Ka Makaainana, Volume II, Number 3, 16 July 1894 — Page 6

Page PDF (809.15 KB)

This text was transcribed by:  Stephanie Demello
This work is dedicated to:  Ke Ali'i Pauahi

Ka Makaainana.

 

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IULAI 16, 1894.

 

NA MOKUPUNI.

 

            Malalo o keia poo ae la e hoopuka mau aku ai makou, mai keia manawa aku, i na mea hou mai kela a me keia pea o ko @akou aina nei, ma ke ano he mau lono @ili kuloko iho ia no kakou nei.

 

Make i Alohaia no Hilo.

MR. LUNAHOOPONOPONO:

            Ua hala, ma Waiuli, Hilo, Iune 25, a ua pauaho mai la i keia ola ana o Mrs. Waiwaile. He wahine hoomanawahui iloko o na wa pilikia o ka noho maikai ana me kaua kane. Iloko o na makahiki muao ko laua noho ana, ua pilipaa ko laua alhoa berita mare i na wa a pau. Ua hanau mai elua kaikamahine a me hookahi keikikane na Iaua, a ke ola maikai nei ia mau pua a ka lahui. Mahope mai o ko laua manawa noho kulana berita ana, ua mokuahana mai Ia kana kane i ko laua noho maikai ana, haalele mai la i ka wahine me na keiki, lilo aku nei me ka wahine oniu hua metala a ka Pake, me ka hoi hou ole aku i hope i kana aloha pilipaa a me na lei he keiki, a ma kaua mau hanalima a me na hoa`loha e loaa ai koua ola me na keiki. Pela oia i ahnui ai i kona noho ana iloko o ka makahiki hookahi a hiki i ka wa a ka ma`i i hoomailo iho ai maluna o kona kino. Ua nui no ka hoomanawauui ana i kahi e ola ai iloko o na kahuna Hawaii a me na kauka haole, aole nae he maha mai o ka eha, ua oi loa aku ka haawina o ka eha mamua o ka mea kupono, pela i hoomailo loihi mai ai ka ma`i maluna o kona kino iloko o akahi makahiki a hiki i kona pauaho ana mai i keia ola ana. Ua haalele mai he mau keiki e paiauma aku ana, “ko makou mama ua hala,” a me ka ohana iloko o ke kaumaha. He hookipa oia i na makamaka a me na hoa`loha. Ua lilo keia i kie hoomanao na ka ohana i na wa a pau, a hoi aku la kona kino uahane ma kela ao ma o, kahi e maha ai, e pau ai ka luhi, pau ke kaumaha. “E hoonaniia ka Makua Mana Loa, no ka mea, Nana no i haawi mai a Nana no i lawe aku;” e hei no ka lepo i ka lepo, oia ke alahe@e e na mea a pau. Aloha ia mama hooulu o ka lahui.

K.P. LELEA.

Hilo, Iune 27, 1894.

 

Hoike Kula Sabati ma ka Panalauu Ma`i Lepera.

 

MR. LUNAHOOPONOPONO:

            Ma ka la Sabati, Iune 24, i malamaia ai ka hoike hu i o na Kula Sabati o Kalawao me Kalaupapa, ma ka luakini o Kalaupapa. A ua akoakoa no na Kula Sabati a me na m@kaikai ma@nua ae o ka manawa.

            Hoomaka na hana me ka himeni ma ka aoao 61 o ka Lei Alii, a me ka pule a C.M. Kealoha.

            O k apapa pokii ka i ku hoike mua, malalo o na alakai ana a T.K. Nakanaela, a he nani me ka maikai ka lakou mau hana. Pau ia, ku mai ka papa Pauahi HOme, a he mau himeni wale no ka lakou. Ua maheleia ka lakou mau haawina ma ka olelo Enelani a me Hawaii. Maikai ka lakou mau haawina a ua nui ka hauoli o ke anaina. Pau ia, ku mai ka papa makuahine, makuakane a me ka papa opio e Kalawae. He maikai no na haawina a me na himeni i aoia ia lakou.

