Ka Lei Momi, Volume I, Number 17, 27 November 1893 — Page 8

Page PDF (489.02 KB)

This text was transcribed by:  Lawrence Gersaba
This work is dedicated to:  Judith Nalani Kahoano Gersaba

Ka Lei Momi.

 

8    HONOLULU, OAHU, POAKAHI, NOVEMABA 27, 1893.

 

KELA ME KEIA

  Ma ka la 22 o Dekemaba e hoomaha ai na Kula Aupuni a hiki i ka la 8 o Ianuari.

  He hookuku kinipopo wawae ko ka Poalua ae, a he hookuku kinipopo Pelekane no hoi kekahi ma ia la no.

  Ua huli hoi mai o T. H. Davies ma ke Kinau o ke kakahiaka Poakolu iho nei mai kana huakai pokole aku nei i Hawaii.

  Kokoke e paa loa i ka hanaia ke alahaka hou ma Wailua, Kauai, a he mau la helu wale no koe a pau loa ae.

  He puali puhiohe kau-aoao ko luna o ka mokukaua Kamepiona, a ua hoohauoli ae i loko nei o ke awa i ka po Poaono nei iho la.

  Lehulehu na makai i ohi ae i ko lakou mau mahele o na hoopai dala ma na hihia opiuma, a ua hauoli nui aku la no hoi lakou.

  Puehu liilii na hihia imua o ke kiure haole i keia mau la, oiai, ua pau ka hapanui loa i ka hookuuia mamuli o ke ano ole o na kumu hoopii.

  Ke upuia aku nei e ku mai ana he mau mokukaua Iapana i o kakou nei ma keia mau pule iho, pela ke kilokilo a ko makou Duke o 527.

  He keaka hoomakeaka paele ko ka po Poaono iho la, a ua nui ka hauoli.  Lehulehu na mea i hanaia e kikoni ana i keia au Pi Gi.

  Ua lawe aku ka Waialeale ia 12,000 kapuai papa no ka hawai o Honokaa i ka Poaha nei, a me 25,000 kapuai papa no ka hale wiliko Pakipika o Kukuihaele i poino mai nei i ke ahi.

  I ka Poakahi i hala  i hookolokoloia ai kela kalaiwa kaa hapaumi no ka wawahi ana i ka pualikoa Pi Gi ma alanui Nuuanu, he mau malama ae nei i hala, a ua hookuuia e na kiure haole.

  Eia mai ka moolelo o La uomidihae ke uwe hone aku la imua o oukou, e na makamaka heluhelu, hoonuuia a pau ka makemake.  Kamau aku ka Ui maalo i ka wa kuu ulau mikololohua kela.

  Ua kipa ike aku o Mekia Wudehausi, ke Kuhina Beritania, ia luna o ke Kamepiona i ka Poakolu i hala iho la, a ua haawiia mai na ki pu aloha ana nona iaia i huli hoi mai ai.

  Eha poe Hawaii i loaa ia la kou ka pomaikai o ka haawina kau-lima, ma ka Luakini Enelani o Sana Anaru, i ka auwina la o nehinei, a he poe hoahanau ka olelo ana no lakou no ia Ekalesia.

  Ua waiho aku o Mr. Pahia, Lunakanawai Apana o Koolaupoko, i kona kulana oihana i ka Poakolu i hala iho la a ua aeia mai e ke Aupuni, aka, e hoomau ana no nae i ka lawelawe ana i ka oihana a pau keia malama.

  Ua malama ae na koa Pi Gi he hookahakaha paikau i ka po Poakolu nei ma, e kuea o Halealii.

  Ua ku mai ka mokuahi Warimu i ke kakahiaka Poalima nei mai Vanekouwa mai, a ua helo loa aku no ia la no Kikane.

  Ho la ku mai keia no ka mokumahu Kina, a Poaono ae hoi e kapalulu mai ai ka Auseteralia.  Mai Kapalakiko mai laua a elua.

  Ma ka la 20 nei i hoopauia mai ai e ke Kuhina Kalaiaina Mr. J. W. Lunina hookohu Notari o ka Lehulehu, me ka hoike ole ia mai o na kumu.

  Ua lohe mai makou e lilo aku ana o Mr. F. Pahia i Hope Makai Nui no Koolaupoko, a o Mr. E. P. Aikue hoi i Lunakanawai Apana ma ko Pahia wahi.

  Ua holo ike aku ke Kanikela Geremania Glade iluna o ka mokukaua Kamepiona i ka Poalima nei, a ua haawi ia mai na ki pu aloha nona.

