Ka Makaainana, Volume I, Number 9, 26 February 1894 — Page 7

Page PDF (934.19 KB)

This text was transcribed by:  Mary Alice Kaiulani Milham
This work is dedicated to:  Kaina Barba

Ka Makaainana.

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, FEBERUARI 26, 1894.

 

KE KUMUHANA HAWAII.

Na Lawelawe Hana imua o ka Hale o na Lunamakaainana.

Mawaho ae o ka makou i hoike aku ai ma ka helu i hala no ka hooholoia ana o ka Makaliele olelo hooholo, e waiho aku ana makou ma keia helu i kekahi mau hoomaikeike ana i na mea i hanaia.

I ka wa i hapaiia ai ka noonoo ana i ka olelo hooholo, Feb. 2, ua olelo ae o Makaliele ua ike lea loa ia ko Kiwini ohumu ana e hookahuli i ke Aupini ma kana palapala o Maraki 8, 1892. Ua hoalaia keia kipi ana no ka hoopomaikai ana i na poe mahiko, ina hoi e aeia ana ka hoohui ia, alaila, e loaa no ia lakou na pomaikai uku kokua no ke kopaa e like la me na poe mahiko Amerika malalo o ke kanawai a Makinile. Ua hoakaka ae oia i ko Malietoa , Moi o Samoa, hoihoiia ana a mamuli hoi kekahi o ke akeakea ana aku o ko Harisona au hooponopono aupuni, a kuhikuhi ae oia i ka lolelua o na Republika ma ka hoino ana ia Kalivilana no ka hoao ana e hana aku i ka mea pono a kaulike ia Liliuokalani. Ua kamailio loihi oia maluna o ka Balaunu hoike, "Ina i hoohuiia o Hawaii," wahi ana "alaila, e hoohui mai no kakou ia Sana Domingo a i kekahi paemoku e ae paha e noi mai ana no ka laweia aku. Ua kaulana no kakou a ua nui kupono e no hoi. O ka kakou wale no i makemake ai, oia ka auhau kaulike ia a me ka launa kalepa kuwaho akeakea ole ia, alaila, e lilo no auanei kakou o ke aupuni nui hookahi ma ke ao nei."

He hoololi ka Palea i waiho aku e hookupaa ana i ka ikeia o ke Aupuni Kuikawa, a e kokua ana hoi i kekahi kahua e hoohui ai i ko Hawaii Paeaina.

O Hiti ka i pane kue aku ia Makaliele. Ua kamailio ae oia no ka ikaika o ke Aupuni Kuikawa, a ua kue makawelawela ae hoi i ke Aliiaimoku mamuli o ka mea i oleloia no kona ake e hoopaiia kona poe enemi. No Wilisi hoi, ua olelo ae oia ua like oia me he koa la e hooka ana i na mea i kauohaia aku iaia e hana. I kona hoopau ana i koka manao ia la, ua pai ae oia i na kanaka o kona lahui like ia lakou ka hoomalu ana o ke Aupuni Kuikawa, no ka mea, i ko lakou koiia ana aku e haalele ma ka inoa o Amerika Huipuia, ua makaukau lakou e make mamua ae o ka haawi pio ana i ka pono i loaa aku ia lakou mai ke Akua aku.

Ma ka la 3 ae, ua hoomau hou aku no o Hiti i ke kamailio ana. Ua hoakaka ae o Reina (D.), o Merelana, he lala no ke Komite o ko na Aina E, i kona kulana, oia hoi, mamuli o ko Kuhina Kiwini akeakea ana i kahulihia ai ke Aupuni Moi o Hawaii, a o kekahi hoi, mamuli o ka waiho ia ana o ke kumuhana imua o ka Ahaolelo, e like hoi me na mea i maa a me na hooko manao ana o na kanawai pili aupuni aohe kuleana e hana ikaika aku ai i mea e hoomaikai ae ai i ka hewa i hanaia, a oiai hoi, ua pau na hoao ana e hooko maluhia ia na loina o ia ninau, aohe o lakou kuleana e akeakea mai ai, a nolaila, he mea pono e ikeia ke Aupuni e lawelawe ana no ka manawa, e hoomalu la i keia wa, a me keia mua aku, e ike aku hoi i ka hooponopono aupuni e hoomaopopoia ana mamuli o ka manao o ka lahui o ia mau paemoku. A oiai hoi ua hoao ka Peresidena e hanaia ka mea pono, e like no hoi me kona ano hopo ole ma kana mau hana pili aupuni a pau, a oiai hoi, ua hoole ke Alii i na kumu o ka huikala i manaoia, ua @aa aku oia mawaho o ua palena o ka noho'na naauao, a e hookuu aku iaia e hele loa aku a e noho aku ilaila. O ko Dareipa (R), kekahi lala o ke Komite, manao hoi o ka mea pono a ke Aupuni e hana ai, oia no ka hoao ana e hooholo i kuikahi hoohui me Amerika Huipuia.

