Ka Makaainana, Volume I, Number 8, 19 February 1894 — Page 5

HONOLULU, FEBERUARI 19, 1894. 5

komo pu aku nei ma ia ano hana. Ma kana hoi, nui kona mahalo i na poe hoohuiaina Ame rika ma Hawaii nei, a no lakou ka ka olelo ana---he poe onaona a ku i ke alohaia. Nolaila, ma ona la i akaka lea loa io ai no ko ke Kuhina kulana ma ko kakou nei ninau, a ua akaka loa hoi kona kokua i na hana a na poe pakaha a limanui kakauha i kailiku ai i keia aina. Aia kona kakoo ana i ke aupuni no na ilikea," aia kona mau manao pili hoomana me na welo mikanele, a me ka manao launa maikai hoi o kana wahine, nolaila, ua lilo paha ka hooko ana i ke kahua alakai a kona Pe residena i mea na kona opu e hiki ole ai ke uumi iho me ka nele ole o ka halanalana hoopailua ae.

O kamalii no hoi kekahi poe i palapala nui aku nei i o, a e like no hoi me ko lakou ano kamalii no, pela no i kamalii ai na manao. Aka, o ka oi loa aku o ke ino a me ka pelapela ma ka palapala ana, oia no o Bihopa kahunapule poohina. Nana ka palapala i hoolahaia nei ma Nu Ioka e hapala ana i na wahine Hawaii lehulehu, a he keu no hoi a ka hilahila ole. A ua manaoia no hoi oia ka holoholona nana kekahi palapala ekale sia i hoopukaia mai nei ma ka nupepa La o Nu Ioka, o Ianuari 17 i hala iho la, e hapala ana i kekahi poe poo ohana o kakou nei, e laa o Wilimana, Ake a me kahi poe e iho a lehulehu wale. Me he la ua ino loa ko ke kanaka hui ana me kekahi wahine, a mahope mare me ia wahine, mamua ae o na hana a kekahi o na poe welo mikanele i nunui na keiki kamehai a mare ole nae i na wahine, aka, ahai nui aku la no ka pupuhi i na wahine haole "uha palaoa." Hookahi no haawina kupono loa no nei poohina, me ka nana ole ae i kona hiohiona kanikoo, e peku hele ia oia ma na alanui a e olowalu ike ae hoi na wahine Hawaii e hailuku pohakuiaia a koe iki mai kahi aho.

Nui loa ka piena o kekahi poe ki pu pololei a me na lala o na ahahui malu a ka poai o na Pa Gi no ko Kolekaaka wae i na lala o ka Papa Hoonaauao hou mai waena mai o na poe welo a poe pili hoi i na mamo mikanele ma ke koko, ka hanau ana, ka ma re ana a me na launa makamaka ana, a no ka pau hoi kahi o na oihana ia lakou, a nele hoi na poe i eha ai na ili a i papalua hoi make ana o na mamo mikanele. Ke pioloke a ke ohumuhumu nei ua poe la, a ko ai no ka mea i oleloia---aohe wa o na mikanele e nele ai. He mea oiaio loa na hai e hooko i na hana ekaeka, a na lakou hoi e nali a e akiaki a naunau i ka maunu a pokeokeo, a o ka nee a me ka hoka ka na paalalo. A, lolo!

Maalea iho nei o Sam Damona a ko ole ia punahele ana o ke kauoha ana aku nei i ka aina e, oia o Giwini, no ka mea, ua nele i ka oihana, eia nae hoi, ua loaa he hana na kana punalua, oia o W. O. Atawata, aia ma kekahi kuleana kakauolelo no ka Hale Dute. Haalele iho nei hoi ia kakou a hoi loa aku nei i Kaleponi, a me he la, no ke ola ole paha ilaila, ua manao ke ola i ka punalua maanei, a oia keia loaa o kahi hana. Ola wale no hoi ua auwana!