  Ke wawaia nei eia na poe Pi Gi ke hoohiki nui nei i poe koa kokua aku ia lakou, a malia, no ka luku mai paha i ka lahui, a i ole, ia Amerika Huipuia.

  Ua huli hoi aku no Kikane ma ka Warrimoo o ke ahiahi Poalima, na kuene he umikumamahiku o luna o ka Miowera a ua haawi ae lakou he ekolu huro i ka wa o lakou i haalele iho ai i ka uwapo.

  Ua hopuia e na Kapena Makai Anaru a me Kahookano me kahi mau makai na poe kipa o ke alanui Liliha ma ke kakahiaka Poaha nei, a ua loaa pu aku he mau kikiki a me na dala pu kekahi.

  Ua ae o Kauhimahu i kona hewa imua o ka Aha Apana i kakahiaka Poaono iho la, no ka hewa aihue i na paa kamaa ekolu no lakou ka waiwai io o $10, mai ka halekuai kamaa ana e noho hana ana, a ua hookauluaia ka hoopai ana aia no a koiia mai.

  O kekahi o na pukuniahi i ki ia ai no ka haawi pu aloha ana aku i ka mokukaua Kamepiona i ka Poakolu nei, ua pa-hu ae kekahi o na poka a lele aku la kekahi apana a haule iloko o ka pa o J. S. Kekukahiko, aneane 500 i-a ka mamao mai kahi mai i ki ia ai na pukuniahi.

  Ua ike iho makou maloko o kekahi buke Alemanaka i paiia ma Ladana i ka makahiki i hala, i kekahi manu Aeko e lawe ana i ke kalaunu mai luna mai o kekahi mokupuni pele, a no kekahi manawa kona lawe ana i ua kalaunu la a hoihoi hou aku la iluna o ua mau mokupuni pole la.  Ua ike pu iho no makou i ke kii o ua manu la me ke kalaunu e hookuu iho ana ilalo.  Kupaianaha no hoi na hana.

  Eia aku a hoea mai he mau mokukaua Farani a me Iapana, a he Geremania ana paha kahi.

  E hiki ae ana ma ka pule mesa i ka hora 7 o ka po o ka la apopo maloko o Roma ke Kuhina Amerika.

  I ka Poaono iho nei, Novemaba 25, 1893, i piha ai ka 25 makahiki o ko makou Komodoa (Lunahooponopono.)

  Ua ku mai i ka auwinala Poalima nei ka mokumahu Monowai mai Kapalakiko mai, a ua holo loa aku no ia ahiahi no na paanalaau o ka Homa.

  He wahi houpuupu hoohaunaele kaua ka na Pi Gi, no ke ahiahi Poaono iho la, aohe nae hoi i mahinu ae.  Malia nae paha no ka pulu e ana i ka ua o ia ahiahi a Kulanihakoi o ka hoohanini e ana mai  hoi i kana peo wai.

  He anaina haipule hoomanao ko ka Luakini Enelani o Sana Anaru i ka la apopo, La Kuokoa, e hoomaka ana ma ka hora 9 o kakahiaka.  Ua noa i na poe a pau loa ke hele aku.  Pela ana no paha ma na luakini e ae.

  Ua lohe mai makou eia ke manao nei ka Lunakanawai apana o Waialua, Mr. E. Hoa, e waiho aku i ka oihana, mamuli o ka hoohuikau me kana oihana kumukula.  Aole no hoi ka oihana Lunakanawai he hana nana i makemake, aka, ua onou maoli ia aku no iaia.

  Ma ke alo iho o ka haleleta a iwaena aku hoi o Alanui Kalepa i malamaia ai he mau ahakukakuka kaua i kakahiaka Poaono iho la e Kolekaaka a me kahi poe paalalo Pi Gi e laa o J. S. Emekona, S. E. Bihopa a me G. W. Kamika kuai laau, he kahu kaa haole a he wahi kamalii ole wale kekahi.

  I kakahiaka Poaha iho la i kipa ike aku ai e Mekia Wudehausi, ke Kuhina Beritania, a me ke Kapena o ka mokukaua Beritania Kamepiona i ke Kuhina o ko na Aina E, oia o Mr. S. B. Dole.  Ua hoike mua ia aku ka lohe a ua hoea ae na koa a me ka puali puhiohe, aka, i ka hoea ana aku o Mekia Wudehausi me kana malihini a ike i keia mau hoohiluhilu, ua huli hou ae a hoi, a mahope o ka hoike hou ia ana aku a kaawale aku la kela poe, oia kela hele ana e ike i ke Kuhina o ko ua Aina e, aole i ka Peresidena i hoikeia ae la maluna ae.

