Ka Makaainana, Volume II, Number 13, 24 September 1894 — Page 6

Ka Makaainana.

 

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, SEPATEMABA 24, 1894

 

NA PALAPALA.

 

[Aole maluna iho o makou ke koi koi o na hala a me na hewa no na manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka, aia no maluna iho o na poe na @ako@ i kakau mai.]

 

He Pane ia R.K. Nawahine.

 

Mr. Lunahooponopno:

            E oluolu oe e ae mai ia’u no ka manawa elua, e pane aku ma ke ano i alakai, a i ole, i kuhikuhi-puuone no ke Kula Sabati Elua o Lahaina, Maui, no ka ninau a ke Kula Sabati o Waihee, a’u hoi i olelo ai he akioma ua ninau la ma na ano a pau, oia hoi, penei: “Heaha la ia mea he Uhane iloko o ke kanaka?” O keia ka ninau, a o ka oiaio ia a pau, aole i olelo ka ninau, “Heaha ke ano o ia mea he Uhane iloko o ke kanaka?” e hiki ai ia kakou ke olelo ae, he ulaula paha, keokeo paha, e like me ka Nawahine lalau e olelo nei. Pela no hoi, ke olele nei oe, no ka like o’ ke Akua me ka Uhane, hookahi laua. E hoomanao nae oe, aia iloko o ke Akua he ekolu mea: 1-Ka Makua, 2-Ke Keiki, 3-Ka Uhane Hemolele; a o ia ekolu la, hook hi no ia, he Akua oia o Ieho@a Sab@@ia, @@e nae o Palamoa ma kekahi i komo iloko o ua Kolukahi Akua la. A ina pela, e hoomanao oe, e like me ka ekolu mea iloko o ke Akua, pela no e like ole ai ka lakou mau hans kekahi i ka kekahi. He pepehi ka ka Makua e like me kona kanawai, o ka uku o ka hewa, he make ia. Pela hoi o ka uhane lawehala, he make ia. He uwao ka hana a ke Keiki, a ua ikeia o Iesu, ua hiki mai i ke ao nei ma ia ano, a pela i maalili ai na manaopaa o ke Akua, e anai i na poe hewa, a e p@lumi pu hoi i na poe aia mai ka honua aku. He kala i ka hewa ka ka Uhane Hemolele. Pela i like ole ai lakou nei la, aka, o lakou a ekolu he Akua ia, e like me ka’u i olelo mau ae nei.

            Ua hiki no ia kakou ke olelo, he uhane ke Akua, a he akua ka Uhane, aka nae, he mea pono e ku kaawale kela a me keia mahele iloko o ke Akua, i akaka ai ka hana a kela a me keia mahele, e like me ke ku kaawale ana o ka hana a na lima i na maka, ka waha i na wawae, @@ poo i na pepeiao, aka, o ia mau lala a pau e oni ana i o a ianei, oia ke kanaka.

            Ina ua hiki ia oe ke olelo mai he Akua ka uhane, a he uhane hoi ke Akua, alaila, pehea oe e olelo nei he ninau hiki ole ka keia ke weheweheia e ka noonoo o ka kanaka. Aole io no paha e hiki i na poe lolo liilii ke wehewehe, aka, aole au e ole lo ana o oe kekahi o ia poe, aole, aka, ke olelo nei au o na poe e olelo ana i keia ninau he hiki ole, oia ua poe lolo liilii la. Aka, ma kuu nana ana, ua hiki ia oe ke olelo he Akua ka Uhane, a he uhane ke Akua, a ina pela, auhea iho la ke hiki ole ke wehewehe. Pela no hoi, aole loa e hiki i kekahi kanaka he hanu kona ma na pukaihu ke olelo mai, aole na ke Akua i hookomo i ka uhane iloko o Adamu Aole loa! Ina pela, o ua Uhane la iloko o ke kanaka, he Akua ia, no ka mea, mai ke Akua mai ua uhane la, a o ia uhane ka ke Akua i olelo ai, “Ina lawehala oia, e make ana oia, a ina pono oia, alaila, nona kela nani ma o, e ola mau ana ia ao aku, ia ao aku.”

