Ka Makaainana, Volume III, Number 2, 18 March 1895 — Page 7

Page PDF (910.95 KB)

This text was transcribed by:  Cappy Fasi
This work is dedicated to:  Mark Fasi Allison

Ka Makaainana.

 

mai o lakau kekahi poe no o lakou i hele ai i ke kaua iluna o Laeahi, a pela pu no hoi me na poe i hoohuoi wale ia ua komo aloko o ia hana.  Ua hoole kekahi poe aole i hewa, a oia no paha ka hapanui; a iwaena o na poe i ae i ko lakou mau hewa, o ke alakai S. Nolena, R.W. Wilikoki a me kekahi poe e iho.

 Na Pio i Ahewa a Hoopaiia.

            O na poe mua loa i hoopukaia aku ko lakou mau hoopai mai ka Ilamuku aku, o J.W. Bipikane, R. Palau, T. Poole, Joe Kalaka, he 10 makahiki pakahi ma ka hana oolea; S. Kauai a me Ioela Kiakahi, 8 makahiki pakahi; Apelahama, 7 makahiki; Lota Lane a me W. Widifila, 5 makahiki pakahi.  O ka hoopai lala ua kepaeia e Peresidena Dole.  Mahope mai o lakou o P. Lane, J. Mahuka, Keliikuewa, Liwai Kameakane, Kaona, Punalua, S. Kalalau, Kilohana, M. Kuhio, Henry Mahoe, S.K. Kaloa, Nakaikuahine a me Toma Pedro, 5 makahiki pakahi.  Kale Kulika, W.H. Rikada, Mekia Sewada, R.W. Wilikoki a me Bakalamana, he 35 makahiki a me $10,000 pakahi; T.B.Woka, 30 makahiki me $5,000; Kala Wilimana, 30 makahiki, W.H.C. Gareiga a me L. Masela, 20 makahiki pakahi me $10,000 o lakou ekolu; Keoni a me Wiliama C. Lane, J.F. Bola, 5 makahiki me $5,000 kona hoopai; V.V. Akepoka, 1 makahiki me $1,000; pela no hoi me John Beka.  John K. Lilikoi me D. Damiana, 6 makahiki pakahi; Kini Mahoe, 1 makahiki; D.K. Beni, John R. Silva, Kema Kekipi, Kaliloa, Mahoe, Paulo Hokii, Sam Kaaea, H. Edwards, Kalei, H.P. Kaohi, Kaauaana, Hoomanawanui, Kekaula, Kahalewai, Makakoa, W. Kauinaole, J. Kanoho, J.W. Kahaiao, J.Onepau, H.K. Kanehe, A. Pahau, Pahia, pohaku, Kiliona Poepoe a me Hoomahele, 5 pakahi.

            O ko Keikialii Kalanianaole, 1 makahiki me $1,000; Kimo Aylett, 1 mahina me $50; J K Baker, 3 mahina me $10; Alika Kamika, 6 mahina, Kaimimoku me J C Lane, 6 mahina pakahi me $100; W K Hutchison, $250.  W K Pua, Haha, J Kaolowi, J K Kamali, J J Mataio, Wiliama Iosepa, Nahiualau, Kaaihue, H Enoka, Pihena, Holo.  Kahananui, Kaniela, Keoki Pio, Keo Kahopuwaiki, Wailama, Kakaio, W Kauinaole, 5 makahiki pakahi, kapaeia ka hoopai dala.  O  J H Waise, 3 makahiki, J Kaae me S Kaili, 1 makahiki pakahi.  Ua pakui pu ia aku he $100 pakahi ia lakou ekolu.                 

A keia pule a eke koena.

 

            Ua puhalahiu aku maluna o ka Arawa kahi haole humu buke o ka halepai Kekake me ka lohe mua ole ia.  Ua loheia ua aie oia i kekahi poe lehulehu wale maanei ma kahi o ka $120, a no ka hiki ole ke ua holo mahuku aku la.

 

NOHO I KE PUHI.

 

Ke Kulanaa a me no @lohiona o ka Halepaahao.

 

            Iauuari 8, hora 8:55 P. M., hoopaaia iho la au maloko o na paia koo u o Kalakaua Hale, me elua mau Pake.  He keu no hoi a ke ino o ke ea o ia wahi.  Aole i loaa he moe oluolu ana ia po a hiki wale no i ke ao ana ae o ka Poakolu.  Paina mea ai haole, he elua uala kahiki, apana pipi palai mo’a hapa, elua apana palaoa a me ke pola kope koekoe.  Hora 8:30 A. M., maki aku la no Kawa me ka hoohanohanoia e ka puali makai.  He lua@ ole ka hanohano.  Komo iloko o Kawa,, lilo aku la malalo o Lunapaahao L@@ loleloleia ae la na wahi eke o ka lole a ahu ka naio.  Paa aku la iloko o ka rumi poeleele, he makika iho la ka hoa olelo.  Elua maua i ka rumi.