Na Mosa (R) o Masakuseta i hoomaka ae ke kamailio ana ma ka la 5, a mamua ae o ka pau ana o kona mau minute elima, ua rulaia mai oia no kona hoopuka i kekahi olelo kupono ole i na poe Demokarata. Ua kue kikaho aku hoi o Ioanesona (R) o Inidiana no ko ke Aupuni hoao ana e hoihoi hou ae i ke Alii. Na Patesona (D.) o Tenesi i paio ae o na pomaikai pili kopaa ka mea ma ke kua aku o ka manao hoohui, a ina i ko ia manao, alaila, loaa i na poe ona mahiko he $50,000,000 mai ko Amerika Huipuia Waihona aku malalo o no hoakaka ana a ke kanawai a Makinile. Ua hoomau aku no o Huila a me Ota, he mau Demokarata no Alabama, i ka paio ana. He mau olelo pai ka ka mua ia Kalivilana, a o ka ka hope iho hoi, he kokua i ka hooholoia o ka olelo hooholo ma ke kahua pili kanawai. O ka Butele (R.) o Maine, he haiolelo kana e hoinoino loa ana ia Kalivilana, Geresehama, Balauna a me Wilis i.

Ua pane aku o Balaka (R.) o Ilinoi, e kakoo ana i ka Butele mau olelo hoino. Oiai hoi ua ku ke Aupuni o Hawaii, e waiho aku no ia lakou pela. O ka Vana Vuahisi (R.) hoi o Nu Ioka, kekahi lala o ke Komite, e hoohuiia. Ua kakoo o Gerifina (D.) o Mikigana i ka olelo hooholo, a ua kakoo hoi o Holo (D.) o Minesota i ke Aupuni. O Pou (R.) hoi o Ilinoi, ua olelo oia o ka hoao ana e hoihoi hou ae i ke Alii, ana hoi i hono ae ai me na olelo ino kupono ole, aole loa ia e hiki ke hoomaikai ia a ke holoiia ae mamuli o ka hooholoia ana o ka olelo hooholo. Ua makemake hoi o Sitilina (D.) o Misisipi e ahewaia o Kiwini.

Lehulehu na hoololi i haule ma ka la 6. Ua kamailio kakoo ae hoi o Outawaite o Ohio a me Culebesona o Tesata,  he mau Demokarata laua, i ke Aupuni. Ua olelo ka mua o ka Kiwini kauoha ana i ka hooleleia o na koa, ua like ia me ke kukala kaua okoa; ma kona kumakaia aua i ke Aupuni hoa'loha ona i hoounaia ai, ua hewa oia no ke kipi, a ma kona ohumu ana hoi e hookahulihia i kekahi Aupuni nawaliwali me ka manao e hoohuiia i kona Aupuni, ua pili iaia ka hewa o ka hohe wale. Ma ko Culebesona hoopau ana ae hoi i kona manao, ua olelo ae oia; "Mahope iho o ka hoopoina loa ia ana o na poe e hoino nei i ka Peresidena, e ku ae ana ka manao koa, aloha aina a ku ia o keia au hooponopono aupuni Demokarata i kia hoomanao no ka hanohano o Amerika Huipuia a me ka manano kaulike malamalama hoi o ke ao nei."

