Ka Makaainana, Volume IV, Number 13, 23 September 1895 — Page 2
2 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, SEPATEMABA 23, 1895.
NA PALAPALA
[Aole maluna iho o makou ke koikoi o na hala a me na hewa no na manao i hoopukaia malalo o keia poo, aka aia no maluna iho o na poe na lakou kakau mai.]
-
Ua Kapaeia ka Oiaio.
[Hoomauia.]
Aole penei na hana a kekahi mau aupuni o ka honua, i ka wa i hoounaia ai kekahi poe mikanele ma Farani, Kelemania, Rusia, Amerika, Kina, Iapana, a me kekahi mau aupuni e ae o ke ao nei, ka pepehi hoomainoino ia o na mikanele me ka lakou mau wahine, haoia ko lakou mau waiwai, puhiia ko lakou mau hale i ke ahi, a he nui wale aku na hana hoomainoino a kekahi mau lahui e ae i na mikanele. Aka, ma Hawaii nei, aole kekahi poe o na mikanele i hanaia pela, ua mailaniia lakou e na alii a me ka lahui, ua auamoia na mikanele wahine mai kekahi kihi a kekahi kihi o ka aina e na kanaka Hawaii. Aole paha i ikeia ma kekahi moolelo o ka honua nei kekahi hana kupaianaha i hanaia e like me keia mau hana a na kanaka Hawaii. Pela no kekahi mau hana hoomainoino i hanaia maluna o kekahi mau kahunapule o ka hoomana Katolika Roma i ka M.H. 1827-8. Ua kipaku ino ia lakou mai ka aina aku a hoopaahaoia na hoahanau me ka hewa ole. Ua oleloia na Kaahumanu ia mau hana, aka nae, aole pela ka oiaio.
Ua hana o Kaahumanu ia hana mamuli o ka pekapekaia e na kumu Kalawina, o ia keia, ina o noho mai na kahunapule Roma, e poino ana ko oukou aina, e lilo ana ko oukou aupuni ia lakou, he poe hoohaunaele a hoomana kii. No keia mau olelo pekapeka i hana naaupo ai o Kaahumanu me ka maopopo ole iaia o kana mea i hana aku ai i kela poe hala ole, a he kulana Karistiano oiaio mai ko lakou noho ana a hiki i keia wa. Aole i ikeia ko lakou anunu ma ka oihana a lakou i hele mai ai, a eia no lakou ko lawelawe nei i ka lakou hana me ka hooke ole mai i ke Aupuni a me ka lahui, a ke hanai nei lakou i na uhane o ko lakou mau hoahanau i ka wai o ke ola mau, a e alakai ana hoi ma ke alanui o ka pono a me ka pololei.
He lua ole ka mana o ka olelo a ke Akua, oia hoi ka buke Baibala a me ka holo hikiwawe ana o ka Euanelio iwaena o na alii a me ka lahui me ke kumu ole nana o keakea mai a puni ka Paeaina, mamuli ia o ka eleu o Hopu ma me ka hoi hope ole, e ake ana e holopono ka malamalama o ka Euanelio iloko o na mea a pau, a pela io no e like me ka mea i kauohaia mai e Opukahaia, ke kanaka mua loa o ka lahui Hawaii nana i hookumu i keia pomaikai no kona aloha i kona lahui ponoi.
Mawaena o ka makahiki 1820 a hiki i ka makahiki 1823 - 4, oiai e noho ekemu ole ana na mikanele me ka loaa ole ia lakou ka olelo Hawaii, ua lilo ia Hopu ma ke koikoi o na hana hai Euanelio a puni ka Paeaina, a penei kana hoonohonoho ana i na poe hana:
Humehume, Kaumualii, a me hookahi haole mikanele no ka mokupuni o Kauai; J Kanui me Binamu, no ka mokupuni o Oahu; o Honolii me Kakina, no na apana o Puna, Kau, a me na Kona, o Hopu a me kekahi o na mikanele no na apana o Kohala, Hamakua, a me Hilo, o Kelina, Pakimea, Kaili, Davida Malo, Kapohaku, a me kekahi poe e ae, no ka mokupuni o Maui.
Ua kaa ia Hopu ma ka hanohano o ka unuhi mua ana i ka Baibala a me kekahi mau buke e ae ma ka olelo Hawaii. Ua hana lakou me ka paulele a hiki i ka make kupapau nui ana. E hoomauia aku ana.
