Ka Lei Momi, Volume I, Number 16, 20 November 1893 — Page 2
| This text was transcribed by: | Judy Tagami |
| This work is dedicated to: | James Tagami |
Ka Lei Momi.
2 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, NOVEMABA 20, 1893.
__________
KA LAU NAENAE.
Kiliwaiopua wai a ka manu,
Ko aloha e hakui nei,
Kiliopu i ka wai o Hiilawe,
Palanehe i ka piko olu o lalo.
HUI:
Kuu ipo i ka wai o Nualolo,
I ke one kaha pua Ohai,
Kilinahe i ka Lau Naenae,
O ke aka wale no ka i hiki mai
Hookahi a’u mea uluhua,
O ka nee a ka ua i na pali,
Walohia i ka nui leo o na manu,
E hauwalaau nei ia loko.
LUINA.
_______
HE MOOLELO KAAO
MONE TIKERO
-----KA-----
HOLOLIO I KA WA HOOILO
-----KA-----
UI MAALO I KE KUPULAU
A O KE
KEIKIALII HARE MATINE
-----KE-----
KIAHA OPAKA O NINEWA.
_______
MOKUNA VI.
Ka Ui Maalo i ke Kupulau--Ke
Kakele Pahikaua Akamai
--Ka Makana a ka Pua
Lilia o Zubieda.
I kela manawa i ike aku ai o Mone Tikero he elua mau wahine i @ahu ia me na lole hele po e ku mai ana mahope o ua ona hotele la, a ia manawa no i haawi aku ai ua hiwahiwa la o keia nanea i kona aloha imua o laua a pela no hoi laua i panai mai ai a oia pu no hoi ka manawa i hoi aku ai ka ona o ka hotele no ka rumi bakipa a koe kokookolu iho la ka kakou hiwahiwa me na lede elua iloko o ka rumi.
Me ka hookaulua ole iho, pane mai la kekahi o na wahine ia Mone Tikero:
“E malama ia oe iho i keia po, e ka Ui maalo i ke Kupulau, no ka mea; eia ka make ke hoohalua nei ma kou meheu. He enemi oia nou i keia wa, a oia ka maua i hele mai nei e hoike ia oe.”
I kela manawa i lele mai ai ua lede la a honi iho la ma na papalina o Mone Tikero, alaila, pane hou ae la ua wahine opio la me ke ano kaumaha o na olelo,--
“E ke aloha--ua hele mai nei au e hoike ia oe i ka lono mamua ae o ka hiki ana mai o ka enemi e poipu ia oe. Nolaila, e haawi mai i kau muki hope ana ia’u a hoi aku maua no ko’u home, a na ke au kokoia o ka manawa e hoohui hou ia kaua. E hoomanao i ke aloha mawaena o kaua.”
Alaila, puliki paa hou ae la ua mau opua la i Awalau, a haawi ae la na muki papalina ana, alaila, huli hoi aku la ua mau lede la ma kahi a laua i hele mai ai, a koe iho la o Mone Tikero e noonoo no kela mea hou a ua mau wahine la i hoike mai ai iaia.
E hoomanao iho kaua e ka mea heluhelu, o kela mau wahine elua i hoea mai la i ka rumi o Mone Tikero e noho iloko o ia mau hora o ka po, oia no ka Pua Lilia o Subieda a me kana kauwa wahine.
_______
MOKUNA VII.
Ka hoohalua o ka po--Ka hoo-
pakele a ka Pua Lilia--Hou
hewa ua makau--I’aa pio
ke kolohe.
Oiai keia mau noonoo ano e, e pakaawili ana iloko o ka puniu poo o ua hololio la, ua lohe aku oia i ka owe ana mai o ke alapii o ka hotele, nolaila me ka awiwi nui i unuhi ae ai oia i kana pahikaua a waiho iho la maluna o kona mau uha, alaila, hoolono hou aku la kona mau pepeiao o ka nakeke hou mai o ke alapii a me ka papahele, aka, aole oia i lohe hou aku.
Nolaila, ku koke ae la oia me ke kolo hele ana aku a hiki i ka puka komo o kona rumi iloko oia pouli nui, oiai ua kinai iho la oia i ka ipukukui, aole nae ana mea i ike aku.
Puka awiwi aku la oia a hele no ka rumi e noho ana o kona hoa’loha ka elemakule o luna o na kuahiwi o Hagara, a kikeko malie aku la i ka puka. A ia manawa i pane mai ai ua elemamakule la me ka leo halulu i ka i ana mai,--
“Owai oe e ka mea auwana o ka @o e kikeke mai nei mawaho o ko’u ipuka i na hora o keia po?
Aole i pane aku o Mone Tikero i keia ninau a ka elemakule Igeboseda, aka ua hoomau aku la no oia i ke kikeke ana, a hiki i ka wa’i eu mai ai ua elemakule la a hele mai la e wehe i ka puka.
I ka hemo ana ae o ka puka, ua pane koke aku la o Mone Tikero imua ona me ka awiwi:
“E hoomakaukau ia oe ihoe Igeboseda i keia po, eia he enemi ke hoohalua nei i ko’u ola me ka manao e hooko i kona manao puuwai eleele maluna o ka mea hala ole. Nolaila, e kakua oe i kau mau mea kaua, a e hoike koko aku i ka lohe i ko kaua mau kanaka i keia manawa.”
