Ka Makaainana, Volume I, Number 20, 14 May 1894 — Page 4

Page PDF (840.29 KB)

This text was transcribed by:  Patty Mancini
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

 

4                      HONOLULU, OAHU, POAKAHI, MEI 14, 1894             

 

KA MAKAAINANA,

HE NUPEPA OILI PULE.

 

W. H. KAPU,

Luna Nui a Lunahooponopono.

F. J. TESTA (Hoke),

Puuku.

 

POAKAHI,    MEI 14,           1894

 

            EIA iho a hoea mai he ohuku ale nui, me he kai hoee la, a me ia auanei e auwe nui ai na kipi, ma o ka nau ana o na kui a me ka uwi ana hoi o na niho@ A, lolo!

 

            Ua hoowahawaha loa ia o Senatoa Mogana ma kona mokuaina, Alabama. Ke hooikaika la oia e holo balota hou, aohe nae he hoihoiia o kana mau haiolelo ana e ka lehulehu.

 

            KE manaolana nei makou ke hoea aku i keia la o keia pule ae, e ano e hou ae ana paha ke au o ka manawa e nee nei. E manene ana na poo, mahanahana na eeiao a eeke pilipe hoi na kikala. Nana aku no hoi kakou la!

 

            INA paha i hookupu na poe paani ki-pa i ka lakou mau "kenikeni" me na "hapaumi" no ka pomaikai o ka aina nei a me na poe hun@ hana, e @aho la hoi ia mamua ae o ka hookupu ana i ka waihona o na oohaa ohakulai wale, E hewa anei hoi ia?

 

            Ua hoikeia mai ia makou eia ka kekahi poe lawe i KA MAKAAI NANA o lalo o Moanalua ke manao nei e waiho, ke pau o Iune ae, no ko lakou kuhiia i ke kokua i ka manao hoohuiaina ma ke kau mau ana i na kaa hoohuiaina. Heaha la hoi ka hewa o ia, oiai, aia no ia lakou ia wahi, a o lakou no ka lunakanawai no ia mea. E hoomaopopo nae hoi lakou aole o ko lakou haalele ana mai, he mea ia no KA MAKAAINANA nei @ pio ai. Hoike okoa ka manao kanaka a kohu kamalii o ua poe la, a me he la e pololei aku ana paha ka makou kuhi no lakou.

 

            HEAHA la ke ano o na huaolelo Enelani "royalist" a me "loyalist?" O ka mua, he roialisa, oia hoi, he mea i hanauia malalo o ka hooponopono Aupuni Moi, a he mea kakoo Alii hoi. Aole loa e hiki ke hoolilo ia kekahi kanaka Repubalika i Roialisa. He poe Roialisa na Hawaii a pau, aka, ke kue lakou, alaila, ua wahawaha a kupaa ole lakou. O ka lua, he loialisa, oia hoi, he mea kupaa mau mahope o ka aina, ka lahui a me ke Alii, a i ole ia, i ka hana paha e hanaia ana no ka pono o ka aina a Aupuni paha         Oia ka makou wehewehe ana a he olalau hoi @a hoao ana e hoano e ae i na ano io maoli o ia mau hoaolelo Enelani e like la me ka Ka Oiaio hoakaka lalau.

 

KA NINAU O HAWAII NEI.

 

            Hoea mai nei ka Monowai, aohe no ana mau lono ano nui loa no kakou nei. I ke ahiahi Poakolu iho la nae, ua lohe mua ia mai no ka hoihoi hou ia ae o ke Aliiaimoku ma ka mokupea Imigada, me ka maopopo lea ole no nae, aka, ku mai hoi ka Monowai, akahi no a ano maopopo iki ae ma ka hooia pu ia mai hoi no ka lono o ke ahiahi molehulehu aku. Eia nae, ua ano ku ole no i kahi wahi o ka hilinai ole ia o ua lono la, no ka mea, aohe wahi mea i ikeia ma na nupepa kuwaho. Mahope mai nei nae, ua lauahea loa ia ae, a ua hookoloia a hiki i ka loaa ana o kau wahi moali e hiki ai k@ @ilinaiia aku. Ua loaa mai @ kekahi mau mea, mai na hoaloha mai Wasinetona loa mai, ua malamaia mai nei he halawai malu ana o ka Aha Senate a ua hooholo he elua-hapakolu o ia aha ma ka aoao kokua i ke kahua alakai a ka Peresidena. Oia wale ae la no kahi lono, a he wahi moa@ no kahi na kakou e hiki ai ke hilinai aku. Aia nae ka maopopo a oiaio loa a ku mai he mokukaua i kahi o keia mau la iho. alaila, aohe no e nele ana ko ka lahui pono a ola no hoi.

