Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 943, 17 May 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulilelole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulilelole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii.

Uwihiia e Mo»e Manu no Ii KA LFA). % Ka lua o ka Makanikeoe huakai . me Kona wahi hele rae Awini. Hiki hou oia ma Kaboniawe tne Maui. Molokai, Oah'u Kauai a une Lehna. A oia lakee e haupa ana i na ōno me na kohi k&ekele a ka puukolu a ua heomanao ae la !asou i ka ui nohea Lihau; naahope iho o ka ai ana o na malihini nie na knma una ua hoolale koke ae la ke kaeaea o Hawaii uo ka hele nna, a ua uleu koke ae la na makua o Lihuu me ko lnua mau ohua n>alunaona waa elua kunaha. ua like me kanawalu ka nui o na waa me na iako a uau; e like no hoi ine ka hele makauknu * ir:ai o ko Kauai poe a rae ko Waianae Oahu nei. pela no hoi keia poe e komo pu nei iloko o keia huakai an moana nui i īke ole ia mamua aku.; I ka holopono ana o na manao no ka hele ana me na makua he nui e ai ai a hoomaunauna a pilikia o)e ai hoi ka hoio ana ma ka moana ' nolaila, ua hnomaka koke no na waa me na mea a pau e haalele ia Olowalu me Ukumeh&me. Ma keia holo ana a kupono raawaho ae o ka lae • o Papawai ma' Anehenehe. O ka !ae Keia i hoohahke ia ai ka ihu o Lehua moku e holo nei me Kamapuu ma ka eku ana, a oia keia mau lalani inele: A ka lai mnkou i Puuolai | O ka huti pono mai a Kamaomao Pa iho ka makani o Panawai Haulani i ka ihu eku o Lehua. Ma keia wahi i huii pono aku ai na nanaina o ko Kauai poe i ia waiho mni o ke one Kuakii o ke kaha o Kealia, a ke moe kololio mai la ka uah» o Kula. Ma keia wahi i hai iho ai o Makanikeoe ) kana olelo kauoha iaj Awini i ka mana a pau o ka huakai' no ka holo ana i Hawaii a hiki ma- ! waho o k« kai hawanawaua o Ka-|

waihiie/nialail'a e hoolana ai na waa a hoea aku oia, a ua olelo pu oku no hoi oia i k* kaikamahine alii Kalehuamakanoe e hoolohe i na olelo a pau a Awini, a ua ae m«i la I ka pau ana o keia īnau olelo a Makanikeoe. ua haalele keke iho la oia iua huaK«i au nioana nei malalō o na hooponopon« ana a Awini, a ua hala aku la oia e hui pu me ke lii n-ui o na mano nia Knlioolawe. a inia i hoea aku ai a halawai du me ua alii ala oia mokupuni, kala kahiko i makaukau ai na mea ai a pau. ua ike oe e ka mea heluhelu i kona lokomaik«i piha maluna o ke kua o na mano ma kel.'i ahaaina ma ka moana e like me na mea i hoike ia ma na helui hala.

