Ka Lei Momi, Volume I, Number 3, 21 August 1893 — Page 8

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, AUGATE 21, 1893.

 

KE KANAWAI O NA KOA

 

            Ua ike iho makou ma ka nupepa namu Avalakaika o ka Poaono nei, i na Pauku he 59 o ke kanawai o na Pualikoa Hawaii o ke Aupuni Kuikawa i hooholoia e ka ahaolelo kuka o ke aupuni noho manawa, a i ka nana iho he ma@ pauku kekahi o kaualako ana i ka lahui iloko o naehaeha o ua hoopai kaumaha maluna o ka poe e hoao aku ana e pale aku i na kauoha e haawi ia mai ana no na manawa ulia ma keia mua aku.  Nolaila o ko kakou pono wale no e noho kakou me ka hamau a e kakali aku i naaui o ka manawa e nee mai ana manua.  E kamailio hou aku ana makou no keia mea ma keia mua aku.

 

KA AIHUE DAIMANA.

 

            Ke hele loa aku nei keia hihia @ ponalonalo loa, a ko aneane aku nei e komo i ke puhi, a me he mea la, ina e hala hou he makin@@, ua puu ka hoomanao ia ana no kela haole aihue diamana, a hoomaka hou ka pinana ma na poepoe o ka Halewai, a i ole o Kawapaha, a kau maluna o ka mokuahi a kalepa paha, a o ka puhalahiu no ia, no na aina mamao ka pahu hopu.

            Heaka ka mea e kali ia noi o keia hihia, e waiho ia ana anei a hiki i ka la Mileuio, oia ka wa e hapai ia mai ai no ka hookolokolo ana i keia hihia?

            Ua kahaha nui makou no keia ano hana kapulu, a ke ake nei aku nei e ike i ka mea nana i hana i kela pakaha nui, nana i aihue i kela waiwai makamae o ka Moi Kalakaua, nolaila, ke ake aku nei makou, e anaia ka pono no na mea a pau.

 

Ka Hope Peresidena Hou.

 

            Ma ka auwina la Poaha nei i waiho ia ae ae ka hookohu o W. C. Waila, e waiho ana i kona kulana Hope Peresidena no ke Aupuni-Kuikawa, mamuli o kauanoi e kaawale aku ana oia no na kapakai o America no elua a ekolu paha mahina ka loihi a malalo oia kumu ua manao oia ua kupono oia o hoihoi aku i kona hookohu oihana mamua o kona haalele ana mai i na kapakai o Hawaii nei.

            O ka olua iho la keia o na Hope Peresidena o ke Aupuni Kuikawa waiho aku ia kulana iloko o ka pih@ pono ana o ehiku mahina wale no.  Nolaila, mahope o ka pau ana o ka heluhelu ia ana o ka leta a Waila iloko o ka Aha Kuka a me Hooko o ke aupuni, ua waiho koke ia mai ka inoa o F. M. Hatch i Hope Peresidena, a ma ka Poakolu nei oia i hoau ai ia kulana.

 

Ka [content unreadable] ai Malulani.

 

            Eia no ke milikaa ia mai nei iloko o ka lima o ka poe paahana makai iho o Ulakoheo me he mea la ke pau kona mau hemahema a pau, i ka linohau ia, me he mea la e loaa ana iaia he kulana ano hou no ka hoonee ana i kona holo imua, a ke kanalua ole nei makou ke puana ae, e oi pakele aku ana kona mahimahi i keia la, mamua o na la i hala aku la.  Nolaila, e hoomanawanui malie no pela e ko ke kai malino a Ehu a me ke kai ka'uhaa a ka malihini.

O KEKAULIKE ANEI IA?

 

            Ua hoopuiwa mau ia ko makou mau noonoo mamuli o ka pinainai @@na lono, no ka hoopau ia o na Luna Aupuni e paa ia ana o ka poe ili ula hoopono a hookomo ia aku la ma ia wahi, ke unu-pehi-iole o Kawaapae ka poe hoi aole i lawa i ka malama ana i na pono o ka lehulehu elike me ia nei i koia-mau la.  Oia hoi, ua loaa mai ia makou ka lono e pili ana i ka hoopau ia ana o na hoa o ka Papa Alanui o Hilo Waena a me Hilo Hema, a o ka hapanui o lakou, he poe ili ula wale, a ma ko lakou makalua he poe pohuli hou i okomo ia aku, no ka manao e hanai ai aku i na poe i komo iloko o na hana hoohuiaina, a i loaa ai he kowa e hoopihapiha ai i na hakahaka o ka poe e noho hana ole nei o ua auna pulelehua nei e auwana nei maluna o ka aina o Hawaii.