-
I Aupuni Maikai.
[Hoopau ana.]
Ua ike iho la au i ka ninau, "Auhea la ka mea nona kela kumumanao, 'I Aupuni Maikai?'" Eia no: Ua kuhi au a ua manao iho hoi, ua hoopailuaia paha ka'u kalai ana malalo o ia kumumanao, no ka mea, ua hoouna aku no au he kope, a ma ka ike ana iho ma na helu i hoea mai a hiki i ka pule i hala ae, aohe puka iki mai, nolaila au i kanalua ai i ka hoouna aku, oiai, ua lilo wale aku la kela luhi a me na pono a pau o ke kakau ana a me ka hoouna ana aku i mea ole wale. A ma ka ike ana iho la i ka ninau, maopopo iho la ia'u aole ka i loaa aku. Minamina wale! A eia au ke hoouna hou aku nei i kope.
Ma na helu mua i hala, ua hoakaka pokoie aku au no kekahi mau ano aupuni i ikeia, mai na au kahiko loa mai a hiki i kekahi o na ano aupuni hou i kehaia no ka lilelile, oia hoi ke Aupuni Repubalika, o ia ka elima o na ano aupuni i pau i ka hoakakaia ma ke ano i hoopokoleia mai na wehewehe ana. Ano, e hoomaka aku ana keia helu ma ke.-
6. AUPUNI ALII KOHO. Eia kona ano: Na ka lahui, ma o na luna a elele la a ka lahui i koho ai, e koho i kekahi alii hanau o ka aina i Alii a Moi hoi no ke aupuni, ke make ke Alii me ka loaa ole o kona - pani i hoomaopopo mua ia O keia ke ano o ke aupuni i hoomakaia ma Hawaii nei i ka makahiki 1873, mahope iho o ka make ana aku o ka Moi Kamehameha V., me ka nele i kona pani i hoomaopopo mua ole ia.
Ma ia mea i ili mai ai iluna o ka lahui okoa ka wae ana i alii no ke aupuni; a na na luna a ka lahui i koho pono ai, e hooko aku i ka makemake o ka lahui. Pela i maluhia loa ai ke kohoia ana o ko Keikialii W.C. Lunalilo i Moi no ke kalaunu o ke Aupuni Moi o ko Hawaii Paeaina i ka M.H. 1873. Aohe lua i ikeia ma ia koho alii ana a ka lahui Hawaii a me na luna, ka lokahi, ke kuikahi, ka maikai, ka eehia, a me ke aloha kakia paa iloko o ka puuwai o ka lahui Hawaii. Pela e ku ai kaena ke olelo ae, a hoopuka ae me ka mahiehie i ke a mau olelo kaulana loa, "He Aupuni a Moi na ka lahui, ma o ka lahui." Aia kona kulana maluna o ke kaulike a me ka hoopono. A o keia ke kahua o ko Enelani Aupuni Moi e kaulana noi a puni ka honua. Pela anoi keia Repubalika ole wale o Hawaii nei? Na ka lahui, a ma o ka lahui anei ke ku ana o keia aupuni? Aole! aole !! aole loa no!!! Ua ike na mea a pau loa, he kahua ekaeka a haumia loa kona o ko kukuluia ana. He karaima eleele i lawelaweia i keia au malamalama loa na hana o ka hookumuia ana o nei ano aupuni a Hou. A.F. Judd ma. Minamina no!
Ma ka M.H. 1874 mai, make ka Moi Lunalilo me ka loaa ole o kona pani ma ka nohoalii o ke aupuni, a ua ili hou iluna o ka lahui Hawaii ka wae hou ana i Alii no ke aupuni. Aka, ua kinaiia ko kuleana o ka lahui Hawaii e na manao a me na hana diabolo a kekahi mau haole, mamuli o ke dala kipe i onouia ae i na luna a ka lahui i koho ai, a pela i kapaeia ae ai ke alii a ka lahui i ohohia nui ai, a o ke alii i makemake ole ia e ka lahui, oia ka i kohoia. Pela ke kumu i hoea koko ae ai kela haunaele ma ia la koho Moi a na luna o ka lahui, no ke kulike ole me ka makemake io maoli o ka lahui, a ua kapaeia hoi ko lakou makemake e na luna mamuli o ka make i ke dala kipe. Pela iho la i hu ai ka olelo mahope mai, e i ana, "Aole no maua na kanaka i koho i Moi, aka, na na haole," a pela aku. A o ke kaona o ia olelo, ea, ua ike no ka lahui. Aka, e kala aku no ia mau olelo, oiai, ua hala kahiko, a eia lakou imua loa nei.
