Ka Makaainana, Volume II, Number 12, 17 September 1894 — Page 7

Page PDF (890.96 KB)

This text was transcribed by:  Inger Hojfeldt
This work is dedicated to:  Daughters of Hawaii

Ka Makaainana.

 

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, SEPATEMABA 17, 1894. 7

 

hoike ana no ka poino i loaa aku i na pualikoa Holani e kue la i ka Raja o ka mokupuni o Lemeboko, kokoke ia Iava, ma ka Paeaina o na Inia Hikina, a ua oi loa aku hoi ka poino i loaa mamua ae o ka mea i manao wale ia. Ma ia palapala no i hoikeia ae ai ua hoopuoho a hoopuiwa hoohikilele ia hoi na poe koa Holani i ka hora 11 o ka po. Ua hoomauia ke ki poka ana a ao ia po, a he 14 i make a me 55 i eha ma ka aoao o na Holani. Oiai hoi, ua ano uuku mai ka wai a ua hiki ole loa hoi ke hanaiia na holoholona, nolaila, ua konoia na puali Holani e nee hope aku no Matarama, ke kapitala o ia mokupuni. A iloko hoi o ia nee hope ana, ua koikoi loa ko lakou poino, no ke akeakea mau ia mai hoi mamua, a i kekahi wahi a lakou i hoea aku ai, ua kukuluia he pa e pale aku ai ia lakou. Ua oolea mai ko na kanaka maoli ku mai e kue aku i ko na Holani hehi aku ma kela aoao o ka pa, a ua hiki ole loa no hoi ia lakou ke hou akui mua, nolaila, ua konoia lakou mahope iho e kakakii ae ka hele ana me ka loihi o kahi i heleia ai, i hiki ai hoi ke alo ae i na wahi i hoala pa ia ma ke ano alaila, a iloko o ia hana ana pela ua nui loa aku na kanaka i poino a nalo. Augate 27, ua hiki aku lakou i Amepenana, me ka huina poino oi loa aku mamua o ka mea i lohe mua ia. He eiwa aliikoa i make, a iwaena o ia heluna, o Generala Vona Hama kekahi. O ka heluna hoi o na alii hookohu ole a me na koa maoli i make a nalowale paha, ua kohoia mawaena o 175 a me 200.

            Elua no ka hoi mau puali e ae o na poe Holani, e hana ana no ma ia mokupuni hookahi, i halawai like no me na poino koikoi a me ka hoomanawanui hoi iloko o na popilikia o ke ala. A ma na lono hope loa hoi, ua oleloia o ka lele kaua like ia ana o na puali Holani, he mea ka i hooholo mua ia ma kekahi hoolala ana a na poe alii alakai ma Balineze. Mahope iho o ka ike ana o kekahi o na alii Holani i ka hookoia ma ke kakauinoa ana o na alii ma kekahi palapala, a oiai hoi ma ke ala e huli hoi ana, ua lele kue ia mai la oia a me kona puali oiai e liuliu ana no ka au aku i ka Muliwai Babaka. Ua hoea hou aku ka puali i ke alanui e hoi hou aku ai no kahi a lakou i hele mai ai mamuli o ka paio a  hakaka hahana ana me ka poino nui. A ia lakou hoi e kuemi hope nei me ke alaalaiia mai, a oiai hoi e kokoke aku ana i kahi a lakou e ake nei e hiki aku, me ka ike hou ole ae hoi i kekahi mau kahoaka o na enemi, eia nae, ua hoopuohoia mai lakou mai na pa pohaku mai o ia wahi, a mai kela a me keia wahi mai, a lu mai la i na poka o ka lakou mau pu, i like me he ua la, iwaena o na Holani. Ua hoohikilele loa ia lakou a hoomaka aku la e kuhau. I mea hoi e hooi loa ae ai ika popilikia, aole no i hakalia loa ke ki poka ana aku a na poe Balineze mamua pono mai, ua ahuwale o hope o ka puali a makawalu mai la ka hiolo ana o na poka. Nolaila, ua like ke oki pahu pu ia o mua a me hope o ka puali i ka manawa hookahi a ua hiki ole loa hoi ke ui ae ma o a maanei no ke kuemi hope aku. Ua paa na puali Holani a pau iloko o kekahi umii iole, a e ole e uhi koke mai na eheu o ka pouli, ina la ua pau loa lakou i ka anai a lukuia. Iloko o ia pouliuli i nee hope aku ai na koa paupauaho, he lehulehu o lakou i eha, a hiki i Amepenana. U lilo aku i na poe Balineza he heluna nui o na pu a me na lako kaua iloko o keia mau ulele ana, i haaleleia aku hoi no ka hoopakele ana i na poe i eha.