            Ia’u e nanea ana i ka lewa a ka ahamake me ia mau hoa o’u i lawa pu ia ai, laweia mai la he kiaha ti me elua pa@@ a berena, aole no hoi a ka launa o ke ti, he koekoe pu wale iho la no.  E waiho pu ana ia manawa hookahi ke kapu ai o na mea ai kahiko, aole hiki ke pale ae.  Awakea ae he kiaha supa me elua papaa berena.  Ahiahi he kiaha ti me elua apana palaoa.  O keia mau mea ai aole loa he loaa o ka maona.  I ka Poaha ae, i@u ti i kakahiaka e like no me ka la mua, a he kiaha supa laiki i ke ahiahi me ka berena.  Pela mai no hoi i ka Paolima.  I keia wa ano e mai la kahi opu, hele mai la i ka pono ole.  I ka Poaono hoomaka iho la ka ai ana i ka poi, aole nae he oaa o ka maona maikai, oiai, he elua kanaka i ke pa tini poi hookahi me ke pa pipi.  Pela mai ka loaa ana o ka poi a makou me elua manawa ai o ka la hiki i ko’u lawaia an@ mai me kaekahi poe e iho i ka Halekoa.

            O ka mea ehaeha loa, oia no ka ai ana iloko o ka rumi me ka waiho mai no o ke kapu ai o na mea ai kahiko, aole he hookuuia iwaho e paina ai.  O na haole a me na hapa, o lakou na poe aeia e puka iwaho o ke kahua e paina ai, a o makau hoi o kanaka he noho no iloko o ka rumi.  Eia nae, ua hele a maa ka ihu i ka hanu ana i na ea ino.

            He ekolu pule me ka la keu hookahi ka noho ana ma na paia eehia o Hoehaeha, hoea ae la no kiai naue ole o Waolani no ka lawe ana mai ia’u a me na hoa e ae no ka halekoa.  Ia hele ana mai he keu a ke ano hi-o a me ka mama pu o na wawae i ka hele ana mai ma ke alanui.  Ke poeleele loa iho la ia wa o ka Poaha i laweia ai makou, aia hoi na kane, wahine me na keiki e kuku mai ana ma na aoao o ke alanui e haawi ana i ke aloha ia makou na pio.  Na ka waimaka no e hele ilalo e hili i kona makamaka.  Aloha no paha.  Hele no hoi a molehulehu loa hui pu me ia mau hoa’loha maloko o ka halekoa, lulu lima me ka pumehana.

            O ke kulana o ka noho ana ma ka halekoa he aho iki ia mamua o na paia eehia o Hoehaeha.  Ua kuu laula ia ka no@o ana hui aka hui mai i kela a me keia la.  E loaa ana i kela a me keia he noho’na oluolu me ka hanu pu ana i na ea maemae.  He elua manawa ai o ka la, i ke kakahiaka a me ke ahiahi.  E olu papaa berena i kakahiaka me ke kiaha ti koekoe a me kahi io kamano o elua iniha ka loa me hookaihi iniha ka luala.  I ke ahiahi he pa poi hookahi me ke kini pipi na elua kanaka.  Aole no he loaa o ka maona maikai.  

            O ka moe ana o keia hale, he lapuwale maoli no.  Halii mai la kahi huluhulu palelio o ke @upuni malalo a moe iho la makou maluna.  E aho ia, he oki loa ka nele.  E piha mau ana kahi e moe ai i ka lepo.  O ka noho ana @ae o keia wahi he oluolu maikai.  He aeia na poe a pau e lealea e like me ka makemake, himeni me ka hookani i na pila a hiki i ka hora 9 o ka po, alaila, hookapuia mai la.  Hora 6 o ke kakahiaka kii mai la ka luna e hoala, hele aku la e holoi i na maka a pau kali aku o ke kini pokiwai, a pela aku.

            He malama mau ia ka halawai haipuli i kela a me keia Sabati ma na hora mamua o ke awakea, a pela no hoi ma ke kakahiaka a me ke ahiahi o na la noa ma kela a me keia keena pakahi iho.