            I ka pau ana o ka hoike o ka ia mau papa ae la, ua ku mai la kekahi o na papa kaulana loa o Kalaupapa, nona hoi ka inoa hanohano, ka “Papa o ka leo o ka manu.” He oiaio, i ko lakou wa i mele mai ai, ua like ko lakou mau leo me ko na manu e kikiko`u ana i ka wai ono e na pua o ka nahele, a he nauahe maoli no ko lakou mau leo. Na keia papa no i himeni mai i ke mele o ke paiia ana o ka uah o lakopa, a kapeka ai ke hua moa. Nui ka hauoli o na po@ makaikai, e paipai ana na lima a e hehihehi ana hoi na wawae. Pau ia, ku mai ka papa Ahi Helene, a ua like ko lakou mau leo me ko na kahuli leo lea o ke kuahiwi. He ku maoli no na hana i ka hauoli.

            Pau ae la ia mau papa me ko laua nani, ku mai la ka papa Anela kekahi o na kaeaea, a ua maikai no na mea a pau. Hala ae la ia, o ka papa Liona mai o ka halemai o Goto, a he maikai no hoi lakou. O ka papa hope loa no hoi, oia no na Naita o ka Aahu Ulaula. Ua nui ka hauoli o ke anaina me ka paipai ana no lakou, mamuli o ka hulali o na medala gula a me na pihipihi dala. Maikai na haawina a me na himeni.

HENRY M. WOOD.

Kalaupapa, Iune 28, 1894.

 

Anoai o ke Kai Malino a Ehu.

MR. LUNAHOOPONOPONO:

            Ke pii mai nei ke kulana o ka aina i keia mau la ma ua hana hookuonoono, e waiwai ai ka aina a me na hakuaina. Ua lilo nui aku na mahele kope o kekahi poe i na Kepani, a o ka uku panai no ia hoolilo ana, e kanu hou aku ke aoao elua i ke kope e like ka nui me ka mea e aelikeia ana a me ka uku pu mai i ke dala maoli no ka hoolimalima, u i ka pau ana o ka manawa hoi hou mai ne me ka aoao mua na mea a pau i hana hou ia iho maluna o ka aina.

            Ke hamu mai nei na iole nunui i ka ai i ke kupe, a oia paha ka mea e kue@i hope ai keia hana hookuo@@@. Aka, ke ike mai la ua mahiko i ka po@o o ka lakou hookuu ana mai i keia ano holoholona ino a lapuwale, aole hoi oia wale, o ka ai kekahi i na moa, hele loa i ka poino.

            Ua loheia mai o W.E. Scott ka Luna Helu a me Ohi Auhau o Kona Akau. He mau la mamua aku, ua loheia mai la ua noi aku kekahi mau keonimana o Kona Hema nei no ia kulana, aole nae he hiliwiia mai a lilo wale aku la no ia lakou haole. He keonimana ua mea la i hele aku ai e noi, i hoonaauao maikai ia ma ke kula o Lahainaluna, a e kakoo ana hoi i ke Aupuni Kuikawa a me Repubalika, a e hooikaika ana hoi i kona mau hoa`loha e ike i ke aupuni maikai. O ka haole hoi, aole ana wahi hana, o ke pelu wale ae no i kahi wawae ona maluna o kekahi a hilinai aku la ma ke kihi hema o ka puka komo o kona hale noho a hiolani aku la, e kulana ana kona noho paipai i mua a e hope. E ko ana ka na poe aloha aina i olelo ai, “He pelo keia mau hana a na mikanele, a puni aku ka lahui, alaila, mahope aku owai la oe e ke kanaka Hawaii.” Eia ka hua mua lea.

            O ka`u wale no i na hoa`loha o`u, e kupaa ma ka pono io maoli, e huli ae mai ka manao kuhihewa a e nana i ko kakou Moi aloha, ka aina a me ka noho ana. Mai kuhihewa i na oihana a haawi i ka ae ma ia mea. O na kanaka maoli hoi i lilo ma ka hoohuiaina, e huli ae a unuhi mai i ko oukou mau inoa. O ka hapanui ua hookololohe ma na oihana, aka, e hiki mai ana ka wa e hoopauia ae ai mai ka oihana ae, a ma ia hope aku owai la oe. E aloha i ka MOi, ka aina a me kou lahui, mai onou aku i ka make mau loa.

JOHN KAUAHEAHE.