  Ma ke kakahiaka Sabati i hala Novemaba 19, maloko o ka Halemai Moiwahine ua make aku la o Henry Holstein, keiki a Mr. a me Mrs. H. L. Holstein o Kohala.  He elua aenei pule kona kaa ma'i ana a hala wale aku la.  Ma ka auwina la Poakolu i hala i malamaia ai ke anaina haipule maluna o kona kino wailua maloko o ka halepule Bihopa e Rev. a. Makinikoka, a malaila aku no ka ilina o Maemae i ukaliia e kona mau hoa kula o Kamehameha, ka ohana a me na hoaloha.  Aloha wale na makua i ka ike ole i ua helehelena o ka laua keiki, oiai, aole laua i hiki mai ma ke Kinau o ia kakahiaka Poakolu;  He ehiku ka nui o kona mau makahiki.

 

He Pou Hoomanao.

  O ke kia hoomanao a ke Kamepiona i lawe mai nei mai Esekimala mai no ke kukulu ana maluna o ka he kupapau o ka Wiliki E. J. Jefferies, o ka mokukaua Garnet, i kanuia ai ma ka ilina o Maemae, ua hoolele ia mai ke kakahiaka Poaha nei, a e kukuluia aku ana e Mr. Lishman.  He 6 kapuai ke kiekie me 6 iniha a me 3 kapuai laula.

 

Mau Mokukaua Hou a Hoea mai

  E hoea mai ana i keia mau la iho he elua mau mokukaua Amerika, i mahuahua ai hoi na koa malina malalo e ka Kuhina Wilisi kauoha, a he hookahi mokukaua Beritania.  Aole hoi ka mokukaua Beritania Kamepiona e holo koke aku ano , aka, e loihi ana na la i Kou nei ma mamua o ka mea manao mua ai.

  Ma ka la 16, nei i haalele aku ai ka makukaua Iapana Naniwa ia Iokohama no Honolulu nei, a i ole ia, o kekahi mokukaua nui e ae o ia Aupuni.

 

Poino ka Huila o Pele.

  He mau pule ae nei i hala, ia Pele ma Makaweli, Kauai, ua ulu ae he o ehuehu ana o ke kai malaila a puehu liilii aku la ka ili o ka mokukuna Liholiho.  Ua hookui ae kekahi apana i ka hope o Pele, a holo oia iwaho o kai hohonu.  Elua ae nei holo ana aku o Pele mai ia manawa mai, e hookuikui mau ana o hope, a manaoia iho la ua poino paha.  I ka hoi hope loa ana mai nei no Honolulu nei, ua hukiia iluna o ke alahukimoku, a ua ikeia ua haki pu he hapalua o kekahi epaepa, nolaila, ua hahakiia iho kekahi a ua holo aku me elua epaepa holookoa, a me elua epaepa hapa.  Ke hanaia nei i huila hou nona.

 

Waiho na Iwi i ka Aina Malihini

  Oiai ka mokukaua Beritania Kamepiona i kaalo ae ai ma ka Lae Falatere ma ka la 7 o keia mahina, ua loaa iho la oia i kekahi ino nui, a na ia ino i hoopaialewa ae i ka moku me he wahi apana pepa la.  A oiai o Mikaela Butler kekahi o kona mau luina i hele aku ai no ke kini ana, ua pa mai la oia i kekahi holowaa a hooke pu ia aku la i ka heleuma a haki ae la kona mau wawae.  U lapaau koke ke kauka o ka moku iaia, aka, aole i loaa ka palekana.  A i ka wa i kaalo ae ai-mawaho o ka Bele boe, ua lele loa ae la kona hanu.  He 19 ka nui o kona  mau makahiki, a o Kuinitaona, Irelani, kona one hanau.

  Mahope iho o ka hora 4 o ka auwina la Poakolu nei i hoolele ia mai ai kona kino lepo iuka nei, a ua hoohapa ae na mokukaua Amerika elua i ko laua mau hae a pela pu no hoi me ka mokumahu Miowera.  Ua lawe loa ia aku kona kino kupapau no Maemae, i ukaliia e kona mau hoa aukai o ka hele ana mai nei.  Waiho na iwi o kamahele i ka aina malihini.  Aloha wale.