Ua imihala ae hoi o Setoara (R.) o Ohio, he lala no ke Komite, no ko Balauna hookohuia ana a me ke ano o kana noii ana. O ka Everata (D.) hoi Masakuseta, ia lala no o ke Komite, e ole o Kiwini a me na koa Amerika, lanakila ai na kipi. Ua pai ae no hoi o Tuna (D.) o Georogia i ka naauao a me ka hoopono o Balauna a me ke kahua akea a ano lokomaikai a Kalivilana. Nana no hoi na olelo: "A heaha la ke kulana malaila (Hawaii nei) i keia wa ano? Ua kapaeia ke kumukanawai, ua kipakuia ka Moi mai ka Nohoalii aku, a ua kapaeia no hoi ka palapala kuu kino a ua hooneleia na poe a pau e noho la ma ia mau paemoku me ke kuleana koho balota. O ka lanakila hea la ka i noiia ae ma keia papahele e nonoi ana i ka Hale e kakoo aku no ia hehikuia o ka lanakila a me ka pono pilipaa malalo o ke kumukanawai, no ke mea, he hana ia na kekahi poe o ko kakou may hoalahui?"

O Sikela (D.) o Nu Ioka ka hoa Demokarata mua i kue aku i ke Aupuni. Ua kakoo hoi o De Forese (D.) o Konetekuta a me Huka (D.) o Misisipi i ke Aupuni. Ua hoomaopopo ae ka inoa hope no kela mau wahi o ke kuikahi hoohuiaina a Peresidena Harisona e haawi ana hoi i uku hoomau i ka Moi i hoopau ia a me kahi poe e ae. Ma kaua paio ana, ua hoaiai ae oia no kekahi ohumu kipi ana, a mahope iho o ka lawe ana ae i ka hooponopono ana aku i ke Aupuni, ua hoomaka ae e mahelehele i na hua ohiai o ia kipi ana. A ua olelo ae o Hepebuna (R.) o Iowa o ka olelo hooholo a ka Hale Demokarata i manao ai e hooholo, e ahewa ana ia ia Kuhina Kiwini mamuli o na olelo ike kumu ole i loaa ia Balauna, he mau olelo ike hoi i hiki ole ia Makaliele ke hoohana aku imua o kekahi aha hookolokolo.

I ka hiki ana i ka manawa i holoholoia, hora 3:30, ua hoomaka koke ia ke koho ana. Ua haule ke Palea hoololi pakui, e kukala ana no ka hoohuiia aku, e 77 ia 155. O ka Hiti hoike hapauuku, e ehewa ana i ka hoao ana e hoihoi hou ae, ua haule ma ke koho ana a 102 kue ia 162. Ia wa i noi aku ai o Ridi o hoihoi hou ia ke olelo hooholo i ke komite a e nieniele i na kumu oiaio. Ua haule no ia--he 98 ia 160. Mahope iho o ka haule ana o kekahi noi na Buro e waihoia ma ka papa, ua hoole na Repubalika i ka pane i ka wa  i heaia mai ai o ko lakou mau inoa, a pela i lawa ole ai ka Hale Eia nae, ua hooholoia he olelo hooholo na Makaliele e hoopau ana i na ae no ka hookuuia o na hoa, koe wale no ina he mai, a ua hoopanee ka Hale no ia la. A i kekahi la ae, i ka wa i kahea hou ia ae ai o ke koho ana, ua akeakea hou ae no na Repubalika a ua loaa he 174 no ke kokua ia Makaliele a he 3 kue. (O na mea e ae, ua like aku no ia me ka makou i hoike ai ma ka helu i hala.)

 

Mamua ae o ka hora 10 o kakahiaka Poaono, Feb, 17, ua 700 a keu na palapala hookaa auhau ilio i hoopukaia e ka Hope Luna Ohi Auhau. Nui kela!

 

E hele kaapuni honua ana o Rev. Kauka T. deWiti Talamage, ka haiolelo kaulana, a ma ka la 10 o Aperila ae nei e haalele aku ai, oia me kana wahine a me na kaikamahine elua. Ma kekahi ninaninauia ana ona, ua olelo aku oia e holo mai ana oia ma ke ala o Kapalakiko a kipa mai i Honolulu nei. Aole oia i manao e noii mai ana i na hihipea kalaiaina o kakou o Hawaii nei, aka, e haalele aku ana no oia i na hana pili aupuni i na poe kalaiaina.

 

J.K. KAHOOKANO

LOIO a he Notari no ka Lehulehu.

KEENA HANA: Alanui Kaahumanu. Honolulu.              jan. 8-'94