Ka Lei Rose o Hawaii, Volume I, Number 9, 15 June 1898 — Page 12
12
Na mea Kino Lani.
KA IPUKA GULA O KA AKEAKAMAI
O KA OIHANA KILO HOKU.
Mahele 11.
No ka ili o ka Honua.
1—Ua manao ka poe kilo Hoku, o ka ili o ka honua i kona wa i hookumuia ai ua like no ia me he kihei la o kekahi mea kino pa ole ano hehee, e uhi ana i ka honua a puni, a mamuli o na au loihi o ka manawa, ua lilo i mea paakiki i ka wa e maalili ai, e uhi ana a puni ka honua, ua kapaia he lepo.
2—O ka manoanoa o ka ili o ka honua i maalili, aia no ia ma kahi o 55 mile a hiki i ka 250 mile ka hohonu e iho ana i ka papaku o ka honua. A ia i keia wa o ke au o ka manawa e nee nei, ua loaa na mea a pau i hoakaka maopopo ia mai ia kakou, ka oiaio oia mau mea, mamuli o ke ana ia ana me ka pololei.
3— O ke ano oloko o ka honua, he wela aole i kana mai, he mau mea liilii no paha kekahi a he mau mea nui no hoi kekahi, nana e hoakaka pono mai ia kakou ma o ka honua e like me ka Pele, na lua nanahu, na lua aila, na kukaepele iloko o ka honua, na wai wela, a lapalapa ahi, a me na ula ahi, no lakou na alelo e palu ana i o a ianei iloko o ka honua. Na keia mau mea a pau i hoike ia ae la e hoike mai ia kakou, he oiaio, o ke ano o loko o ka honua, he wela.
4—No na welelau o ka honua a me kona ano mawaho, penei no ia: O kona mau welelau, he ano palahalaha iki iho o luna mae lalo, oia hoi ka welau akau a me hema. Mamuli o ka niniu ana o ka honua, no ka mea, ua lilo ka weleu akau me ka hema i mau poo e hoopaa ana i ko ka honua kaa ana ma kona iho iho.
5—A no ka mea, i ka wa e hehee ana ke kumu o ka honua i hoohonua ia mai ai, aia hoi he mea kino hehee wela ka honua i kinohi, a mamuli hoi o ka loaa ana o kela mau poo elua, oia ka welau akau a me ka hema, e kau ana i kona kaumaha maluna o keia mau poo, e niniu ana hoi maluna o kona iho ponoi iho, e moe ana iloko ona mai ka akau a ka hema, mamuli o keia kumu, ua lilo keia mau wahi i mau wahi ano palahalaha iki a hiki i ke kulana maalili o ka honua nei.
6—O ka ikaika o na Pele e hookui ana iloko o ka honua e hoona ana i ko lakou mau wahi e puka ai ma o a maanei iloko o ka honua, a i ka wa e loaa ai ko lakou mau wahi e puka ai, oia ka mea nana i hoahu ae ina luaipele maluna o ka ili o ka honua, i kapaia, ka pahoehoe, na ia mau mea no hoi i hoopuka ae ina ahi a mai loko mai o ke kai a hoouhi hou iho la ina aina maloo me ke kai, na wahi haahaa i mau wani kiekie, na aina mauna i mau aina kula, ina aina kula i mau aina mauna, a pela aku.
7—I ka wa e eli ia ai na lua wai hohonu loa, elike paha me na lua wai aniani e eli ia nei, elike no me ka hohonu o ka iho ana oia lua ilalo, pela no ka mahuahua ana o kona wela, e hoomaka ana mai ke 50 kapuai aku, pela no hoi, e loaa ai ia kakou na papa like ole o ka hohonu o ka honua, elike me ke ano o ka lepo, na pohaku, ke one, a me na mea kolo o kela a me keia ano, elike me ke ano o na papa like ole iloko o ka Honua.
8—No na wai puhi mailoko mai o ka honua, a me na wai mapuna wale i kapaia he mau wai mahu, elike me ko ka lua o bele ma Kilauea, aia no keia mau wai ma na aina a pau a puni ka honua. Aia no keia mau wai ilalo lilo loa o ka honua, i oili mai hoi mai lalo mai mamuli o ka loaa ana he mau moali, mamuli paha o ka hoonaueuae ia ana o ka honua e na olai, a mamuli oia kumu, ua loaa i keia mau wai wela a wai mahu hoi, o kekahi ma ke ano he mau wai halana i kapaia he mau Spring wai-hu ae malalo, a o kekahi, he mau wai-puhi i kapaia e kakou he [pu-hi,] e pii ae ana mai lalo loa ae o ka honua me ka ikaika a e kani ana hoi me ka leo nui me he oeoe la no na mokuahi nunui, me ka mahu e pipii ana i ka wa hookani.