            Uaolelo hou oe ma kau pane, aohe kanaka i ike i ke Akua. Pela no, aka, aole loa au e olelo ana me kuu ikemaka he uhane ke Akua, a he Akua ke uhane, aka, ke olelo nei au e like me kuu manaoio o ka Baibala, he olelo ia na ke Akua, aole no hoi i olelo ka ninau no na poe i ikemaka i ke Akua aole loa pela. Hauoli no au ia Joel K. Kamakea i kona mau wehewehe ana, a ua ano paewa iki nae maua he hapalua iniha ka like ole. Ua ano kuhihewa iki no ua hoa heenalu la o’u o ka nalu o ‘Puhele’ a me ke Kula Sabati o Waihee, oia hoi, he hapa o ke Akua ia mea he uhane iloko o ke kanaka. Ina hoomaopopo ke Kula Sabati o Waihee i ka ni nau aole loa i olelo ka ninau o ka hapa liea o ke Akua ka i komo iloko o ke kanaka? Ina ua pololei kela haina, aka, ma oia ka haina, ua maopopo loa no aohe i like me ka ninau, aka, me ka mahalo nui no i ke Kula Sabati o Waihee, aole hoi e like me ka Nawahine o Lahaina, ka hoole ma na ano a pau, a me he la ke hoole nei no i ka lilo ana mai o ka uhane iloko o ke kanaka, alaila, aohe uhane i koe i ke Akua, ua lilo mai i ke kanaka, e like me kana i olelo ai.

            Manao au, ina hoopaanaau o Nawahine i ka ninau, penei: “Heaha la ia mea he Uhane ilo ko o ke kanaka?” O ka manao o ka ninau, aia ke kino mawaho ua maopopo loa he lepo ia, oiai, mai ka lepo mai ua kino la, ua maopopo no he uhane iho ko loko o ke kino o ke kanaka, a mai ke Akua mai ua Uhane la. A ina u hiki ia kakou ke olelo ne lepo ke kino kanaka, oiai, mai ka lepo mai no ia, alaila, no keaha ka hiki ole ia kakou ke olelo he Akua ka uhane iloko o ke kino o ke kanaka, oiai, mai ke Akua mai oia, aole loa he kanalua no ia mea. Aole au e olelo ana mawaho ae o ka Baibala, aka, aia iloko keia mau mea a pau o ka Baibala, oiai, ua maopopo ua hooholo ke Kolukahi e hana i ke kauaka e like me lakou, ka Hemolele, a pela aku.

            Manao au, o ka mea e hoole ana i keia mau wehewehe ae la i kokuaia hoi e ka Baibala, ua maopopo loa, aia oia iluna o ke pa-palai a ke diabolo, e uwe alali ai na niho, e nahuia ana oia e na ilo nui huluhulu o ka poino mau loa. O mr. Nawahine anei a me kona Kula Sabati Helu Elua o Lahaina, Maui, ke aa nei e komo pu iloko o ia poino. Auwe, ke kanaka paio aku i kona mea nana ia i hana!

            Nolaila, me keia mau ma@eria ae la, ke olelo nei au, he kupanaha maoli Mr. Nawahine ike ole i ke Akua, o ke Kula Sabati Elua no anei kekahi o Lahaina ma ia haawina hookahi? Ina pela ea, e ao kanaka mai, aia ke Akua i ke kolu o na lani. Ia wai la ka oukou e pule nei, i na unihipili no anei? O ke kuli ka make, a o ka lohe ke ola.

            Aloha-oe e Joel K. Kamakea, ke ahi o Honolulu, ke paniwai o Kapena a me Mr. Nawahine, o ka nalu o Uo. Eia ke hoi nei ko Kawaipukaiki keiki, ua malu na pali, ke ani mai nei ka ‘Eka’ aloha o ka aina.

            John Kaulahiwa,

Haumana o ke Kula Sabati o Helani.

Kahaluu, Kona Akau, Hawaii.

 

He Ewa ka Oi o ka Hilinaiia.

 

MR. LUNAHOOPONOPONO.

 

            Ua noho ke Kau Kaapuni o Kauai nei ma kahi maa mau, Sepatemaba 5, u ua hoole kekahi poe kiure i ko lakou ae ana e hoohiki a ua kipakuia lakou, a ua hookomo hou ia na inoa o ka poe i hoohiki, ua lo aa na kiure a ke noho nei e hookolokolo.