 

OWAI KA HUI HAE ELEELE?

 

            Aohe a makou hui i ike ua kapaia he Hui Hae Eleele. Ina o ka Ahahui Pono Kivila Hawaii ka i manaoia, he inoa kapakapa wale no keia na ka nupepa Adavataisa o ka poai hemolele. O ke ano paha o ia kapaia ana, he hui kipi a kue i na Pi Gi. Ae, he ahahui kue io no ia i keia au oehaa, a he mua hoi kona kukuluia ana i ko ka Hui Hawaii Aloha Aina. Ma na halawai mua loa i malamaia ai a kukulu ia ua ahahui la, iloko o laila kekahi mau poe alakai o ka Hui Hawaii Aloha Aina, a mai ia ahahui mai i loaa ai he moali no ia poe pelukua a hohe wale e hoohana ai, a mai ia ahahui mai no ke kahua o ko lakou kukukanawai. Aole loa he poe kue aina, lahui a Alii na lala o ia ahahui, aka, he poe lakou i hiki ole ke alakaiia ma na pukaihu e na alakai lalau i ka lahui. O ke kumu paha o keia poe i pelukua ai a hoala i hui okoa, oia no ko lakou ike maopopo ana aole loa lakou e hilinaiia aku ana a hooliloia hoi i poe alakai. Eia @ae, aole loa he hoa ka ona o KA MAKAAINANA nei no ia ahahui, aka, o kona Pauku, a he ahahui noho aie ole ia i kekahi noe e like la me ka Hui Hawaii Aloha Aina e noho aie kaa ole nei i ua Puuku la o makou. Aole no hoi ia ahahui i maa i ka onou wale i ka hana ia hai e like la me kona huelo iho a uku ole no ia hoohana a hooluhi wale ana.

 

KU NUI HOU NO I KA HOKA!

 

            Oia ka puana a ka moe a me ka haawina i loaa hope loa mai nei i na poe Amerika aihue aina o kakou nei, ma ka Monowai mai nei, no ka mea e pili ana i kela hoohiki popo auhuhu a lakou pakaha. Ma ka la 21 o Aperila, pela ka hoike a ka nupepa Ahailono o Nu Ioka, ua hoouna aku o Pereseidena Kalivilana he mau palapala Hawaii hou e pili ana i ke kulana o ua kanaka Amerika maanei. A maloko o ia mau palapala, he palapala kekahi na Kuhina Wilisi. e ninau ana no ka hoohiki, a o ka pane kekahi a Kuhina Nui Geresehama ia Kuhina Wilisi, i kona manao pili kanawai i ke ano o ua hoohiki nei, ina e laweia ana e kekahi makaainana o ia Aupuni, a ke lawe io, oia no ka nele ana o ia mea i na kokua a hoopakele ana a ia Aupuni ke hoea mai ka wa o ka pilikia maluna ona ma keia Aupuni nei, a aole loa hoi ona kuleana e koi aku ai. A o kekahi no hoi, aole e hiki i kahi mea ke noho malalo o elua aupuni i ka manawa hookahi, oia hoi, hana i na hana pakaha limanui a kakauha malalo o kekahi a manao na kona aupuni kumu a makua e pale aku iaia mai ka poino aku, oiai, aohe e hiki i ke Aupuni o Amerika Huipuia ke ike i na loina o ka noho mau loa ana aku o kahi mea malalo o kona malu ke hoohiki malalo o kekahi aupuni okoa aku. Nolaila, he puupuu uluhaku nui keia i loaa mai nei i ua poe Amerika ole wale nei, pau pu me na kuewa. a eia lakou i keia la he poe kupa Hawaii, aole nae pela ka lakou mea i manao wale ai. Aohe a lakou alo ana ae i keia wa, ua pau loa lakou Amerika i hoohiki i poe kuewa no ko lakou aina ponoi, e nele ana hoi i na kokua ana a ke Kuhina Amerika maanei ke ulu ae he pilikia e like la no hoi me ko lakou kuewa hele ana mai a noho kuewa no ma Hawaii nei. Auwe, ka make e!