Nui ka namunamu o na hanaiahuhu Pi Gi no ka haawi ana o na mokukaua e ku nei iloko o keia awa i ke ki pu aloha ma kela La Pule aku nei. Me he la o ka mua loa keia o ke ki pu ia ana i o kakou nei ma ka la o ka Haku, he hehiku a he kue maopopo ana hoi ia i ke kanawai o ka aina nei. Mai hiki no ina i waihoia ae kela ki pu ana a ka Poakahi ae. He hoike maopopo loa keia no ka hoowahawahaia o ka hooponopono Aupuni e ku nei. Hala ae la he pule holookoa, aohe mea a ke Aupuni i oni ae no ia mea i hanaia. Auhea ka hoi ka loea pookoi o keia au oehaa?

Oiai hoi, ua halawai aenei na Pake, o ka na Iapana paha hoi koe, a i ole ia, o Pukiki, no ka mea, he Aupuni hoi keia i kukuluia ma mamuli o kekahi halawai makaainana, a o ka na ahahui malu mea e olelo ai ka na Pi Gi e hoolohe ai. He mau momoku keia e hoopu nei i ka ula o ke ahi, a na ke au no paha o ka manawa e hoeueu ae. Aole no he mea nui loa a lapalapa ae na alelo ahi ula, a o ka ulawena paha auanei ia nana lakou e anai aku a pau loa i ka lilo i mea ole. O ka ia mau lahui no ka hana ae, a o ka kakou no hoi ka hoopue malie a nana aku.

Eia ke paee nui nei na koo o na Pi Gi ia lakou iho. Kue ke Kalabu i ka Ligi, ka Ligi i ke Kalabu, laua elua i ka ahahui malu a na a Olelo E, o lakou okolu a me na Pukiki ole wale, i hoopaeia mai ma ke ano he poe limahana i ka Ahakuka a me na mikanele, a ma ka hopena o na mikanele no ke kau ana maluna. Ina e hoolohe ole ka Ahakuka i ka leo o na unu, na ole no a pau, na malihini a pela wale aku, alaila, hoomaka nui e peku, e oe a e kiola loa i na alakai i kikona loa. Aia ke Aupuni i ma ke kulana kupilikia loa, a me he la o na kahoaku no keia no ko lakou hiolo aku, a na lakou auanei lakou e luku iho. "O na poe a na akua i aloha ai, o ka lakou no auanei ia e hoopupule mua ai." Pela paha auanei me lakou nei.

Imua o ka Ahaolelo Pi Gi o ka Poaha iho la i kohoia ai o F. M. Haki e 14 balota i Kuhina no ko na Aina E, mamuli o ke noi a ka Loio Kuhina. Mahope iho ua kauoha aku ka Peresidena ia Kikila Balaunu a me Ianua e alakai aku ia Haki a kona noho Kuhina, me ke kuku o na poe a pau iluna. A mamua ae nae hoi o ke koho ana, ua hoike aku o Haki aole oia he moho no ia kulana, koe wale no e hiki no iaia ke lawe ia kulana no ka manawa, a ke pilikia oia i kana hana ponoi iho, alaila, e hiki no iaia ke waiho aku, oiai, he lawe manawa wale no kona. I ka Poalima nei o Haki i lawe ae ai i ka hoohiki oihana imua o ka Lunakanawai Kiekie, e hoohiki paa ana oia e kakoo i na kahua alakai kumukanawai (aole i ke Knmukanawai) a me na kanawai o ko Hawaii Paeaina, a e hooko pono me ka ewaewa ole i na hana pili i ua kulana la. Auwe no ka hoi e!

Ma ka hoike helu a ke Kuhina Waiwai o ka pule i hala iho la, ua ikeia ua lilo he $10 o na bona Aupuni, a he $200 ka hoolilo no ia. Ke pii nei no hoi ka huina nui o ka aie a ua loaa aku la he $3,396,459 87 i neia wa. A he tausani no hoi a oi aku na dala i koe, piha pono na lilo o ke Aupuni kuikawa i ka huina o $200,000, oiai, he $198,242.83 na huahelu pololei. Eia no ke aihemu nui nei i na loaa o na Aina Leialii, a he aie no hoi ia ma ko makou manao ana no ke Aupuni. Ahea la pau keia mau uhaai wale ana? Aia paha a iumai nui ia iloko o ka lua meki pau mau loa! Ke neenee mai nei ia manawa.