            Nui ka pioloke ma Holani i ka loheia ana ae o keia poino i ko lakou mau puali, a ua manaoioia ke loaa aku na poino o na mahele koa e ae, e oi aku ana paha mamua o 500 i make a nalowale. Ua aeia ae hoi, iwaena no o na poai koa, o keia mau hoauheeia ana o na mahele koa ekolu iloko o ka manawa like loa, oia ka popilikia oi loa i loaa i na puali Holani iloko o ko lakou mau launa ana me na poe pegana a iloko hoi o na kaua ana a pau a ia Aupuni. Ke pioloke la ka lehulehu no na lono hope loa mai Lemeboko aku, a ke hookikinaia la hoi ke Aupuni e hoouna koke aku i na kokua oolea loa e hiki ana i kela mokupuni. Ua kauoha ae ke Kiaaina-Kenerale Holani o na Inia Hikina i ahakuka o na alakai koa moana a me aina, no ka noonoo ana hoi i kekahi kumuhana oolea loa e hiki ai ke holoi ae i keia mau hoauheeia o na pualikoa Holani. Augate 30 e haalele aku ai ia Batavia, Iava, he elima mau mokumahu no Lemeboko, e hali ana i na pualikoa a me na pukuniahi, a e hooikaika loa ia aku ana e hoihoi hou mai i ko lakou hoopoino a hoauheeia.

           

Kipi Araba i na Farani ma Soudana.

            Mai Parisa, Augate 28, i hoikeia ae ai e like la me ka lono i loaa ma Sana Lui, mahope o ka hakaka hahana a weliweli ana o ka papukaua Farani ma Timibuketu me na poe Araba malaila no ekolu la, ua hoomaka aku la na poe koa Farani e puka iwaho, me ka manao e hoouka kaua aku i ke akea, eia nae, mamuli o ka nui hewahewa loa o ka aoao kue aku, ua lukuia iho la na Farani a kokoke e pau loa. Ua lilo keia i lono hoopioloke loa i na anaina koa a pau, oiai, o ka elua iho la keia o na poino kukonukonu loa i loaa i na Farani malaila iloko o hookahi makahiki, mai ka manawa mahope koke iho o ko na Farani noho ana aku ma ia kulanakauhale, iwaena o ka waoakua o Soudana, i na la mua o Ianuari o keia makahiki. Ma ka ninauia ana ma ke Keena Kuhina o na Panalaau, ua hoikeia mai aohe mau hooia ana i loaa aku no keia poino i loaa i na Farani, a aohe no hoi i hilinaiia. Ua oleloia ua lawa loa na koa Farani malaila no ka hoomalu  ana, oiai, ua wiwo loa na poe Araba mamuli o na poino pinepine i loaa ia lakou mamua aku.

 

Hopuia ko Kolorado Kiaaina.

            Auwina la loa o Augate 28, ma Deneva, i hoopukaia ai he palapala hopu no Kiaaina Davisi H. Waite, no ke kumu hoopii koikoi loa o ka wehe a aua ana i kekahi palapala i kakauia ma ka inoa o Mrs. Leikene, he makai wahine ma ke kahua poo o ka Oihana Makai. Na Komisina Hinidale o Amerika Huipuia i hoopuka ka palapala hopu. Aole oia wale ka i hopuia, aka, he pee e ae no kekahi, e laa o Peresidena D. Mulina o ka Papa Makai, H. Limaikaika, Makai Nui, a me Kete Duwaia, makai wahine hou ma kahi o Mrs. Leikene, ka mea hoopii, i hoopauia. He ohumu ino kekahi hewa o lakou, ma ka manao ana e hoopoino aku i ka mea hoopii. Ua ku hoike aku ke Kiaaina, Augate 31, nona ponoi iho a me na poe e ae i hoopii pu ia ai me ia, a ua hoole oia i ka manao ohumu ino. O ka palapala, wahi ana, ua haawiia aku iaia e heluhelu, a pau kona heluhelu ana, ua hoihoi hou aku no. He mau olelo ike e ae no kekahi i hoikeia aku imua o ke Komisina. Ua kamailio pokole ke Kiaaina nona iho, e olelo ana ina ua hewa oia no ka lawe i ko hai waiwai ana e malama ana, a i ole ia, ohumu ino paha, aohe ana mea e nei aku ai, a ina ua hewa oia, e hana ka Aha i kana hana a e hoopai iaia. Ma ka olelo hooholo a ke Komisina, ua hookuu ia ke Kiaaina a paa hoi na poe e ae, malalo o $500 bona pakahi.

