Ka Makaainana, Volume I, Number 1, 1 January 1894 — Page 5

Page PDF (793.27 KB)

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IANUARI 1, 1894

UA PANE O PERESIDENA
KALIVILANA.
-

                E like me ka makou i hoike aku ai ma kela helu aku nei, ka helu hope loa hoi o KA LEI MOMI, no ko Peresidena Kalivilana hoouna ae i kana pane i ka Aha Senate e pili ana i ka ninau o Hawaii nei. Ua hooko aku oia i kana i olelo ai, a ma ka Arawa mai nei i loheia mai ai ua waiho aku oia i kana palapala e pili ana no ia ninau ma ka la 18 o Dekemaba, a ua hoolahaia ae e na nupepa namu o kakou nei. O na mea ana i huai ae la a i hoomaikeike aku hoi i ka Aha Senate, o kakoo ana no oia i ka pono o ko kakou aoao, a me ka ikaika hoi o na olelo no ka hoihoi hou ae i ke Aliiaimoku. Aohe mau alo ana ae a ka aoao pakaha no ia pane, no ka mea, ua "ku aku la i ka pahu ku a ka awaawa," a "hanane kikala" o na kolohe nui, e laa o Kiwini, Kakina, Kole, Kauka, Kanika, a pela wale aku a "kini Kailua, mano Kaneohe."
                Ma ka mahele mua o ua palapala la a ka Peresidena, ua helu papa ae oia i ka moolelo o na mea ana i hana ai ma ka aoao o ka Mana Hooko, a mamuli hoi o kekahi mau kumu akeakea i ulu ma ia Aupuni a ma Hawaii nei, ua hookoloia e waiho aku na ka Ahaolelo e hoomaopopo a e hooholo no na mea pono e hanaia. A ua helu papa ae no hoi oia no na mea i hanaia maanei mamua a mahope mai o kela la poina ole o Ianuari 17 i hala, a ua oolea ae no hoi kana mau kipehi ana i ke Kiwini lapa, kolohe a ake hoohui ia Hawaii nei me Amerika Huipuia. Ua hoike ae no hoi oia e kala kahiko no o Kiwini i manao ai e hana pela, a ua hoomaikeikeia ae na palapala a ua kolohe nui la i hoouna ai i kona Aupuni, a o kekahi o ia mau palapala ua kakauia ma ka la 8 o Maraki, 1892.
                Pau pu maia palapala pane kela huakai paoa a Kakina ma, no ka haawi ana aku ia Hawaii nei, a ua hoikeia ae ua puni o Peresidena Harisona i na hoopunipuni a na poe kipi, a olelo hewa ai ma kana palapala i ka Aha Senate, "Aole i hookonokonoia ma kekahi ano e keia Aupuni ka hookahulihiaia ana o ke Aupuni Moi." Ua hoike ae no ka Peresidena no kona hoouna ana mai ia Mr. Balauna ianei, ma ke ano Komisina, no ka huli ana i na ike a pau no ia ninau, a pela no hoi me kana kauoha a olelo ao ia Kuhina Wilisi, a ua waiho pu aku oia i na hoike a me na palapala a pau loa i loaa aku mai ia. Mr. Balauna a me Mr.Wilisi. Aohe wahi mea koe iho i ka hunaia, aka, ua huai pau loa ia aku la no a ahuwale kualono mai ka loa a ka laula, a waiho kuhalahala ana hoi ka ikena i ka oiwi, mai luna a lalo.
                Ua hoomaopopo ae nae hoi ka Peresidena, mamuli o ke kaua maoli ana mai no o ia Aupuni, mamuli o ka hooko ana a kona luna me ka mana ole mai ka Ahaolelo aku, ua hookahulihiaia ke Aupani i kekahi lahui makamaka a hilinai, a nolaila, ua hanaia ka hewa ia lakou, a he mea pono hoi no ia Aupuni ka hoomaikai hou ana ae i kela hewa i hanaia, a e makeeia hoi na pono o ka lahui i hoopoinoia a i hoopilihuaia, e like no hoi me ka mea i maa mau no lakou.