 

OWAI LA KE OLALAU LOA?

 

            Owai la ka i olalau a i lili pilikino, o KA MAKAAAINANA nei paha, a i ole ia, o Ka Leo a me Ka Oiaio paha? Ma ka manao o na mau nupepa la, malalo o k@ poo "He Ha@a Kue Ma@a," mahope o ka hoakaka ana i ka mea a na Kuhina o ka Moi @ hana ai ma ke kue ana aku i k@ @oho balota o ka la 2 nei imua o na luna kiekie o na aupuni kuwaho e noho nei maanei, ua olelo ae, penei: "A ina aole hoi, alaila, ua kuleana, a ua hiki mai i keia wa ka manawa kupono, i ka Hui Hawaii Aloha Aina e hoike aku ai i ka lahui Hawaii, me na wehewehe maikai ana," i na "manao hoohalahala i keia mau hana. O keia ka manao maikai, a o keia ka Hui Mana, e hiki ai keia kuhalahala ke hoopukaia me ka mana." Pehea la lakou i manao ai e hoike aku i ka lahui me na wehewehe maikai ana, ina aole ma ke akea a ma kekahi halawai akea ana paha? Oia maoli no ka mea i manaoia, oiai, pela no ka ona a lunahooponopono o na mau nupepa la i hooikaika ai imua o ka halawai ana o ke Komite Hooko o ua hui mana loa la a lakou?

            Oia nae hoi ka makou e hoomaopopo nei no Lualii, kua i ke kumulaau a hina, hoomaka iho e kalai i kii kanaka. a ike i ke ino, haalele honua, a oia ka ke akua puha laau i kuhea aku ai:

                        "Kalai wale o Lualii i kana kii

                        A kiikii a naanaa

                        Ike i ke ino o ke kii la,

                        Haale@i          wale."

Pela me keia mau nupepa o hookahi poo a elua lima, kua iho nei i ka laua kumulaau o ka hookuee, a kalai iho la hoi i ka laua kii o ka hoomokuahana. a no ke ike i ke ino o ka hana a me ka wahawaha nui ia, hoao ae la            e  palaina puna a hamo vaniki ae i ka laua ino i hana ai, aohe nae e nalo ia puha a me ia kina, ua ahuwale.

            Nui ka hooikaika ana me ke kueia no nae, no ke pelu o ke alelo a ai hou i ka luai, a hiki no hoi i ka holo ana, aole nae e halawai akea i wahi e ikeia ai o ke kue io, aka, ma ka poopoo no a lawe nui ai i ua kue la ia Kuhina Wilisi i ka Poaha iho la. A i ka Poalima nei hoi, he n@i i ke Kuhina Beritania e kaua iho i ke Kamepiona, aohe make ae e holo aku. Ka i no hoi ua pau ka ka Hui Hawaii Aloha Aina hana, aia imua o ke Aupuni o Amerika Huipuia, aka, hana n@i hou no nae. Na @a aoao mai no hoi na olelo aohe e ae ke Kuhina Amerika e lawe aku i na palapala, eia nae, ua laweia no ua olelo nooholo a kela halawai o Aperila 9, a ia lakou nei no nae i pa mai ai i ka leo akeakea, oiai, ua pau aku la paha ka hana : ka hookoia. Ua hoomano nui aku no nae a lawe okoa ia aku la ka lakou kue o ka hooholo poopoo ana Kuu ia ae ka oukou hana i ke akea. i wahi e ikeia ai, a aole loa hoi ma na poopoo a hana ai. Oia anei ka mea i makemakeia e ka lahui aloha aina a Alii?

            No ka pau mua hoi o ka lakou hana i ka hanaia kekahi kumu