Ka Makaainana, Volume V, Number 6, 10 February 1896 — KELA MOKUAHANA. Na Kumu i Mahae ai ka Puali Puhiohe Lahui. [ARTICLE]

KELA MOKUAHANA.

Na Kumu i Mahae ai ka Puali Puhiohe Lahui.

Mk Lunahooponopono: E ar oe iri : u e boakfcka trku ij.h Liii kui'.'mu «> fcan uuj.e pa ke ioaa he kowa kaawale, do na me.'i * uui iiei ku nuneia iw«eua o ka Iebule-bu ..r, pili tu» i n;i kumu o ko makou mokuahaoa. ana ma ka aina inalihini, Oiai hoi, ua iehulehu na pelapala e hoolahaia nei e.kue aua ia'a» ua maaao au he mea pouo no hoi ia'u ke hoakaka aku ma ko'u aoao, ma ke auo pakui nku boi i ka'u palapaīa i mua ia ai uia kou nupepa uei, ma knua heiu 3. Peuei iho ua kumu o ka hoomaka aoa -mai o . k- paetr iwaena o makou: 1 ko iiinkou hiki nua i Loraiue, Ohio, ua mai la* ke ] kumu a makou, o Lobonio, he kula ku akou ia kakahiaka maloko o ka ImI? keaka. Ua hele akn la m.-ikou a pau i ke kula ī.h kakahiakn. I ka Dau auu, olelo mai la oji kuma uei a uiiKou he mau£o k<rn& e makemake ana e hoopuka imua o k»i puali. 0 koua wa no ia i hoopuka mai ai i ua mauao nei oue, oia hoi, < ae. aku ka puali e ukuia oia i r.oii db]si o ka ia mai Joko ae o ka waihoua o ka puali ma ke auo he-uku uo koua noho kuuiu aua, a iua aoie aeia kona mauao, e w.aiho uiai aua oia i ka haiia, a pau hoi kona nobo kumu uaii n*> ka puaii a haalele mai ia makou. Ia wa, ku mai !a kekahi uau I hoa o makou a olelo mai la e aeia kela uku. Ku aku uei &u a olelo, — <l He kumubu.ta too uui [ keia a e pouo kakou e lawe a I noonoo me ke akahc;e loa, oiai, oia ko kukou ala'aele e hana nei aohe nui o ka loaa a ua pilikia no hoi ko kakou hele aun. O kahi loan, na lawa no ia no ka uku ana i ko kakou m*u uku kaahele, a he mna puhihihi loa 1 ko'u noonoo bi hiki »ua i ka puali ke uku aku i kela mau dala he umi e Uke uu:., ka make | naake o ke kumu." Eia uae,

aohe i nauaia mai keia mau olelo a'u, ua popopulu waie ia ilio ia 110 Pau keU» hoi euakim iluua o ke kaa, Ia po iho* hele ia uiakou i kui hauu i U«ko o ua hale keaka la, a pau ka makou haua, hoi ia ia po a Uolo ioa uo KaliYilaDa. Hiki makou ikik i kakahiaku, Deke;aaba 10, oiai, he aeake ka ui wahi uo elua mauawa hau«» oia hoi, i ka auwma la a «at> ka po uo |300, T ka hiki aau iiiUla, ua waiho hon Uiai uo o Lihouio imua o luakoū i keia kuuiuhaua uiua uo aua i kaauilio m«ii ai i Loraiue» <»ia hoi, t ukuia oia uo Umi daln o U a ii* kauahiku da!a gk i p % «b, a * uku i»u& ia uiauma o ku heL &ua <i haua. la mauiiwa, tuni 1& ka p«x«aideua o makou he h*Uwai

k.* inak >īj o >•' ), . A ! -*« . i la aiakou a ».» i ;.,un,u hana koikoi Ua , ; o kahi mau lion a uu kue: no ■ «i(st kekahi. Ia w>i u ; uoi «k-.i i ka oluolu'o k:i jiero<?»d'.n e ue ina ; ia'u e nt.m)>w .Jijj.*»»• •> ka hoohoio ioa aua-. e •. <oh la au e kamaiiin, a ; ku la au e weiiewelu' i uu kiuu y ioaa aaa ia inako-. h!■()};oloia kela uku, oia hoi': Koia Ēkahi—-Oi{;; } he ,=•. :ike ka makou i haua ai me W<;od ford,. Luoa H-)o ! fan?i Nui >•> ,ivi kou, a peaei k 'u ne\ i rc- a l: Ina e loaa he u*-u puk i lala a mau li 1 ' i pah . o .< ,