            O ka alahele keia e anai ia aku ai hana a pau e paa ia ana iloko o ka lima o na kanaka Hawaii, e like me ka makemake o na alakai o na nupepa hoohui aina ma keia kulanakauhale, e olelo ana, "e hoopau ia na kakana Hawaii a pau e noho ana malalo o ko lakou manao aloha no ko lakou aina a me ko lakou Moiwahine," a eia ke nee mai nei na hooko ana, me he ahi la e pulumi ana mamua o kona alahele i na mea a pau e loaa aku ana i kona alelo ana ole.

            O ke kaulike anei keia a kakou e ike ae la, o ka hoao ana e okomo i ka pee kupono ole ma na kulana hiki ole i ka poe maukauka hoe hewa ke hana?  Ke manao nei makou, aole ia he hana kaulike a ku i ka hoopono, aka, he alunu, he lima nui, a pela aku, a pela makou i manao ai aole keia he Aupuni maikai, elike me na kaena o na Ia i hala, "i Aupuni maikai a maemae ko kakou."

 

 

PELA IO ANEI HOI.

 

                        Ua lohe mai makou, ma ke kakahiaka Sabati nei, Augate 20, 1893, ua kauoha ia iho la ka puali makai o ke kulanakauhale nei o na poo ma ka oihana, i ka wa e lohe ai na makai a pau i ke kekahi kani leo pukuniahi mailoko mai e Iolani Hale, oia ko lakou manawa e akoakoa ae ai iloko o Kalakaua hale no ke kali i kekahi kauoha.  A ua lohe pu mai no hoi makou, i ka wa e hoea aku ai ua makai a pau ma ka halewai e ninaninau ia an lakou no ka lakou aoao e kakoo ai, a pela aku.

            Mamuli o ko makou ake nui e ike ia ke ano o keia mau hana, nolaila, ke ninau nei makou, "he kaua anei a hiki mai?  Mamuli anei o ka hoolaha ia ana o kela Kanawai Koa a ke Aupuni Manawa i kauoha ia ai na makai e akoakoa ae ma ka hale hoopaa lawehala?  He mea pohihihi loa keia i hoike ma-lu ia ae i na makai, a ke kali nei lakou no kela leo o kela pukuniahi mai ka po mai.

            Iloko o ka noho malie wale aku no o na kanaka Hawaii me ka hana ole aku ia lakou; eia nae, ke hoolala mai nei no lakou i na hana hoolele hauli i wahi paha e mana ia ai, ke hoao nei na kanaka e hooulu i na hana hoohaunaele e kue ana i ke aupuni i keia wa, alaila, loaa ia mau kumu hinu a lakou e hoolaha ai ma na aina e, alaila loaa hou ia alahele a lakou e manao noi no ka hoohui koke aku ia Hawaii nei me Amerika.

 

KA HALE MAKEKE HOU.

 

            Ia makou i hele holoholo aku ai i kekahi mau la i hele ae nei, ua kipa aku la makou ma kahi e ku nei o kela hale makeke hou, e ku nei ma kela kahua aina o Huehue, ua ike aku la makou, ua pau na aniani i ka nohaha, a e kau ana he mau punana manu iluna o k2upoku o ua hale la, ua komo koke mai la iloko o makou ka hoohuoi, pela anei e hoowaiho male [wale] ia ai na waiwai o ke aupuni, me ka imi olo o na Poo Aupuni i kahi e hiki ai ke hoi hoi ia mai na dala i hoolilo ia ai no ia hana?

            E pane mai paha auanei ka aoao kue, aole na ko Aupuni Kuikawa ia hale i kukulu, aka, n@ ke Aupuni Moi no, pela no, aka, he a@ okoa ia, a he au hou keia, a o ka pono wale no, o ka imi i na hana mikiala e hiki ai ke hoi na lilo a puka, a he mea no hoi ia na ka lahui e mahalo aku ai, ka hooikaika ana o @a alakai e hooko i kela hana.

