Ka Makaainana, Volume II, Number 26, 24 December 1894 — Page 1

Page PDF (847.74 KB)

This text was transcribed by:  Darryl
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Makaainana.

BUKE II – Ano Hou. Honolulu, Oahu Dekemaba 24, 1894.                        HELU 26

 

 

NA POE KIPI A OHUMU

Hanaia na Hihia me ke Ano Hakuepa no o na Olelo Hoike

            Kakahiaka Poalua iho la io no, mahope iho o ka pau ana ae o na hihia e ae imua o ka Ahua Apana, i hooloheia ai na hihia o Puki a me Kiriki no ke@ipi, a o Nawahi hoi me.  Widi no ka ohumu e kipi aku i keia Aupuni Repubalika oehaa a kamehai e ku nei. ia la no i ikeia ai ke kiu oiaio ma ko ke Aupuni aoao nana keia mau hana, oia no o J. Hanale Vane Gisena, he hoaai, hoalauna a hoa hana pu no me Buki a me Nawahi.  Oia hookahi ka hoike i ku ae imua o ka Aha ia la a po, a ano pohihihi no hoi oia i na ninau noi@ nowelo a Loio Akepoka, a huaiia ae kona ano a ahuwale, he kiu, he hoohau@@ia wahine, he makua o na keiki kamehai lehulehu, he aihue, a pela aku a nui loa na  ino a me an maea.

            Poakolu mai hoi i ikeia ai ia mau kiu, o Makavoe (E.T. McEvey), he mea no i hookipaia e Buki ma kona wahi a i maa no i ka hele mau ilaila, a komo ole iho no hoi ka hilahila i ke kipaku pinepine ia, oiai, ua ikeia no he kiu a he makaikiu oia no ke Aupuni, aka, hoomano no nae hoi ka hele mau aku.  Oia ke kiu elua a o ka hoike mua hoi ia la, a pau oia, o J. L. Osema Aku ka hoike a kiu ekolu, a me kekahi mau hoike e ae, oia ka Ilamuku, Makai d. Kaapa a me kahi poe e ae, hoomaha ia la.  Poaha ae hoi, ku o Kapena Poo Waipa a me kahi poe e ae, a pau no hoi na hoike o ko ke Aupuni aoao.  Auwina la o ia la i ku ae ai o Widi, oia ka hoike mua ma ka aoao pale, a o Nawahi, Misasa Nawahi a me Misi Hanaia Kanahele na hoike pale o ka Poalima nei a hoomaha ka aha, a pau no hoi na hoike o ka aoao hoopiiia.

            Ua hoomakaia ka haiolelo ana a ka loio pale i kakahiaka Poaono nei a pau no hoi i ke awakea, a ua nui no hoi ka mahaloia no kona eleu a makaukau ma ka lawelawe a me ka kamailio ana no ka aoao pale.  Ia awakea i laweia ae ai o Tinika imua o ka Aha a hoopau wale ia ae la no kona hihia e ke Aupuni, mahope iho o ka paa ana no eiwa la, oiai hoi kana wahine e noho hoomanawanui ai ae me ke kaumaha kanaka o ka opu.  Aui ka la, hora 1:30, i hoomaka ai ka Loio Kuhina e kamailio a pau no ia auwina la.  O ka olelo hooholo koe a ke kahu o ka Aha, a ua hookaulua mai oia a ka hora 9:30 o keia kakahiaka.

            Ua kokuaia ka loio pale, C. W. Akepoka, e na loio A. P. Petesena a me Kale Kalaikoua, a o ka Loio Kuhina hoi e kona Hope no.  Piha mau ka Aha i na poe hoolohe a makaikiu.  He kanakolu paha ua poe kiu haole me na aahu maoli i nonoho pu ae iloko o ia mau la iwaena o ke anaina.