e ukuia nq kn »u jj t-ooh:t ■ . t:oi i kanaliLua ($5O ) da]p- i.n uku pulo. Maluua o i:«, au v wehew.eke aku ai i«nur o »>;. keiki, he kuia u\\\ kela no M-akoe k'e'iiooholoia keh* ukn i. » e :cumu a iiK.ke.u Kuia Elua—Ka ueie o w*xihona aohe dala ':M !:a o ko makou puuku maika'. <<i;> hoi o Jeo Aea ? ōiai, ; u;.. h&e .'uui ua hoolilo ao ko maieon mau !]t-m heuia a uele no, a oiai 'h i, he aie ko makoii i ke kaa a .o? k r -u e holo heie nei, he e"i-. pule/a ī he kan.'ih. dala 0 k 1 e hoo < a\\ i, ua ii ke me $j 00 / 0 keia ilio la k:-i'u an:u koia iiui i ike e poino ai hoi m»r<ou, aja iho la Ka'u i waiho aku ai 1 m u a o k e i k i, a w j ; 1 o • ■ < .ī >.; V v< la au he olelō..hopli«!o f oi«': '-oi.e kohoia kvi papa liocko k ue ka puuku e heie aku e hu'i ;o me ke kum u a makou a no?i.» a !? u hoi i kona oluohi e ae ' tai nu hoi ia e uku ka pu li ina ka uku kupono, oia hot,n iwakahia-ku-mamaha dala 'paha o ka pule, a i ole, e haawi aku no hoi makou i kela mnu dal'a he'kanahiku i ole ai e hiki i ka luua hoo hana 'nui ke koi mai i 'koua, uku" pūlē, n. e h.oi ,mai" hoi kela komiie a hai hou mai \ ka hui. 1 ko lakoii 'heīe aua nae a bui me ke kumu i kona hotele e no holana a hah'ai* aku la i'na mea a pau, ua koi mai la no ia e uk.u mua ia aku no iaia kela mau dala he kanahiku, ioa e h«>o!e na keiki ao)e ia ehele ana i hana. 1 kela mauawa, aole i hoi hou mai ke komite a hoike mai i ka hui, aka, ua apono aku hr 110 r.a komite la e ukuia kela mnu dak mai loko ue o keis mau da!a ft loaa aua ia po f mai loko mai o ke keena ba!ota. ī ko mnkon hele ana aku i ka haun ia auwina la, lohe mai la au un apono "«»■> ke komite e uiiuia, ia wa na hele aku la ati a hui pu me lakou n aku la au i ke komite, —**He hana naanpo lo \ kela a oukou i hana aku la, he hana e pōino ai kakou a pau," me kuu oielo «kn, "Ē na hoa, no'u iho nole au e uoho ana e hana." Ua hoi mai la au a hiki i ko kna, a nOOllOO au no a mea e pili ana i k»*u mau dala poooi n'u i uku ai, hoi, he kanalima dala. Haoa iho la au i ka'u mau hila a haa

Kii !itjjta o"kt- kakauoielo KXie ku u I)ai aku ic ia e paa oe i ia daV; koe mni huh i keia [io .) mak r u iluna uei mke kiui ... _ ' ',)•> ilin. pii aku L-* ;.u ika . iiauū i kf/a hiki an -. tiku, hele :-'<u ]„ e hr.i u:e ke kumu •, u ā hai aku lo no hoi | r>u o dul r i e hoihoiia ?,x\p ilnno. ; o ke kaa u iluna o kt kao kakou ! e hooponopono ai, me kuu hahai j pu aku i ko'u cij. n«o i ha na ai pela, a ua c,e mai la r:o o j I ko LCAi;ou hana nna a pan, ua holo aku ui Lihouio i?i>.' f > oke i keena baluta a ole'u aku ia ia : Kc r -ui WilirfOUK e uku mai , i kelu kaii.'ihikr, . da!a. Ija | liooie toai la kela oae ka | i mai,. r, E hoi iluua o ke kaa ; a ilaih e Looponopenoia ai, aoie , īloko uei o ka hale keaka." Aka, | ua paakiki tnai la no <ia e uku ; a aiki i k& wa i hoopuka ai 1 ka | aihue i ke dala, Uu alu pu mai | ua k< iki, puku mai au me kuu ! koi pu «kii i «a keiki e hoi ilu- ; iiu o ke kaā e hoopone-pone ai, j «ole nae o iakou ae aiai, me ka j oleio pu u.ai, na nihue pu au i i ke dala.