            O ka manawa hookuuia iwaho e holoholo ai maloko o Kawa, he uuku loa.  Ia makou na kanaka Hawaii, he hapalua hora wale no, a i kekahi manawa aole e piha ka hapalua hora o ka hoopaaia aku la no ia iloko o na rumi me he mau lio ahiu la ke ano.  Ina he ekolu aoao e hookuuia ai i ka manawa hookahi e loaa ana ka hora me ka hapa e holoholo ai, a pela aku.  O na haole a me na hapa e loaa ana ia lakou he ekolu manawa holoholo o ka la, a ua loaa ia lakou he manawa loihi e hanu ai i na ea oluolu mamua o ka hoi ana aku iloko o ko lakou mau rumi.  Aole loa pela ma ka halekoa, he nani a me ka maikai maoli no ia i ka alo pali, a i oi loa aku hoi ma o ka ouluolu a me ka wipahe o ka luna nui nana e hoomalu ia kakela.  No kela luna nui a me na kiai na mahalo ana he nui o kela heluna kanaka nui i hoopaaia ai ma ia wahi, no ka mea, aole iloko o lakou na manao inaina, hookae, hoowahawaha, hookiekie, a pela aku, e like me na kanaka Hawaii e noho kiai nei maloko o ka Halewai a me Kawa.  He lapuwale lakou o na lapuwale.

            Mahope ih@ o ko makou hoopaaia ana, ua huliia iho la ko makou keen, hana me ka manaoia e loaa ana he wahi pu a mea make e ae paha, aka, aole loa i loaa kekahi mea ia lakou, eia nae, o na pahu hua hewa ole ka iakou i hoohuikau iho.  Ua ku kiai na koa no kekahi ma@ la, ua kakiaia na puka komo a paa aole aeia o kekahi mea e komo iloko.

            I keia manawa mai nei, ua loaa i na poe e noho aua ma Kawa he ekolu mauawa ai o ka la, a ua nui pu no hoi me ka manawa e holoholo ai.  Aole pela mamua aku, me he mea la, ua nohoia no paha e ka awaawa a me ka opuino ia manawa.

            O na poe i hoopaiia ua komo i ka lole kupaianaha a ua hoohana nui ia no maloko o na paia o kela hale kakela ku i ka lae kahakai, oia o Hoehaeha (Kawa).       Komodoa.

 

Mokuinahu Kahului.

            Kakahiaka nui Poalima, la 8 nei, i ku mai ai ka mokumahu Kahului mai ke awa mai nona ka inoa e o la iaia, a ua hoopili ae ma ka uwapo Pakipika no ka hooili ukaua ana.  Ua hoopiha mua mai no oia me 800 tona kopaa i Kahului a holo mai nei ianei e hooili ko hou ai.  Ua hiki i kona opu ke lawe ia iwakalua tausani eke kopaa.

            He wahi moku olowi loihi o Kahului i noho ona ia e na Hoahanau Sepekela, nona ka holo he 9 ½ mile i ka hora.  Ua holo aku oia no Kapalakiko i ka hora 10 o kakahiaka Poalua iho la me ka lawe pu ana aku he mau eke leta a me kekahi heluua ukana mahuahua.

 

            Eia mai no ka makou pepa ke oui hookahi aku la imua o kona mau kini makamaka heluhelu.

            Ua hooliloia iho nei ka mokumahu Waimanalo, i kaulana iho nei hoi no ka hoopae malu mai i na lako kaua me ka ike ole ia e na kiu lehulehu o ke Aupuni, a ua lilo ia John Calway (Kalawe).  E holoholo mau aku ana ka oia no Waianae a me Waialua.

            Auwina la Poakulu, la 6 nei, i hoopauia mai ai o D. L. Kalawaia a me S. N. Hanaia mai ko laua noho lawelawe hana iloko o ke Koena Auhau.  O ke Kumu ka no ko laua anamo ole aua i ka pu i ka wa o ka onene kaua ana iho nei a no ka ae ole no ka hoi kahi e hoohiki malalo o ke Aupuni.  Ua lohe mai nae hoi makou ua nui ka minamina o ko laua poo oihana ia laua.

            Auwina la Poaha, la 7 nei, ua ulele hakaka ae a hanaio ua ai a ka @i mawaena o elua mau makai haole, imua ponoi o ka Hope Hamuku a iloko hoi o kona keena.  No kekahi mau oleloino mai paha ke kumu, a i pau hoi mamuli o ka uwaola ana e elua ma@ makai Hawaii.  Aohe ka mea i hoehaia i ae e hoopi@.  Ua maikai hou laua i keia wa mamuli o ka mihi aku a mihi mai, a ua lai hou kulou a@a a na lawaia opihi.