laia nei i hoea aku- ai lualaila ua mai la na mano alii a we na elele ahifi:anan& i kamaaina iaia ma kela huakai'mua, oiai, ua hai mua aku o Kealakoiuia i kona haku alii a nie kona naau bon, a na ikeoe e ka mea heluhelu ia mea. ! Ia Makanikeoe malaila e nanea ! nei. aiu. na enanowaa mawaho ae o : Keoneoio ma Honuaula ke pii pono | aia ike alo makani, aeia no ka ! maka hope mawaho ae o Puuolai a ua hooinau aku ka holo ana ona I waa ivo ka moana kaulana o Ale- | nuihaha me ka pii wahi ale ole o ua meina huhu a*a o nn ale ahiu, aia ke kiei iho la ke kuahiwi kameiiai o Haleakala, a ke oni mai la o Maunakea me Maunalna a me Huaialai mamua pono me ko lakou kulana kilakila o ka nani, a kokoke na waa mawaho' o Mahukona ma Kohala, kahi i kaulana i na huapala, a ine ku hanaio o ka a ua nee pono aku na waa no Kawaihae e like me ka olelo kauoha a Maaanikeoe ia Awini, a ua hoolohe ia no ia olelo a ua hoolana malie io no na waa malaila, ake hok> nei na kanaka a pau o Kohala a hiki ioa aiu i ke kaiia o MMkahwena uoa Kona Akau, a ē like no hoi uie na manao koho wale o ko Oahu ine Maui poe he wau inanowaa kaua; pela no na kanaka a p*u oia wahl me ka haohao nui. i na waa o ke kaikamahine nlii o Kanai Knlehuamakan<>e e hoolai nei ma kaili kai hawanawiina o Kawaihae me ke kali ana ia Makanikeoe e me kana olelo, aia hoi ua noi aku oia i ka oluolu o ke alii o Kahoolawe e hookuu inai iaia no koncrMi ana, a ua ae mai oia i kana noi, a ua hookuuia me m kukni,

aloha ana. a ua pu m;i na ©lele kaalanA o ke 'iii, oia no hoi na maoo a« e ka mea lieluhelu i'hoike ia ma na helu mua o keia nane». Ma keia huh hoi ana o Makaniluna o kona waa pupa me na Niuhi ahikanana o Kahoolawe, aia Jgkou i makpukau ai e hoalele i ka v honie o ke 'lii lua Hakioawa ua hoonee liilii *lakoti ma kaana a knpono m'iwnho ae o Kanapou kahi Dae olulo. : Ma k«ia wah» o ke a!a moana a ka eueu o 11n*V't.? e hoi nei no ke one oiwi. ain 1 ua like ka holo ana o kona w«;a pupu me ka pa ana a ka makani nui mai ke kukulu Hema mai, a ke oni like nei lakou me na ahai oWio a ke alii o Kanfr>lua, he iike me ka lele ana o kA Malolo e pakika ana iluna » ka ili kai me ka awiwi oui me ca mama 6 hplo ana, ua hiki aku la kei|» no ka hapalua o ka moana kauHna o Alenwih&iia, ka moana hoi notia na ale i omo i ke olao kekahi mau kino kanaka he lehuleim wale a ma keia moana i poino ai ke!a mau moku kialua, pia hoi o Kamamalu me Niho.%, inawuena o ka n»akahiki 1852-3-4. I.ka hala hope aha o na ale' ahiu

0 keia moan«, me he imo ana ]a na ka uiaka. ua hiki aku la ua kamaeu nei a kaua ma knhi o na mano*waa e kaii nei iaia, a ma keia wahi 1 huli hoi eeai ai na elele o ke aiii Kfltaohoal t i. *— ; —- Ia Makimkeoe i hik» ai malaila* ua waiho iho j»ia ī kana oielo kau~ oha ike kaik&cnahfoe ali: o Kauai ame na kaukaualii me na poe a pau o luna ona waa ame kona wahi hoa hele o k'e kki e holo na waa a hiki ma Waipio. a malaiia e hoolana ai a hiki mai o:a mai uka mai. I ka pdu ana o keia mau olelo ua haia aku o mauka aku o Waiaaea a me ka nahele o Mahi- . : . ■■■■ ■ . ki. a mamua ae o kona hiki ana *ku ua loaa mua i kona wahi muli pokU kaikuahine Laukieleula na kalMiaka no ka hiki akn o kona kaikunane, a oia kana i olelo aku ai i«iu o kona haku alii Laukaieie me ah: kfine, nie he m«a )a. e hoea mai ana a kunane i maliawa nea-keKahi hnakai nui malu~ na o n« manowaa n.e kekahi kaikamahine ui ]ajna o!e niai i like kona kino me ka iiko ohia a o kona m.u hiona maka a ptu. uh Hke ia me ka lihilihi o ka p-.w lehna A uwila hou aku.