Nolaib, hoi 110 au Uuna o ke nau u i-.ku ia o Libonio i na i ka hoiele i ?Qoho &i. Aoie in'u-ke dala ia wa A hala paha ka hora o ia po, hoi mai la iikou oiai n«e 0 Keoui iloko o kona rumi e ji oopo iiopono a n r i o a bila ase o -jQakon. Ua komo mai i a o, Lihnnio n ,]elo mai la i ka aihu0 f a hoof.ua ka lakoa e hoo-paap;-mhiki > ka~wa o Libonio . i h o p u ;g k u , u i k a p u a n a - i a o ko iuia wa no hoi ia i hopu aku iii ia Libo..»io ma ka a-i a hooeoaka iho la laua e aumeuiue. 0 tea \va iho la ao hoi ia i iele aku ai o-na e hopn ir,. Keoni'a kioia i.UMi luna aku o ke kua a haule iwaho ; hopu hou ia mai uei he }joa 7 loha haole no Keoui e lele pu fc.ua iwaho. 1 ko'u lohe ana i kela man hana keiki, vsa oieio aku au he mau haoH ,naaupo loa kela a na keiki i hana ai, me kuu hai aku ia Kuaoooo mamali o kf!a mau hana e piiikia ana kakou a pau Ninau mai_ keia ia'u, u Heaha hoi ko kakou mea e pilikia ai iaia ?" Ua hai aku au,—''o ka aie i ke kaa ao iia pnle eha, ī 1e i ukuia. FtL& e hele aku ana lve la i keia pq a teiegarapa asu ī ka mea nona ke kaa e haawi mai i ka mana a pau ia laia, he mea inaopopo *e papapau ana a ako ka h-ile. v>> Ua paue koke mai la o Kuainoo ma ke ano naaupo, aole ka e hiki iaia ke h&na ia mea. I ke ao ntui ae mawaona o na hort 7 me 8, ua hiki mni la 0 Keoiii ,me na maka! elua a paa iho la i wa inea a pau o Uma o ke kaa, o na ohe, i\a paiki lole & mo i;a mea no a pan o !una o ko kaa, a pan hoi mukmi i ke kipaknla. T ke!n waileleaku ai nu e ninan m Keoni,- "Heah \ ko kiunu nni i paaia nt ke kw***

līoike mui kela ia'u i ba teleffa- ' 1 ruir.a a ka niea nona ke kaa 6 1 biUiwi mai-ana i ka ioana a pau 1 ka lima o Keoui ; e paa i ke„ kau a hiki i ka wa e ukuia ai ka uie o -alaila, hookuuia'' na pono a pau o naakou, Ike iho ia au i ko makou pilikia, nolaila, ninau aku la au i ka'u haaa kupono e Hana *.i no mak ou. f .nai kel?i ia'u/ "He hiki !oa -ia'a ke hoopau i keia poh ihihi / i aa e ae uiai sna na s keiki i kou maoeo, e uku ike kumu ma ka hiki, a'i ole i?, e hele kakoa e like me ka hele mua ana m.ii ka aina inai, a e hoopa<ii~ko lakou manho-ina-ina," I ko'u kamailio ana aku i na keiki, e olelo mai ftīsa lakou la ia'u, īna au e kokoke aku e pepehi no lakou ia'u. Hoi 'mai' la au a kamailio ih Keoai Wi!i sona, aohe ae ona keiki. No i« mea, ua paa iho hi oia i ke kr«a e like me mana i ioaa- i*ia. Mai keia ia oaai, ua lohe au i ka olelo o ua keiki e h<uo. tmt iakou e hoopii. Hiki m&i o iLihonio me ka loio a hele nnl a hoopii, a-hoomoeia ka hookolokolo aua ak& la 27. Ua kokoke e piha eiua puie, iwe iho la au he poino uui keU no'u a uie o'a mau hoa, ua hele hou au e ao ia lakou e hoopau i na ma-uio itt;iina a me ke kuhihe.wa, n e kalaia no keia pilikia. Aoie no he maliuia mai, a wahi a lakou, aia ka hana imua. Ma ka la 19 iiiki mai la <v IJ . B. Thearle no Ka hooponopono ana i keia pilikia. Kuka pu oia m.e Lihouio a hiki i ka ae'ana mai o Lihouio i kona Manao iho la oia ua pono, nol.< īia, kauoha mai la oia ,ia makou e akoakoa aku ika hale keaka ia po, Iko makou hiki ana i ka hale keaka, ua hoike m.si \a o Thearle ina mea a o*u ana a me kekahi mau keonimana o Kaliviki)a i hooponopouo ai iue Lihooioi no k' «a ukn aoa i koi ai. A ua ab hoi o Lihonio e lawe i ka $24 no kii pule i uku uona,. me ko Mr. Thearle ninau