Kona Hema, Hawaii, Iulai 2, 1894.

 

            I ka la hope o Iune i hoopau ia ai ko Olowalu, Maui mea lawe leta, oia o J.B. Kaaoao, he aoe papa no ia wahi, a he makai aku la hoi ma kona makalua, oia o Noa Kahaulelio. O kahi kumu ka no ke kupaa mahope o ke aloha aina. Aohe no ia he hewa ino o ka pau ana, a na ke au o ka manawa e hoike mai i ka hua o ia hana.

            Ma ke kakahiaka o ka Poalua i hala iho la, i huki@a ae ai ka hae Amerika maluna o ka pahu@@e o ka Ligi Amerika, me ka hoohuliia o ke poo ilalo a iluna na wawae. No kekahi mai minute loihi ke kau ana, ua ike ae la ka mea hukihae i ka lewalewa mai o na alelo malalo (hoku) a huik hou iho ilalo, a hoololi hou @e la. Me he mea la, he hoike ana mai keia, e palahuli aku ana ilalo ke @@@ o ke Aupuni a lakou @ kak@@ nei. A o ka lua iho la @oia o na hae Amerika i hoohuli ia k@ poo ilalo.

 

NA AINA MAMAO.

 

Na Lono Huikau mai na Wahi e Like Ole mai o ke Ao nei.

 

Popilikia Hewa ma ka Aina Malihini

 

            Ma ladana, Mei 30, ua hoonaulu wale mua ia aku no a mahope iho hoeha aku kekahi poe himeni Pelekane, a hookahi o lakou i make loa a ua hopuia he Generala Aemrika no Kaleponi, nona ka inoa o John Hewston, a ua hoopaaia no ka hewa laweola. He malihini oia malaila, a iaia hoi i hoao ai @ kaalo i ua poe himeni Pelekane auwana la oiai hoi lakou o himeni a e hookanikani pila nui ana ina ke ala, ua akeakeaia mai oia. Iaia no hoi e hele ana me ka malie, ua hoomaka aku kekahi o hanawale alaila, ua hoomaka mai hoi ka hapanui iho e hookeke a e kulakulai iaia nei ma o a maanei. Aia ma kona lima e paa ana ia wa h@ loulu, a oia kana i hoohana aku ai no ke kokua ana iaia iho. Ua kamailio aku e hookuu mai iaia e hele aku, aohe nae h@ hooloheia mai. Aole lakou i hooki iho i ka lakou mau han@ ano @ahe@ehene, a ua hoao aku kekahi o lakou @ hiki iaia me kekahi o lakou @ hili iaia me kekahi noho. Mamuli o ia i hapai ao ai oia i konoa loulu no ke pale aku, a mamuli hoi o kekahi ulia ua komo aku la ka oioi o mua a ku ka maka o kekahi o lakou., nona ka inoa o George Barton. Ua pahu ka maka a ua komo loa a loaa ka lolo. Laweia ka mea poilikia i kekahi halemai kokoke mai me ka hele ino o ke koko, ua weheia koua maka e kekahi kauka, eia nae, aohe mea e hiki ai ke hoopakele aku iaia, a i ka hora 10 o ia p@ oia i mak@ loa ai.

            O ke Generala hoi keia, ua laweia oia a hoopaaia ma, kahi paa, a ua hoao @e kekahi mea mai ke Keena Elele Amerika e pela iaia, eia nae, ua hooleia. Ua olelo paakiki ua Generala la he ulia wale no ka make ana o kela mea iaia a i hapai wale ae no hoi oia i kona loulu no ke pale ana no iaia iho. I kahi la ae ua ku aku oia imua o kekahi Aha Hoomalu, a ua kookaulauia ka hihia no hookahi pule a ua hookuuia hoi oia no ia manawa malalo o ka pelu. He paipai laau ka hana a ke Generala, a ua 69 hoi kona mau makahiki. Ma na ano a pau, ua hooikaika ke Kanikela-Kenerala o Amerika Huipuia malaila e kekua iaia, a nana hoi i koho i loio naua ole e pale. Me kekahi hoa`loha oia kahi i noho pu ai, oia ko Amerika Huipula Kauikela ma Bariaitola, a i kona lohe ana i keia