Ka Makaainana, Volume I, Number 16, 16 April 1894 — Page 8

Page PDF (941.53 KB)

This text was transcribed by:  John Budisurya Luckman
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

8          HONOLULOU, OAHU, POAKAHI, APERILA 16 1894.

 

pu la no hoi kekahi, i kekahi hoohiki e kakoo ana me ka manao oiaio i ke Aupuni Kuikawa i loleloia, a e kue aku hoi i ke kakulu hou ia ae o ke Aupuni Mei ma ko Hawaii Paeaina nei,--a mamuli hoi o ia ua hoohaiki kupono ole ia na makaainaua, a me ua ahaelele la, ke wae ae hei lakou i kulana hooponopono Aupuni, paa,--a aohe hoi he hoakaka ana i hanaia no ka waiho ana aku ike kumukanawai e hanaia aku ana pela, i kekahi koho apono ana mai a ka lahui; a

NO KA MEA HOI, aia no ke waiho mai la imua o ke Aupuni o Amerika Huipuia, me ka pau ole i ka hoopoaoponoia, ka Palapala Akeakea a ke Aupuni Kumukanawai o Hawaii nei, e kue ana i na hana a na poe na lakou na hana i kahulihia ai ke Aupuni Kumukanawai i oleloia o Hawaii nei, ma ka la 17 o Ianuari, 1893; Nolaila, ano,

            E HOOHOLOIA e kakou, na makaainana kupaa o Honolulu nei, i akoako ma kekahi Halawai Makaainana Akea, ma ke ahiahi o keia la 9 o Aperila, 1894, e kue a e hoole loa no kakou i ka lawe ana i ka olelo hoohiki i oleloia, a i ole ia, e hoopaa paha i na inoa a koho paha no na elele i ua ahaelele la e like me ia i olelo mua ia ae nei, a ke hoole hou aku nei no hoi makou i ke komo ana aku a lawelawe pu aku paha ma kekahi hana a ke Aupuni Kuikawa i oleloia e kinai ai i ke Kumukanawai Hawaii o 1887, a i ole ia, apono aku paha i kekahi auo hooponopono Aupuni okoa aku mawaho ae o ka mea i aeia e ke Kumukanawai i oleloia, aia a loaa mai he pane maopopo a hope loa i ka Palapala Akeakea i oleloia a ke Aupuni Kumukanawai i oleloia o Hawaii nei mai ke Aupuni i oleloia o Amerika Huipuia;

            E HOOHOLOIA, ke manao nei makou no ke Kanawai i hooholoia e ke Aupuni Kuikawa i oleloia, a oi loa aku hoi i na hoakaka o ua Kanawai la e hoolilo ana i na lala o na Aha i oleloia i mau lala no hoi no ua ahaelele la, a mamuli hoi o ia ua hooiaia aku he hapanui o na lala i koho ole ia i mau lala ua loko o ua ahaelele Ia,--ma ke ano he mea ia i upu ia u i manuoia e pale aku ai i ka ike piha a kaulikeia mai o ka lahui iloko o ua ahaelele la; a ke manao nei no hoi makou uo ka hoohiki i hoakakaia maloko o ua Kanawai la ma ke ano he kaili kaokoa maopopo loa ana mai no ia mai ka lahui Hawaii aku i ka pono koho balota, a puia no hoi me na poe e ae, i like ke kupaa ana me ko oukou, i ke ano hooponopono Aupuni i kuluma mau ianei mai ka manawa mai i ike ole ia;

            E HOOHOLOIA, ke uwalo aku nei makou i ko makou mau hoa makee aina a me na poe e aloha makahiki mai ana a puni ka aina heleokoa, e ku mai no me ke kupaa mau ma ko oukou hoole ana e lawe i ka olelo hoohiki i oleloia, a i ole ia, e hoopaa paha i na inoa a koho balota paha no na elele i ua ahaelele la;

            E HOOHOLOIA, ma keia ke kauohaia aku nei ka Lunahoomalu a me ke Kakauolelo o keia Haiawai, e hoouna aku i kope a keia Mau Olelo Hooholo i ka Mea Mahaloia, ke Kuhina Mana

            Nui o Amerika Huipuia ma Hawaii nei, me ke noi aku e hoouna aku oia ia mau olelo hooholo i kona Aupuni.

