele ana mai kela poe mai, aole no hoi he mea hiki ia lakou ke hoohuoi iaia m& na ano a pau. oiai he mana kupua | kona, e like no me kona ano mau, | Ma keia huakai hele ana mauka ! ua hiki asu oia maluna Dono o kahi nona keia mau wahi laiani mele: Kauliiua i ke unu \V r ai«leale e—a ! He makahaio ia i Kalehuamakanoe j He liiiilihi kuku ia no Aipo i ; 0 ka huluaa ia o Hauaiiik»— —- I | laia e nana a!a ia kuahiwi kau-i i lana a me r;a wahi kaulana e ae oia j ; uka a i na paha e noho ana ko la- | ila mau alii n»e Kaīhlauokekoa na | j mea nona o Pihanakalani. ina paha ua ioa ko īa nei mau Kamaaina Ia Makanikeoe e ku ana uaaluna {o keia wahi, ua hala mua iho ke kaikamahine alii oia uka i kekahi la me kona mau makua i kai o j Waiiua, oia hoi o Kaiehuamakanoe oiia nei ka! mea nona ka nalu hee !ma Wailua i ka paia o ka nalu o ! Kalehuawehe a me ka wai halāu o j Wailua, a he ui maopopo keia nq J ia wahi, a oia paha keia mau wnhi | ialani mele: | Auhea waie ana,ce I Ekaui o Wj<ilua 1 Aia ka pua. hau -1 l v ■ , ' Ke lai\a la i H;iuola . ' Mit ke aio o Nounou Nou iiio nei ka inakaia Hamo iho nei in i P"n;t Ku maka'ii anu a he kiu Lau ki klhaehae Moe aku|i Kawelowai. O keia ke kaikanialiine o Kaleho;»makan<je i holo pono i ka manuo o koi>a mau makua e hele ina keia huakai, a he ka'kuahine ponoi hoi no Kawelonaakalailehun, a oia k-na mea 1 makemake nui ai elie.e

ma keia huakai. a o!a no ke kuniu J nui o ko Makanikeoe mea i manao j nui ni e liiki mauka o Pihanakala- | ni, oiai. ua loaa iaia ka haupu nVua no ua kaikamahine ala, oia no-ka ui nani oi kelakfla o Kauai i like pu aku no me kona kaikuahine. īa Makamkeoe e ku—nāna neī nialuna oia wahi, ua ike m.ii la oia jua ui nohea la v aia il nni o kona mau waa kauina e iana ana i ke kai mawaho aku o ka nalu o Kalehuawehe ma Wailua, aia hoi Ina waa e hooooKn'» i»?vi)a ana na waa nui in n,ii». mawaena na waa kauiun. a inn'.'. -no aku na waa e ae a pau, o keia niau hana ana a pau aia no ia inalaio o ka Kawaihoa mau lawelawe ana ; aia ma kela manawa i h ; ki aku ai o M-akanike-oe a noho pu me kona wahi hoahele mai Hawaii m«i, oiai oia e noho pu ana me Puakaakuli oia ka Makanikeoe i olelo hoomakeaka ae ai i no kona wahi noa. Koliukohu maoli no oe e noho pu uei la. pono oe o kaua la. i' Na k<*ia man huaoleloi ho- ham li a 1 i kona mau lielehe!e:*a me ika • iiiinoaka ai<a ilio m» kn h< 0.-waif i • a oia ka ua wahi Awini ht i pane :»e ai i keia-mau ol«-h> kuio

Ke ike la oe'e kuu haku; o ko'u la Kanaka maikai no hoi pahaia? A no keia mau olelo a laua, me he mea ala e i aku aha o Makani- | keoe i keia mau wahi lalani mele: ! Hookohu ka ua iuka I Noho mii la i Nuuanu. , I keia manawae Imakaukau nei na waa e haalele i na kapafeai o Kauai me kona mau makalae, oiai !na waa e pohai ana maluna oka i iii kai. ua ninau aku la ke kaika- : mahme alii o Kalehuamakanoe i kekahi poe. i Auhea ka mea nana kakou i kii ! mai e holo i Hawaii ? | Ua hai ae la o Kawai īoa, eia ae ! iluna o na waa kaulua o makou me | Puakaakoli a me &ona wahi hoahe|le no, oia ke kane a Kaohaiula ko i hoahanau. | A wahi aua ui nei o Kauai i pane ae ai, e olelo iaia e kau mai oia| maluna o ko'u mau waa kauiua nei' i hai mai ai oia ia'u i na mea a pau } o kuu kaikunane me o*u hoahanau |ka mea hoi nena i kii raai nei ia | kakou e holo i Hawaii. I Aoie i pa#: I Ua liaaU ia lie Piue Gula wahii n& ma ke Alaoui Hotele, mawaena o ka { Hale KauKa o Makalu & me kahi noho o j:k« Knhma Amerika. K loaa no ka «k« uiakana kni»ono f ka mea i toaa ai, ke ho'hoi mai ma k« Keena o Ka Lko o ka L.'iin, mu Alanui Paipalapala.