           

            Aole o Ata Huaite ma ka Halemai Moiwahine, aka, aia oia ma kahi noho o E Hapa kini, Kalihi-waena, kona hoahui a hope hoi malalo o ka bona. A ua ano oluolu loa ae oia, no ka mea, ua hele iwaho.

 

Hoike Make o Augate.

            I ka malama i hala, ua hiki ka nui o na make o Honolulu nei i ka heluna o 57, oia hoi, he 29 kane me 8 wahine, i maheleheleia iwaena o na lahui like ole, penei: Hawaii 27, Pake 1, Pukiki 8, Iapana 6, Amerika 3, Beritania 2, a he 0 o na lahui e ae. Malalo o 1 makahiki he 14, malalo o 5 he 3, malalo o 10 he 1, malalo o 20 he 2, malalo o 30 he 7, malalo o 40 he 11, malalo o 50 he 4, malalo o 60 he 4, malalo o 70 he 8, a he 3 maluna aku. Iwaena hoi o keia huina make nui, he 10 poe i lawelawe lapaau ole ia a kekahi kauka lapaau. Peneia iho ka hoakaka no ia malama hookahi iloko o elima makahiki 1890, 69; 891, 61; 1892, 50, 1893, 46; a i 1894 iho la he 57.

 

            Auwina la o ka La Pule i hala, la 2 nei, i bapetizoia ai kahi kahunapule Bihopa i haalele iho nei i kona Ekalesia i hoa no kekahi ano hoomana hou, oia no paha kela hoomana Poaono, ma ka hale hui malu ma alanui Moi nei, makai ae o Aigupita. Aole oia wale, aka, he lutanela a he mau luina kekahi no luna o ka Haiakina, he eiwa ka nui, ma ka lumai ana. Na ka Rev. Mr. Gavini lakou i bapetizo.

            Ua pau ae nei ko Simonavona Topaza noho makai kaulio ana. Oia kela wahi haole ihu nui loihi a maka hapopo. Pau no hoi kona hookohukohu ana mai. Ua olelo oia e loaa mai ana iaia ma ke ano hooilina he $10,000 a oi aku paha, a eia oia ke kaena hele nei no ia mea, a pau no hoi kona hana ana me keia poe mikanele pakaha. I hoopau maoli @ ka oia, wahi a ka olelo, a wahi no hoi ana, nana maoli no i haalele aku.

 

J.K. KAHOOKANO.

            LOIO a he Notari no ka Lehulehu.

            KEENA HANA: Alanui Kaahumanu.

Honolulu. ian. 8-'94

 

KO HONOLULU HALEKUAI KOPA.

            Eia malaila e loaa ai ke kopa maikai loa no $4.50 o 100 paona, a 17 auka o 25 paona no $1.25.

            Kopa Polu Geremania, 10 keneta no ka paona, elua auka no 25 keneta.

            Kopa Palupalu, 42 paona o ke kini, $1.25

            Lanahu Kiawe, 40 keneta no ke eke.

            Na Kapu Poi, me ke apo keleawe, 50 keneta a me 75 keneta, e like me ke ano.

            Paakai apuupuu maoli, 100 paona o ke eke no 50 keneta.

            Kukaepele Iapana, ekolu op@ no 10 keneta.

            E loaa no na kumukuai kiekie loa no na ili bipi, kao, a pela aku, a me ka aila-paa.

N. BREHAM (Berehama),

I maopopo ma ka inoa o ke Kanaka Kopa Palupalu.

            Alanui Betela, mauka iho o Kakela & Kuke. aug. 20-tf.