 

 

E Hoea Mai ana he Bihopa

            Na ka nupepa Ekalesia oili hapaha a ka Haku Bihopa o Honolulu nei i hoike ae e hoea mai ana he Bihope ia nei ma keia mua iho, oia ka Bihopa o Salibure, Enelani, nona hoi ka inoa o ka Right Reverend John Wordsworth, D.D., ma kona ala no Kanada, ma ka Miowera mai paha o Maraki 4, a i ole ia, ma ka Warimu mai paha o Aperila 1 o keia makahiki ae.  Aia oia ma kona ala no ke kipa a ike makaikai ae ia Auseteralia a me Nu Kilani, oiai, na hoopaa oia iaia iho e haiolelo ma ka poniia ana o ka Rev. F. Wallis i Bihopa no Welinetona, ma Nu Kilani, ma ka la @oano o ka Paula Hemolele huli ana i ka pono o ka Haku, Inauari 25.  Ina aole ka moku e komo mai a holo aku i ka po nie he aihue la, e koaoia no oia e ha@elelo ae imua o na hoahanau maloko o ka luakini o Sana Anaru.

 

La Hoomanao o ke Alii Pauahi

            He la nui io no ka Poakolu iho la ma ke kahua o na Kula Kamehameha, e @like no me ka mea maa mau. la kakahiaka niu i moe ae ai kaoo o na haumana maluna o na kaa hali ohua nunui, e welo ana na le@ a e kani ana hoi na mea kani a ko lakou puali puhiohe, a me na pua me na lau uliuli, ua hookikakaha iho ma na alanui no ka ilina o na kupapau Alii mauka o Maunaala, Maemae, a hoohiwahiwa aku la i ka pahu o ke Alii nana mai ko lakou pono.  Ua hoi nui ae no i ka pau ana ilaila.  Hora 2 o ia auwina la i hoomakaia ai na hana, a na laukauaka, aku ke kahua.  A ia auwina la no hoi i weheia ae ai ke kula no na kaikamahine, na Misasa A. A. Haalelea ka haio lelo, mahope iho o na koakaka mua ana mai ka Rev. C. M. Haika mai.  Ia wa iho no hoi i weheia ae ai ka pakui hou o ka hale hoahu o na mea kahiko.

 

Moeuhane Pahaohao me ka Ano.

            Ia’u i hoi aku ai maluna o ko’u wahi moe, aole i liuliu ia haule ana aku, ua halawai koke aku la au me na kokoia  ana a ka hiamoe kulipolipo, a ike aku la au @e palapala kii aina nui e kau mai ana ma ka paia i maheleheleia i na apana, mai ka apana 1 a kihi i ka apana 5, a ua kau pu ia me na huaolelo ma kela apana keia apana a pau na apana elima, a penei ke kau ana:

Apana 1 – “Onene Kaua,” a ike aku ia ua i ne kanaka e hakoko ana a e aumeume ana.   Apana 2 – “ Ekolu Halealii.”   Apana 3 – “Hoihoiia ka Moiwahine Liliu iluna o kona no hoalii.” a ike aku la au he nani ka aina, he palahalaha maikai ka waiho ana mai, a he lipolipo maikai ka ulu ana o na laau nenee a he hoihoi hoi na maka i ka ike aku.   Apana 4 – “Kipakuia o Liliu mai ka nohoalii mai,” a ike aku la au i ka aina ua awaawaa @ ua apuupuu mai la a kiokio ae la ma o a maanei, a kupu mai la na laau nunui, a he eleele hoi ke ano o ka aina me he kohu pau ahi la, a he hoihoi ole hoi ka nana ana aku.   Apana 5 – “Ekolu Kepolo i puka mai mailoko mai o kekahi lua-ahi nui, he mau kiwi ma ko lakou poo, he loloa ko lakou mau pepeiao e like me ko ka hoki, he ulaula ka waha a me na manamana lima, he huelo ma ko lakou mau hope.  A i ko’u ike ana i keia mea ano e, ua puiwa ae la au me ka makau nui, a puoho ae la, eia ka he moeuhane.