O kekahi o na kauka huki niho, oia o M. Gorosemana, kekahi i kopekope na lima i o, e palau aku ana no ko ko Kamepiona haalele ana mai i keia awa mamua aku nei (Dekemaba 17,1893) no ka hoomaamaa kiki pu ma ka moana a holo loa aku no Maui, he hoomeamea wale no ka ia, aka, o ka manao maoli ka o ia holo ana, mawaho ae o ka hoomaamaa, oia no ke ana a hoomaopopo i na kulana a pau o na Pi Gi. A o kekahi no hoi, no ka manao o ke Kuhina Beritania e huki i ka hae o kona Aupuni, hoomalu mai i keia aina ke hoihoiia ke Alii, a hoolele mai hoi i na koa. Nani wale no ka hoi keia epa ana aku nei a keia wahi olalau a hoolahaia ae la, me ke akaka ole o ka oiaio o kana mau mea i olelo epa aku nei. Ma ka hoohai wahine a me ka paikano, oia ka oi, a ina no ia mea kana i kamailio ai, pono loa, aohe olelo ana.

Ekolu mau inoa i onouia ae imua o na loea mailuilu i ka Poaha iho la no ka hoopiha ana i ka hakahaka mamuli o ko Haki lilo ana i Kuhina, oia hoi ka moho a na ahahui, o Piliki Wilihema a me Maka P. Lopikana. He mea maopopo mamuli o na inoa e ae i waihoia aku la mawaho ae o ka na ahahui, e hoao ana ka Ahakuka e keehi iho ma na kaniai o ko lakou mau koo, a e lilo ana hoi i mea no lakou e pioloke ai. Heaha la hoi ka hewa o ia, aia no ia lakou mai, aohe a kakou hana wale aku i ka lakou.

Mai maliu mai i na epa a ke Kuokoa no ka mea kakau Mr. Kale Nodahofa, o ka nupepa Ahailono o Nu Ioka. O ka palapala a ka wahaolelo pahemo liula i hoolaha ai na ua mea kakau la, aohe o makou hilinai, no ka mea, aole ua hoa'loha la he mea lolelole wale. Ke hilinai nei makou aole oia i loko ae mai kona kulana mua. A me he la na na poe hoohuiaina no i haku wale iho no i kela palapala i mea hoohapala wale aku no iaia, i inoia ai oia e ka lahui. He lalau keia mau epa wale ana.

Iloko o ke kaena nui ana o ke Kala bu Hoohuiaina ua 6,000 a keu aku na lala a puni ka Paeaina nei, eia nae hoi, ma ka halawai wae moho a lakou o kela po aku nei, he 600 piha wale no na palapala kuleana i hoopukaia iloko o eha la, a i ke Alii Kunuiakea ka i piha ai ka 600. Auwe! ole loa no ka hoi!! Aia la ka hoi ihea kela heluna nui a lakou i kaena ai? O ka mea hilu loa nae, ua hoole o Kunuiakea i ke kuhi haakei a ka nupepa pahemo alaula, a ua pau kona noho lala ana no ia ahahui, a i ae wale no oia mamuli o na kuhikuhi lalau wale ia. Hoka!

I nehinei iho la i halawai ai na Pukiki i hoopae limahana ia mai, ma ka hale paikau hao e pili la i ka Halekoa a he kue maopopo loa hoi i ke kanawai Sabati o ka aina nei. O ke kumu o ia akoakoa ana, oia no ke kakoo aku i ka Ahakuka e hooholo i kela kanawai kue a laikini i na Pake, a o kekahi no hoi e kapae loa ae i ka noonoo ana i na koi haakei a ka Ligi e lilo o lakou ka waha mana ma ka ninau pili kalaiaina, a o ka oi loa e hoolilo a e hoolimalima emi loa ia aku no aina ia lakou. Ua olelo Nana i ke koena ma ka aoao 8: 1