            Ua manao no hoi makou o na Hale Aupuni ku wale aole hoohana ia ua ahona e kudala ia ma ka hoolimalima, i ka poe mea-dala, i aha ai?  I hoi ai ke dala i hoolilo ia no kela hana, a he hoopomaikai ana mai hoi ia kakou a pau, aole hoi o ka nana maka wale iho no, no ka manao ana na ke aupuni Moi no ia mau hoolilo, a e aho no e waiho malie pela a ulu kaio-io.@  He hana ia na ka Pegana, aole na ka poe i loaa ia lakou ka malamalama karistiano, a e haalele loa i ka manao hoomaau o ka hoomau ai na hana a pomaikai ka aina.

 

He Pili Makou Ole.

 

            Ua hoopu-a ia mai makou, ia makou i kaalo aku ai ma ka hale o kekahi kanaka koikoi o ka aina, ua hooninau aku la makou ia a no na mea e pili ana i ke kulana o ko kakou aina aloha, oiai kakou e mimiki ia ana e ke aumiki a me ke @au ka, a eia kana wahi mapuna olelo i pane mai ai ia makou me ke ohohia:

            "Eia he umi tausani dala ka pilina ka mea e aa aku ana, aole e hoi hou ana ka Moiwahine Liliuokalani iluna o kona nohoalii, i na no ka hookani haneri dala a oi aku paha a ka mea e hoole aku ana, "o keia pili, na kekahi haole kuonoono no ia o keia kulanakauhale i maopopo iaia, ua kokoke loa mai ka manawa e no ko ke alii wa e hoi hou ai iluna o kona noho kalaunu i hehiku ia laila me ke kuleana ole.

            Ua hoike mai oia i keia mea no kona akonui e ike na wahi Iosepa o Ilana i keia pili makau ole a keia mea pohaku nui, oiai hoi aia iloko o ko lakou mau lima ke kaulawa o ka heokele kuhoe ana, nolaila, eia ka pili la e na hoahanau kii ia aku hoi paha.

 

WAILEALE [WAIALEALE] KE ALOHA

 

No Waialeale ke aloha

No ka hale lehu o maua

Elua maua i ka haka

O ka oi no ka Ehakoni

Pa mai ka makani o ka aina

E u hoi maua me kuu aloha

He aloha e ka lau o ka Hinahina

Me ke kawelu o Papiohuli

Huli mai ko alo e ka ipo ahi

E ka mea lohiau ia e ka lima

Elua wale iho no maua

I kolu i ka leo o ke Kahuli

Pili ia i ke anu me ke koekoe

I ka uilani a kuu pokii

            Haina ka puna o kuu kama

            Hookapeke i ke awa kaikoo

Hakuia o MANUAKEPA.

 

 

Ka Lei Momi

 

HE NUPEPA OILI PULE.

 

W. H. KAPU

 

LUNA NUI A LUNAHOOPONOPONO.

 

UKU PEPA:

 

No ka [No ka] Makahiki,                    2.00

No ka [No ka] Eono Mahina,              1.00

No keKope [ke Kope] Hookahi,         .10

 

KUIKE KA RULA.

 

            E hoopuka mau ia ana i kela a me keia Poakahi.

            E hoouna mai i na kauoha nupepa i ka Luna Nui a Lunahooponopono, a e ukali pu mai me ke dala pu.  Aole loa e hoouna ia kekahi pepa ke ole e hoouna ia mai ke dala.

            Aia wale no me ka Luna Nui a unahooponopono na kuka pu ana o na mea e pili ana i ka uku o na elo [olelo] hoolaha, na kanikau, na mele oa [inoa], a pela aku.  Aia no a uku ua ia mai ke dala, alaila hoopuka'a a n.ca i hoike ia ae la.

            E hoopukaia no na manao o na makamaka ma keia Nupepa i ku i ke ano hoonaauao mai a me na mea hou kela a me keia ano, koe na hooo@apaa pilikino a me na manao ano plo [pio].  E hoouna mai i na manao i ka ounahooponopono.

            E hoomanaoia mai keia helu aku a hiki i ka pule hope o Dekemaba, he Hookahi Dala ka uku o ka Pepa, aole hoaie.

            E hooko ana makou i ko makou mau rula maluna ae me ka nana ole i kulana o ke kanaka.

 

            KEENA HANA:  Ma kahi noho, Alanui Kula.