            Pau ka lana heluhelu ana, ua ninau ka Lunahoomalu i ko ka lehulehu apono ana, a ua hooholoia me ka huro nui, a i ka ninau ana i na he mea kue kahi, aole loa heleo i pane ae, ua hele a meha pu, a nolaila, ua olelo ae oia ua like ia pane kue ole me ka ae lokahi ana o na mea a pau, a hookuuia ka halawai a hoene ae na ohe ia Hawaii Ponoi.

            O kekahi keia o na halawai, oi loa aku o ka maluhia @ ikeia, a ua like me he noho ana la iloko o kekahi luakini ka lai pu o na mea a pau, a he kakaikahi loa na leo walaau wale ae, me he la ekolu a eha paha. Ua haule pahu na olelo akeakea a ka Hui Aloha Aina, ma o J.K. Kaulia la, kona kakauolelo, a me na apana pepa liilii a Ailuene Buki me J.K, Kaunamano o ka lu hele ana ae ia auwina la me ka ikaika o na kue a akeakea ana i ka lahui, a mamuli hoi o ia hoka ana ua kaa ae la ka lanakila i KA MAKAAINANA a me ka Hawaii Holomua. Ua ike no ka lahui, an poe hoi i hiki ae, a ua lohe no lakou iho i na mea i hanaia. ua mihi kekahi poe, mahope iho nei o ka lohe ana i na mea i hanaia, no ko lakou hiki ole ana ae, a no ka puni wale no hoi kahi i na olelo hoonuinui a oiaio ole a ka aoao kue mai i ka pono e hanaia aku ana no ka lahui. He maikai nae hoi ia, ua ahuwale ae ia ke ano o ia poe pee, a na ka lahui no hoi ia e ike a hoomaopopo iho—Owai la o makou ke aloha lahui a aloha Alii oiaio?

IKE A LAUNA ME KUHINA WILISI.

            Auwina la Poalima iho la, hora 4. i hui pu aku ai ka Lunahoomalu a me ke Kakauolelo o ka halawai makaainana nui o ka po Poakahi i hala me ke Kuhina Mana Nui o ke Aupuni o Amerika Huipuia, ka Mea Mahaloia A. S. Wilisi, e like hoi me ka mea i aelike mua ia mawaena o ka Lunahoomalu a me ke Kuhina, ma ka hoolohe ana hoi i ke kauoha a ua halawai la e like me ia i neikeia ma kekahi mahele olelo hooholo i hooholo lokahi ia ai ma ke koho leo ana me kekahi leo hookahi ole i kue aku. Ua hookina oluolu ia aku laua e ke Kuhina, a ua haawi aku hoi lana i ke kope o na olelo hooholo, me ke ke Kuhina hooia mai e hoounaia aku ana e ia a me ka moolelo pu o na mea i hanaia, e like me ia i hoikeia ma na nupepa, i kona Aupuni. A nolaila, ku hou no na poe niania a holoholo olelo o ka poai o ka Hui Aloha Aina i ke hoka, no ka mea, i ka la no mahope mai o ka halawai ana a hoea wale mai no i ua la nei ko lakou lawe olelo ua hoole ke Kuhina i ka hookina aku i ua mau olelo hooholo la a ua kipakuia mai hoi ka Lunahoomalu a me ke Kakauolelo. Mai puni wale ia mau olelo, o ka oiaio keia ae la a KA MAKAAINANA e hoike aku nei.