                A oiai no hoi, aole ke Aupuni Kuikawa i lawe ae i kekahi kulana o ke ano onipaa, a aohe hoi i imi aku i ko ka Lahui kakoo mai, eia eae, ua waha-a nui aku na Elele ma ko lakou aoao no ke kupono ole o ka lahui Hawaii ma ka hooponopono naauao ana, aka, ua kupono lakou e anaiia aku me ke oolea a me ke kakauha. Eia nae, aole loa e hiki ia Amerika Huipuia ke onouia aku ma ke kulana e apona ana i ka hewa maopopo i hanaia, mahope iho o ka hana maoli ia ana o ua hewa la, a aole loa no hoi e hiki iaia ke ae aku i ka nee ana o lakou imua ma kela kumu ae la.
                Aole loa no hoi e hiki ia Aupuni ke hoole aku i ka hoomaikai hou ana ae i ka poino i kauia, mamuli o ka hooko kue ana o na luna i hoaakuia me ka mana i loaa ia lakou me na aahu koa a lakou e komo nui ana, a ma ke kahua like no hoi ia ina ua hoopilikiaia kekahi Aupuni nawaliwali, aka, he hoa'loha nae, a ua aneane loa e powaia aku kona kuokoa, a i ole ia, o kona mana hooponopono paha mamuli o ka lawelawe hewa ia ana ma o ka inoa a me ka mana o Amerika Huipuia, he mea maopopo nae aole loa e hiki ia Amerika Huipuia ke kuemi hope mai mai ka anai ana aku i ka makeeia o kona hanohano a me kona manao pono hoi ma ka hooikaika ana aku e hana i na hoomaikai ana a pau no na ino i hanaia ma o kona inoa a me kona mana.
                Ma ka mahele, hope loa hoi o ua palapala la, ua hoike ae ka Peresidena i kona iini nui e hiki iaia ke hooko aku i na hoakaka maluna ae, a me ka hoomaopopoia hoi ua waiho pu aku ka Moi a me ke Aupuni Kuikawa i keia ninau ia Amerika Huipuia, a me ka hoomaopopoia iho no hoi ma ke kukala a ke Aupuni Kuikawa, na kaupalena ae lakou i ko lakou aho aia a loaa ka hoohuiia aku me ia Aupuni. Ua manaolana oia e loaa ana la hoi ka hooponopono ia me ka maluhia, a mamuli hoi o ia iini, ua ao oia ia Kuhina Wilisi e hoike i ke Aliiaimoku a me kona poe i ka makaukau o ka Peresidena e hoihoi hou ae iaia a ke kulana mua mamua o ka hooleleia ana mai o na koa o ka Bosetona ma ka la 16 o Ianuari, ina nae hoi e hiki ana ia hoihoi hou ana ae ke hookoia malalo o na kumu e huikala laulaha ana i na poe a pau i komo ma kela hookahulihia ana, a me ka hoomau aku hoi o ke Aupuni i hoihoi hou ia ae ma ka hooko ana i kona mana me he la aole i halawai nae na hoeueu ana.
                Ua hoole ke Aliiaimoku i ke kupono o keia mau kumu, eia nae, ua hoikeia aku oia o na kuma ia a Amerika Huipuia e hoopaakiki mai ai no kona hoihoi hou ia ae, a ke loaa ole ka aeia mai, alaila, e haalele mai ana ia Aupuni i ke kokua ana i ka hoihoi hou ae ia Hawaii a ke kulana mua. Oiai, aole oia i lohe hou aku mai ia Kuhina Wilisi no ka huikala, nolaila, ua maopopo, ole ma ia wahi, a mamuli o ka uluku o ko ka lehulehu manao," nolaila keia waiho okoa aku imua o ka Ahaolelo me waiho hou ole aku i kela kuikahi hoohuiaina imua o ka Aha Senate, ia mahele o ka Ahaolelo holookoa o ia Aupuni.
                Ua hoopau aku ka Peresidena i ua palapala la ma ka waiho ana aku i ka hana iloko o na hooponopono laula a me ka noonoo akea e ka Ahaolelo, me ka pakui aku hoi i ka manao no kona makaukau e kokua pu ma kekahi hana e manaoia ai e ka Ahaolelo no ka hoomaopopo ana i ka hopena o keia ninau, i kulike ai hoi me ka hanohano, ka oiaio a me ka hoopono o Amerika Huipuia. A ke manaolana nei no hoi KA MAKAAINANA e loaa mai ana no ia pono a me ke ola hou o ka aina nei.