Iloko o ia wa a laua e kuka olelo ana, ua lohe aku la o Igeboseda i kekahi nakeke ma kahi aole i mamao loa mai kahi a laua e ku ana, a no ia mea i pane mai ai ua Igeboseda la me ka hawanawana ana i keia mau olelo:
“E unuhi ae i kau pahikaua, no ka mea, ke lohe nei au he nakeke kapuai wawae ma kahi kokoke loa ia kaua.”
Ia manawa i hoopili iho ai ua elemakule la i kona pepeiao ilalo o ka papahele a hoolono malie aku i kahi a kela mau kapuai wawae ana i lohe aku ai. Aole i liuliu lohe hou aku la oia i ke kamumu hou ana mai o kekahi mau kapuai wawae hou a hiki i ka nui loa ana mai.
Nolaila, ku ae la oia iluna a haawi aku la i kekahi hoailona i mau i kona mau kanaka, a iloko o ia manawa i haluku, mai ai o loko o ua hotele la, a iloko o ka manawa pokole, ua akoakoa mai la ’akou a pau loa ma kahi a Igeboseda e ku ana, alaila, haawi aku la ua kaeueu la i ke kauoha ia lakou e hoomakaukau no ka wa e loaa aku ai ke kauoha ia lakou.
Ia manawa i lohe aku ai lakou i ka nakeke ana mai o na mea kaua maloko o ka rumi o Mone Tikero, _a no ia mea i kauoha koke aku ai o Igeboseda ia lakou e hele awiwi aku la no ia rumi me ka hakalia ole.
Ua hooko koke aku la na kanaka ia leo, a ia lakou i hoea aku ai ma ia rumi, aia ua poe powa la ke huli la ia loko o ka rumi o Mone Tikero. No ia mea i lele koke uku ai o Igeboseda imua a pane aku la oia me ka leo nui kalakala o ke kanaka ko@ i ka pane ana uku,---
“Owai keia powa o ka po e hele mai nei @ hoohalua i ke ola o ko makou haku? E ku a hele koke mai nei rumi aku, o inu aku auanei ka pahi a Igaboseda a me kona mau kanaka i ko oukou koko.”
Pane koke mai la kekahi mea maloko mai i ka i ana:
“Owai oe e ka mea nona kela leo? E pani i kou waha o hoi aku aunei oe e moe me na ilio kawau iloko o ka lua po.”
“Heaha kau hana ma keia wahi e ka holoholona aea haukae o Peresia? “wahi a Igeboseda i pane aku ai.
I kela manawa koke no i nakeke koke ae ai na mea kaua a ua poe la iloko oia mau hora, a na ia mea i hoouluaoa ae i na poe a pau o nanea ana iloko o ia hotele. A holo mai la lakou o nana i keia mau hana, aka nae, mamua o ko lakou hiki ana mai, ua meha pu ae la ia wahi, a nalo aku la na mea i hanaia mamua iki iho.
He mea oiaio, ua paa pio iho la ua poe kanaka nei i na kaeaea o na kuahiwi o Hagara, a kani iki iho la ka aka a ua Igeboseda noi me Mone Tikero no ka halawai ana o ua poe eepa nei o Waolani me na ulia pakalaki a me ka paoa.
E hoomanao iho kaua e ka mea heluhelu, o keia poe i lako me na mea kaua e hele nei e hoohalua iloko o keia mau hora o ka po ia Mone Tikero, oia no o Hare Matine a me kona mau koa. Ua manao oia e poino ana o Mone Tikero ia lakou ia po, aka, ua kuhihewa ia manao ana o lakou pela.
No ka mea, i ka wa i lohe ai o ka Pua Lilia o Subieda i ka Hare Matine kamailio imua o kona makuakane no na mea e pili ana i ka kakou hiwahiwa, me kona olelo pu aku eia ka Ui maalo i ka wa Kupulau ke hoao nei ma na ano a pau e kaili aku ia Mozunadine mai kona poli aku.
Na keia mau olelo i hoopii ae i ka inaina iloko o ka makuakane o ka Pua Lilia o Subieda, a no ia mea i pane mai ua makuakane la:
“Ke hilinai nei au i kau e ke Keikialii Hare Matine o Peresia a ke manao nei au e hiki ana no ia oe ke hookaawale koke aku i kela ino mai ko’u aupuni aku.”
“Ua hiki loa ia’u ke hooko aku i na wa a pau e loaa mai ai ke kauoha mai ia oe mai e ke alii,” wahi a Hare Matine i pane aku ai.
Mamuli o keia mau olelo ae’la i ko@o koke ae i ka manao iloko o Mozunadine e hele awiwi aku e hoike i ka lohe ia Mone Tikero no ka poino e ukali nei ma kona meheu, a oia keia a kakou i ike ae la i ka paa nui ana o ua poe la o ke keikialii a me ua keiki pu la no hoi kekahi. Aka, ua hookuu hou ia no nae oia mamuli o ka menemene o Mone Tikero i ka inoa o Hare a me kona aupuni.
He keu no hoi keia a ke keiki a ka puuwai aloha nui wale, he kaohi i kona inaina mai ka hoopai wale ana aku i kekahi poe, a ina paha aole ke kauoha a kona kahu hanai iaia, ina paha ua kala kahiko i o-u ia ai ka maka o ka wauke i ka wa opiopio. Aole hoi e hihi he olelo kauoha na ka mea nana i luhi, nolaila, ua pakele ke kalohe.
(Aole i laua aku.)
_______
Me he opua ala ka hoi ka maalo ana ae o kela pua kamahao a nalo aku la iloko o na ao kaalelewa. Poina paha! Aia la ke laweia ala e ka makani kaulana o na mauna Pirene.