Mrs. Luka.

Heeia, Koolaupko, Dek. 2, ‘94

 

            O ka moeuhane maluna ae, ua hoikeia aku ia i ke Kilokilo Dimerata, a ua pane mai oia, ua hookoia ka moe, a ua hala hoi ka manawa, he hookahi wale no haina i koe e hiki ai ke hoike.  A ua noiia aku kona oluolu e hoike piha mai I na mea a pau, a ua ae mai, a eia malalo iho uei.

Kana Mau Hoakaka Ana:

            O ka moeuhane maluna ae, he moeuhane pili alii no ia, aka, o ke kaona o ua moe la aole ia no ke ahi.  O ke kaona maoli o ka moe, aia ia iluna o na poe i aloha i ke alii, oia hei, na “poe aloha alii.”  No ke alii ka pono na makaainana aloha alii ke ao.

            O ka palapalaaina nui i kauia ma ka paia i maheleia i na apana elima, aole @@ e olelo aku he aupuni ia i maheleheleia, a @ ole ia, olelo aku paha ua “kaupaonaia oe a ua ikeia kou mame;” aka, e olelo aku au, o ke kahua hoolala ia o na hapa i manaoia e hana, a ua hoikeia ma ka paia ua mau mahale la o ka hana, oia iho keia malalo:

            Apana 1 – “Onene kaua.”  He onene kaua ko ka po me na hakoko ana a aumeume ana he huli a me ka hoohuoi ko ke ao no na lako kaua.

            Apana 2 – “Ekolu Halealii.”  He mau halealii ekolu ko ka po, he mau hale lapuwale ko ke ao, oia hoi, [1] hale hoopaa lawehala, [2] hale hookolokolo, [3] halepaahao.  O keia iho la na halealii ekolu a ka po i hoike ai.

            Apana 3 – “Hoihoiia o Liliu iluna o kona nohoalii.”  He hoihoi ia Liliu i ka nohealee ko ka po, he hoihoiia no na poe e aloha ana i ke alii i ka noho pio ana, oia hoi, ka hoopaa ana aku, oia ko ke ao.

            Apana 4 – “Kipakuia mai o Liliu mai kona nohoalii mai.”  He hookuuia ana mai ia o na poe pio mai kahi paa mai me ka lanakila, ke lawa ole na ike e paa ai ka, hihia ma ka aoaoa o ke Aupuni.  Ina no hoi no Liliu, (ke Kiaha-o-ke-Ahonui), he hoike keia mahele no kona lanakila a me ke kau hou i ka nohoalii, ke ole he moe hou aku nana e kinai keia mahele.  (Nolaila, eia ka hoomakeaka ana: Apana 4, oia ka Poaha, he la ia no na pio e lanakila ai ma na ano a pau, wahi a Kawahahee, a o ka huina o Poaha, he 120, aloha i kou aina, a pela aku)

            Apana 5 – “Ekolu Kepolo mai loko mai o ka lua ahi anaena.”  Ekolu Kepolo ko ka po, ekolu poe nana i hoolala na kumuhana imihala ko ke ao.  A o lakou nei na alakai nui o na hana imihala, no lakou nei na pepeiao hoki, oia na kiu; na huelo, oia na poe hopu; na waha ulaula me na manamana ulaula, o lakou na poe kamaihe me ka kuhikuhi o na lima, aia i o, aia ianei, aia i niu, aia i kulolo, a pela aku a manuunuu wale.  O  na kiwi maluna o ke lakou @@@ oia ko lakou hanohano, e o’e ana i kela, a e hou ana i keia a pela aku.  O keia mau Kepolo ekolu na mea no lakou keia mau halealii ekolu i hoikeia ma ka apana 2, Kepolo – a, Kepolo – e, Kepole – i.  O keia poe ka lua-ahi enaena e a la n@ iloko, e hopipi ana paha, a emi pu wale ka a ana.  Alia uae hoi!                                         KILOKILO DIMERATA.