-
KO HAWAII NEI KULANA.
-

                Mawaho ae o ka lono no ka Peresidena Kalivilana palapala i loaa mai ai ma ka Arawa, ua loaa hou mai ia mau lono hou i ke ahiahi Poalima nei ma ka Osianika mai, e hoomau mai ana no i ka manaolana iwaena o kakou no ko kakou pono, a me he la e kakooia ana no ko ka Peresidena manao.
                Mahope iho o ko ka Peresidena hoouna ana ae i kela palapala o ka la 18 o Dekemaba nei i ka Aha Senate, ua hoouna loa ia aku i ka hale o na Lunamakaainana i ka la 19 ae. O na poe Senate a hoikeia, ua paa na waha a aohe ekemu nui ae me he la e kakali nui ana paha a hoea mai no i ko lakou manawa. Aia aku la ka hana imua o na Lunamakaainana, ia mahele o ko Amerika Huipuia Ahaolelo. I ka hoea ana aku imua o ka Hale a me na hoike pakui pu, ua lilo ae la ia i mea e hoomaka ai o ka uluaoa a me na paio olelo hahana loa ana.
                Ua waihoia ae he mau olelo hooholo e kue ana i ka Peresidena, aka, aole i aeia e ka Lunahoomalu aia a ae ka hapanui, a ua loaa ole no ka ae ana o ka hapanui. A mamuli o keia mau olelo hooholo, ua ulu ae he uluaoa iloko o ka Hale, e kue ana a e kakoo ana no hoi i ke kahua a me ka manao o ka Peresidena a me kona Kuhina Nui. Ua, kueia kela mau olelo hooholo e ka Lunahoomalu ma ka haawi ana ae i ke Komite o na Rula a me na Aina E, a ua rulaia mai pela, ina nae hoi e aeia ana e ka hapanui. Aole i loaa ka hapanui, a nolaila, ua hala aku la ia mau mamala kue e like me ia ae la. Ua hoopiiia ae kela rula ana, aka, ma ke koho ana iho keia, ua kakoo ikaika loa ia ka Lunahoomalu e ka aoao Demokarata, he 180 kue ia 89.
                A ma ka la 21 mai hoi, ua noonoo ae ke Komite o ko na Aina E i kela mau olelo hooholo kue, a ua hooholo iho e waiho aku i pakui e kue ana i na mea i hanaia maanei e ko ia Aupuni luna, a ma kekahi ano ae hoi, e kakoo ana i ka Peresidena. Ua onou hou ia ae no hoi he olelo hooholo e ninau ana i ko Kuhina Wilisi kuleana e hoomalu i na pualikoa moana o ia Aupuni maanei, a ua ae ole ia no e kamailioia ia olelo hoohola me ka ae lokahi ole ia, he ae no hoi i hiki ole ke loaa, a haawi okoa ia aku i ke Komite Kaua Moana. A ua hoike aku hoi ka lunahoomalu o ke Komite o ko na Aina E e hoolaha ana, iloko o umi la mahope o ka noho hou ana o ka Hale, e haawiia i elua la no ka noonoo ana i na hana pili ia Hawaii. Ua hoopanee ka Hale ia auwina la a noho hou i Ianuari 3, 1894.
                Imua hoi o ka Aha Senate ma ka la 20, ua waiho aku ka lunahoomalu o ke Komite o ko na Aina E o ia mahele kiekie o ko Amerika Huipuia Ahaolelo he olelo hooholo no ka noii a imi pono ana aku i na mea a pau, ina paha ua lawelaweia kekahi mau hana pili Aupuni kupono ole e ka luna o ia Aupuni ma Hawaii nei, e pili ana hoi i ke kipi pili kalaiaina a e hoomana ia hoi ia komite e kauoha aku a.
[E nana koena ma ka aoao 8.]