            He ano e maoli no na hana a keia Aupuni, o ka hapa-uuku o ka lahui. Ma ka nana ana i na hana, aole e like me ke Aupuni kumu o ka aina. Aia wale no o na poe pili ia Miss Juliette Smith ke noho ana ma na hana Aupuni ma keia hope aku. Ina oia i manao e haawi i oihana lunakanawai ia M. Kekoa, ua hikiwawe loa. Ua manao wale ia e hoonohoia ana e M. Kekoa i Kapena Makai no Koloa. Ua kupono no, no ka mea, he kanaka naauao a kupono oia, ina io e hookoia ana keia lohe oiaio ana e kau io no. No ka mea, he leo mana loa, a paulele, a hilinai loa ia ka leo o Miss Juliette Smith. He mea kupanaha loa  keia, i ka lilo ana o keia kaikamahine opiopio i mea hilinaiia e na alakai o keia Aupuni. Aole paulele a hiliuaiia o Geo. N. Wilikoki, S.W. Wilikoki a me A. S. Wilikoki.

            O ka’u e kukalu aku nei imua o ke ao holookoa, o lakou nei na keiki ona miliona e noho nei o ka mokupuni o Kauai, i loaa ma ko lakou hooikaika @naoli ana a paoli ana i ka honua. A o Geo. N. Wilikoki ka mea nana i kokua ke Aupuni i na wa a pau e nele ai i ke dala ole, aole na Miss J. Kamika. He mea ku anei i ka pono a me ka mahaloia, ka hehiia aua o ko lakou nei leo ma ka mauaoio o lakou. O kuu makamaka, Re. J. M. Kealoha, ke kanaka kupono i lunakanawai no Kawaihau, aole nae i hooloheia ko lakou l@o. Pehea la i lilo ai ka bilinaiia ana o ka wahine mamua o na kane?

            Ke manao wale nei kou mea kakau e hookohuia ana paha o Miss. J. K. i Makai Nui no Kauai nei, no ka mea, aole he bilinaiia o na inoa ana e waiho aku ai, no ka mea, oia wale no ka mea i ike i na kanaka kupono e pono e noho ma na oihana, aole uae he hooloheia. Malia paha i hoonohoia keia wahi keiki opiopio ano kamalii i loaa kahi kenikeni e hoahu ai no ko lakou waihona @ na la elemakule. Hookahi i @e e manaoia nei, o ko lakou muli loa e lilo i Hope Luna Helu no ka apana helu o Kawaihau, a i ole, no ka apana o Hanalei nei. Ina pela na hana a na poo Aupuni, e komo ana ke kanalua iloko o na poe kuonoono o ka aina, a hoole aku i kekahi manawa i mea hoao ai ia lakou (na poo Aupuni).

            E ka lahui, e ola ana anei kakou ka lehulehu, ina o ke Aupuni keia? Aole, aole e ola kakou. Eia ka’u kau leo i ka lahuikanaka a pau, mai komo kakou e hoehiki, aole i uhiia ke pili maluna o keia hale a lakou i kukulu ai. Ua loaa ke kahua o ka hale (kumukanawai) o lakou. Aole h@ mau kanawai na kanawai o ke Aupuni Moi a me ke kumukanawai, o ke pili oia no na kanaka Hawaii iliulaula a pau, aole i loaa ka hapalua o na kanaka Hawaii i hoohiki. Mai ae, a e kupaa a hiki i ka wa a Beritania a me Farani e kokua mai ai.

           

W. H. Kahumoku

Waioli, Sepatemaba 7, 1894

 

Aole he Oialo.

MR. LUNAHOOPONOPONO:

 

            Ke pane nei au me ka oiaio, aole he pololei o na mea i hoopukaia ma kekahi o kou mau kolamu o pili ana no’u. Oiai hoi, aole au i pane iki ma kekahi leta e pili ana i ka’u wahine mare e noho la ma Kauai, oia hoi ka mea o pili no ka’u keiki, o R. Waialeale, e noho mai la ma ke ano he wiliki no ka halepaahao o Waianae, Oahu. A @a pane mai ka oia ia’u ina ka oia e hookiekieia ae ana, alaila, e kii mai oia ia’u, a ua hoohiki ka au ma ke Aupuni Repubalika.

            O kela mau olelo, aole he pololei, aole no he wahi leta iki a ka’u wahine ia’u o ia ano, oia o Pale. He kiekie ka hoopunipuni o kela mau olelo i hoopukaia no’u. Aole no au i hoohiki no ke Aupuni Repubalika, a kue hoi i ko’u hae a me ko’u Moiwahine. O ko’u hana ana i