pu uaai i ko'u roanao, a ua ae aku laau. I kela mauawa, olelo koke mai ia o L bonio, ua hoololi hou. o.ia. i kona maoao ukuia.aku no ke $70 iaia/ina aole, alaila, aole ia e hele pu me kabana Vt Ia manawa i huli ae ai o Mr. Xbearle a oklo ia Lihonio, "Ua kuhihewa au he keouuniuia oe a he kauaka lioi i hilinai i lau mea i ae ui, oia ka aoU\" "No ia oiea i paakiki hou ai na keiki we ua mauao hupo» hooloDe o!e ia aku la kela m«u olel ao maikai, lvu hou au ilnna. a olelo imua o ua keonimaii;- 'a, "Ina e paakiki ke kiunu a makon i koiia uujiuo ino ua keiki, alaila, ua hikT uo i"ka puali ke kokua uiai i ka u uoi." 0 £a wa uo ia i uiuaoa ae ai a hiki <>Ie Ke holopoaonahann Ma kahi o ke (iala e olelo knhihe**fl* na keiki u& pau i

aihoeĪA e p/u he uw,; a he !)>:•.r ; hnneri pahfi, aole au i ike ia mea, oīai, u<; waiho mna a'-, I ka ooho pauku anaika" .ouilaena o Sepatein&ba } a 'o Keo i 4ea ka puuku mai ia wa mai | a hiki wale i ka wa i 'oaa m he j kuee mf\waena o kn pm,li,"no ka .aōlike hana o makoa v'Kftlivilana. Ma kekahi wahi o ka aelike, ua haule hope makoo xan hoo.una ana i' na heolahā. nolailu, he wahi kum-ke-la ma ko I makou anao, a o ia ke kumu i ukuia mai ai he $250.. 0 keia j ka makou loaii o-laila ia }*o, ua j uku a&u ke kākauolelo i na lilo I kumau o ka puali. » o ke koena

iho he $135 i waihoia mai ma .ko'.u lima, me ko'u hoike pu aku ina keiki ia mea 0 ko'u makemake wale no e hoononot pono makou ia mea "iluna o ke kaa i pau keia pilikia, aole nae . he m&liu mai o na keiki. i Me ka holopono ole o keia j mau mea a pau, ua ku ae la lakou a haalele iho la i kaa o makou i\e na pono a peu: (J kekahi man hoa ua hele mai no e iuiu iima ine a'u mamua oko lakou holo loa ana. Ca nonoi a&u Ia hoi au ia lakou a hookuu mai ia'u e hoi a hiki j Kaleponi, a hui me ka tnea nana i kokua mau : ka puali, & na'u hoi ia e kamai- | lio aku iaia e kokua iu lakou ke ioaa he kuia ma ko lakou alaheie. Pau ae la ia, hala aku la lakou a pau a koe iho la makou elima oke kaa. Holo ko lakou kaa i ka hora 7:30 am. o Dekemaba a ika hora 10:30 ae no hei, holo mai Ja ko'u.kaa no Kapalakiko. I ko T u hiki aua i Kapalakiko, ua heie au e hui me ka mea nana e kofcua ka puali, a hoike aku la ina kuia a pau i lo&a ia makou. Oielo mai kela ia'u, "Ua ike au maloko o ka nupepa i na mea e pili ana no ka bans, ua pilikia lakou a na Mr, (i ; liga e kokua la. Ina an i : .ke he mea | okoa ka mea nana e kokua la, ina ua kauoha koke au ia lakou e hoi mai, a na'n e hoihoi hou ia oukou a pi.u 1 Honoialu." A ua ninan mai oia no ko'u ma nao, a ua olelo pku an—"Pa manao au e hoi " A oiai aohe moku e holo koke ana ia ws, ua kaua mai oi, (Keoni Sepek%la} ia'u a maUu\a o kekahi o konu maa mokupea e hoi ai, ma ae o Hilo. Pela iho )a au ihiki mai ai i Hawaii nei o ka iokomaikail)" kela hoa'loha, aole hoi malalo ō ke dala a ka puaH. He haua naaupo loa kela a ko*u mau hoa i kapa mai ai ia*u i kf» aiiiue i kela uiau wahi ehla ho h.\ntri a keu. Ua komo aku ! an e nwao no makon, i r!e ai e I Komo mai o wi f hoe hoopoino.

| A i make&aake ka leb\ilebu e j aku au i ka inoolelo oka ; uiukou liuakai m&i Kaleponi rku. n ino ka mea * hiitrwi ! ma'»nwft]ea \ ? \ kokuA he mau tausaui dala, ua nukankau ati <& koike aku, Maluua īho no o'u na hoiuo &ua I a auu keiki i hooili kuhihewa . uiai :\i a me ka mAhalo ?»ku uo ! hoi \a l«kou no ia raea j E kala «oai, eMr LuuahooI i>onopofto, ao kft loihi loa o ka*u kaiekale a kunlehelohe ; u\a> Owau iiio uo ue\, K. W. AYl.kti FelvTUsr' 5,