-

            No ka pakela aihemu hana maoli no o ka Ligi Amerika, ua hoikeia mai ia makou ua lilo ae i kahi poe oia hui ka hana aua i ka uwapo hou e kapiliia aku ai makai iho o ka Hale Makeke kahiko. I kahi o keia mau la iho e hoomaka ai.

 

KELA A ME KEIA

-

            He 11 ka nui o na heihei no ka la 11 ae o June.

            Aohe i akaka loa, he wa wale no paha, a helelei ae ka Ligi Amerika.

            He 30 ka nui o na eepakeke helu 2 i pae mai nei maka Mariposa.

            Eia na akaakai Pukiki holowai i hoouluia ma Makiki, ke kuaiia nei me Ulakoheo.

            Ua hooholo ka Papa Ola e hoomau aku no i ko Kauka Goto noho lapaau ana ma Kalawao ma ka $300 o ka malama.

            Ina aole i keia la, alaila, i kahi o keia mau la iho e hoolaunaia aku ai o Adimerala Waka ia Peresidena Kolekaaka.

            I keia auwina la paha e holo aku ai kekahi pee kauka kuloko a me ke kauka o ka Piladelepia no ke Kahua Mai Lepera o Kalawao.

            Hoa kohu pua kao ia ua makai no na wahi halawai i ka po Poalima nei, a o ka Apana Elima aku ka hoi ka oi, ua pau pu me ko Kawa poe kiai.

            Ua kipa ike pili oihana aku o Kuhina Wilisi ia luna o ka Piladelepia i kakahiaka Poalima nei a ua haawiia mai na ki pu nona i kulike me kona kulana.

            I ke awakea o keia la e hooko ia aku ai ke kuai moraki o kahi noho a me kekahi mau aina e ae o D.H. Nahinu, i make, o Hookena, Kona Hema, Hawaii.

            Ua hoala ae nei ka Ligi Olelo E i puali raifela no lakou o 60 lala, a e hoomaamae kiki pu nui aku ana. he ahinahina ana ka aahu me ke kahakahana omaomao.

            I kahi la o ka pule i hala iho la i lu hele ia ae ai na apana pepa Pake, e hoike ana e weheia aku ana he banako pakapio i kahi la o keia pule, he $3,000 ka waiwai io.

            Eono poe haole i hopuia e ka Hope Ilamuku a me Kapena Kahookano ika po Poaono nei, ma ka aoao makai o alanui Hotele, kokoke i Monikahaae, no ka piliwaiwai.

            He mau pule helu wale no paha koe a hoomaka ae keia kau kinipopo mawaena o ekolu hui, Hawaii, Kamehameha a me Mahina-Kihikihi. Eia ke liuliu nui nei ma ka hoomaamaa ana.

            E ku mai ana ka mokumahu Kinai`i keia la mai Kapalakiko mai. Lehulehu na Pake, he 150 paha, e kakali nei no ka holo aku ma ona la, a ua lawe nui ae i na palapala e ae ana ia lakou e huli hoi hou mai ianei.

            Ua kauohaia na makai kumau aole e hiki ia lakou wale iho no ke hopu i na hale puhi opiuma a piliwaiwai paha, ke ole e hele pu kekahi kapena a lutanela paha me lakou. Ua lilo keia i mea no lakou e namunamu ai.

            Ua huki ae o Adimerala Waka i kona hae iluna o ka Piladelepia i ka hora 10 o kakahiaka. Poaono nei, a ua haawiia ae na ki pu aloha ana e ka Piladelepia Kamepiona a me ke Takasiho. Mamua nae hoi o keia ua huki mua ia iho ilalo ko Adimerala Iwini hae iwaena no o na leo kupiuai o na pukuniahi mai kela mau moku ae la no. He 104 ka nui o na pu i kiia. Ua piha na uwapo i ka lehulehu makaikai.