Mai kela koho Moi o ka M.H. 1874 ka hookuene liilii ia ana o ka hookapaeia o ko ka lahui mau pono, ma na mea pili hooponopono aupuni; a hiki mai i ka 1887, ha-ke okoa mai ana ma o kela kumukanawai elau pu i onouia mai ai ia Kalakaua. A mai ia wa mai a hiki i Ianuari 17, 1893, hanau okoa mai la ke ino nui i hapai ai no kekahi mau makahiki loihi, e like me ka olelo a ka Moiwahine Liliuokalani, imua o kekahi mea kakau nupepa o Kapalakiko, S.S. Chamberlain, penei. "Aole hoi e manaoia, o ka hana hookahuli aupuni, he keiki ia i hanauia iloko o ka hora hookahi. Aole loa pela. He pua ia no kekahi laau i kanuia a hohonu loa iloko o ka lepo aloha o Hawaii, e na lima o kekahi poai kalaiaina kuewa a aea wale," E nana ma ka nupepa Ka Leo o Maraki 28, 1893.
Ano, e na hoa makaainana aloha, ua hele loa aku nei paha ka'u mau wehewehe ana ma o aku o ke kumumanao, "I Aupuni Maikai," aka, e ahonui mai oukou ma keia hoohuelo loa ana aku, oiai, he mea ia e maopopo ai ia oukou ke ano o na hana i hanaia ai, e hoonele ana i ke kuleana maoli o ka lehulehu makaainana ponoi o keia lahui, ma na pono nui o ka noho aupuni ana.
Ma keia wahi, ke manao nei au e hooki i ka hoakaka ana aku no kekahi mau ano aupuni, o ia hoi ke Aupuni Moi, Aupuni Alii Hooilina, Aupuni Emepire, a me kekahi mau ano aupuni e ae, no ka mea, he ano hookahi no ke Aupuni Alii koho a me ke Aupuni Moi, a pela aku. A ma keia kakau hou ana aku, e haawi aku ai au i ka'u pane no ka ninau i ikeia ma ka manao mua, oia hoi. "I aha auanei ke aupuni maikai?"
HILO TAONA.
[Ua kahaha loa makou no na olelo mua a ka makamaka ma keia hoopau ana o kona manao, no ka mea, ua kuhihewa loa oia. Ina oia e nana hou aku ana i hope, e loaa no iaia ka helu elua o keia kukulumanao ma KA MAKAAINANA o Iulai 1 i hala, Helu 1 Buke IV. No ka loihi loa o ia kowa i puka ai ka makou ninau nona, me ko makou manao ilio hoi ua make paha oia. Ma keia mua aku, ke kauohaia aku nei oia o kakau i kona manao a pau pono, alaila, hooili mai, a na makou aku ka hana ke pono ia mea i ko makou manao ana. He makehewa loa ka hoopuka kikoi, he mea hoopoina loa ia i na poe heluhelu, no ka mea, ua hala mua, aka, ina o puka mau aku i kela a me keia wa, e like la me ka manao "Ua Kapaeia ka Oiaio," aohe e loaa ka mea e hoopoinaia ai. E hoolohe oe, e nei hoa, o pa kou hope i ka hu'a. L.H.]
-
HUI KAMAA O NA POE
HANA.
POE KALEPA NUI A LIILII I NA
ANO KAMAA A PAU LOA.
Helu 516, Alanui Papu, ma Kauhale Hou o Burua.
Honolulu, P.H.
iul 15-tf
-
E.M. NAKUINA.
KOMISINA O NA ALA LIILII A ME
NA PONO WAI.
Notari Lehulehu, a he Agena Haawi Palapala Ae Mare no Honolulu nei.
KEENA HANA: Helu 308, Alanui Kalepa. dk 3-1mk.
-
J K KAHOOKANO
LOIO a he Kokua ma ke Kanawai.
KEENA HANA: Alanui Kaahumanu,
Honolulu. jan 8, '94-1mk