            No ko Ilamuku Hikikoki ana aku nei i Hilo, ua loaa iaia ke ano oluolu loa ae mai kona omaimai.

            I ke ahiahi o Maraki 20, makai o Apua, ua hopuia o Kaluakini (w) e Kapena Hookano a me Makai Kale no ke kuai pia. Imua o ka Aha Apana i kakahiaka Poakolu iho la i ahewaia ia a hoopaiia e uku i $100. Ua hoohalahala kona loio.

            Kakahiaka nui wale o ka Poaha iho la i kapalulu mai ai ka Mariposa mai Kapalakike, a i ka hora 6 iho no o ia ahiahi i anehe loa aku ai no ka Hema aku nei. Aohe ana wahi pala ano nui i lawe mai nei @o kakou e hauoli ai a e poino ai paha.

            Aperila 2 nei i hopuia ai no Soiana a me kahi poe Pake`e ae, o ka Hui Hoomana Pake ma Ewa iho o ka luakini o Kaumakapili, no ka paani si-fa. Imua o ka Aha Apana i ka la 9 nei, ua ae oia a me elua mau hoa ona i ko lakou hewa, a uwa hoonaiia he $30 pakahi.

            Ua hookohuia o A.S. Mahaulu  i Hope Luna Helu a Luna Ohi Auhau no ka Apana o Waialua, Oahu. A o James Cook (Kimo Kuke) ka Hope Makai nui ma kahi o J.S. Kalakiela, i  pau no ka ona. He mea okoa ka i manaoia no keia kulana hope, oia o Andrew Cox, he hapahaole, aole ka oia i ae iki.

            Ma Moanui, Molokai, i uoia ai o Charles Kuhio Lewis me Miss Blance Dudoit, i ka hora 2 o ka auwina la Poaha, la 5 nei. Na Rev. H. Manase o Kaluaaha laua i hikii a paa, imua o kekahi anaina nui. Pau ia, hoi a kahi o na makua o ka wahine, he ahaaina mare nui hoi ko laila. Maikai na mea a pau i hanaia. No na opio i hoohuiia ae la na puuwai a i hookahi pana ana ko makou mahalo nui.

            I ke awakea Poakolu iho @la, ma ka lua eli pohaku malalo mai o Puowaina, mauka loa aku o alanui Alapai, ua hoao ae o Kum Wun, kela Pake hiena i mahuka loihi ai a paa koke iho nei iwaho o Pawaa, e lawe iho no i kona ola ma ka hou ana ae i kona opu me kekahi pahi kukaehao kumumu. Elua mau paahao e ae i hoopaa pu ia me ia i ke kauiahao, a ua laua i paa iaia a hoohokaia kona manao. I ka hukiia ana ae o ka pahi, ua ikeia ua moku ka pale lahilahi o ka opu, ua hemo mai ka naau, aohe nae hoi i moku. Eia oia ma ka Halemai Moiwahina, a ua manaoia no e ola ana. Aohe i maopopo kahi i loaa mai ai o ka pahi.

            Imua o ka Aha Apana i ka Poakahi i hala, ua hoopaaiia o Poai (h) e uku i $10 no ka hoeha ana i ka wahine a kekahi hoa holomoku ona e luna o ka Lehua. I ka la mamua iho ua ulu ae he hoopaapaa no ka pili ma kekahi aha pepa a lawelawe lima okoa laua, ua lele aku ua wahine la e kokua i ke kane a hoehaia mai. Ia Poakahi no hoi i hoopaiia ai he haole e uku i $20, no ka hoeha ana ia Mrs. T. Laka i ka po Poalima. Ia @ nei. O ke kumu mai o keia hoehaia aua, i huhu o Mrs. Laka i ka hookunia o koaa lio iloko o ka pa, oiai, he mea noho hale ua haole la nona, a ua koi aku i ke poho. Ua lalau lima ia mai oia a onouia a puka ma kekahi @ o na @ o ka @.